KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • ODR Bratoszewice

WYSZUKIWARKA

Jak zwalczać ataki głowni kukurydzy?

Opublikowano 25.05.2019 r.
Głownia kukurydzy (łac. Ustilago maydis) to dziwna w wyglądzie choroba grzybowa wpływająca na znaczne obniżenie plonu ziarna. Jej rozwojowi sprzyjają upalne lata z suszami, poprzedzone opadami deszczu. Sprawdź, jak zwalczać ataki głowni kukurydzy!

Głownia kukurydzy/głownia guzowata to choroba wywoływana przez grzyb chorobotwórczy Ustilago maydis, który powoduje skazę na kukurydzy, dziwny w kształcie, galasowaty przerost kolb na nadziemnych częściach roślin. Tak przerośnięte kolby kukurydzy są znane w Meksyku jako przysmak nazywany huitlacoche, spożywany zwykle jako nadzienie w quesadillas i innych pokarmach na bazie tortilli oraz w pikantnych zupach. Zwyczaj ten Meksykanie zaadoptowali po Indianach Aztekach. W rolnictwie choroba ta jest jednak uważana za bardzo szkodliwą. Grzyby Ustilago maydis hodowane w laboratoriach na bardzo prostych podłożach, zachowują się jak drożdże piekarnicze, tworząc pojedyncze komórki zwane sporidiami. Komórki te mnożą się przez pączkowanie komórek potomnych. Kiedy dwie kompatybilne sporidia spotykają się jednak na powierzchni rośliny, przestawiają się wtedy na inny tryb wzrostu. Najpierw wysyłają gałęzie koniugacyjne, aby znaleźć siebie nawzajem, po czym łączą się i robią większą tkankę grzybni, wrastając do wnętrza kukurydzy.

Objawy choroby

Czynnikiem chorobotwórczym jest grzyb pleśniowy podstawkowy Ustilago maydis, który pochodzi z Meksyku, skąd wraz z ziarnem kukurydzy rozwleczono go po świecie. Głownia kukurydzy atakuje uprawy szczególnie w upalne lata z suszami, gdy poprzedzają je intensywne fale opadów. Grzyb infekuje wszystkie nadziemne części rośliny żywicielskiej, a infekcja nim powoduje, że ziarno kukurydzy pęcznieje w galaretowate galasy. Naroślowe guzy/galony/galasy początkowo są miękkie i jasne, z zewnątrz otoczone srebrzystą błoną. Potem średnica narośli może osiągać wielkość nawet do kilkunastu centymetrów. W środku guza są przerośnięte komórki zainfekowanej rośliny oraz strzępki grzyba z niebiesko-czarnymi zarodnikami. W miarę rozwoju patogenu guzy wysychają, a ich srebrzysta błonka na zewnątrz pęka, odsłaniając grzybowe zarodniki w postaci ciemnobrązowego pyłku, który roznosi wiatr i deszcz, porażając kolejne rośliny. Te ciemne zarodniki nadają kolbom kukurydzy przysmolony wygląd. Są to intarcje kryjące się za nazwą rodzaju Ustilago, od łacińskiego słowa „ustilare”, czyli „do spalenia”.

Na początku choroby, jej symptomy można zauważyć najpierw na dolnej części łodygi siewek, a potem grzyb Ustilago maydis atakuje coraz wyższe partie rozwijających się roślin. Zimą zarodniki trwają w skupieniach w wierzchniej warstwie lub na powierzchni gleby, a wiosna tworzą nowe grzybnie. Każda narośl to osobna infekcja, przerastająca część rośliny.

Ogólna szkodliwość głowni kukurydzy w rolnictwie

Objawy chorobowe wywoływane przez głownię kukurydzy to chloroza, powstawanie antocyjanów, obniżony wzrost i pojawianie się nowotworów w postaci przerośniętych galasów (guzów, galonów) z rozwijającymi się grzybowymi teliosporami (zarodnikami) w środku. Straty w plonie dochodzą nawet do 10%. Porażone grzybami kolby nie nadają się do użytku, bo większość ziaren ulega całkowitej degradacji. Reszta materiału jest zanieczyszczona zarodnikami grzyba i nie nadaje się przez to do skupu ziarna i jego przetwórstwa. Porażona kukurydza nie nadaje się też na paszę i kiszonkę. Wyjątek może stanowić nikły stopień porażenia. Głownia kukurydzy powoduje też czasem zmianę płci, wywołując wytwarzanie wiech zamiast kolb i kolb zamiast wiech. Gdy na kolbach urośnie głownia kukurydzy, zmienia ona też wartość odżywczą kukurydzy, na którą wpływa. Kolby z galasami zawierają wtedy  znacznie więcej białka niż zwykła kukurydza i maja też lizynę aminokwasową, w którą normalnie kukurydza jest uboga. Być może dlatego w Meksyku galasy są jadalne uchodząc za przysmak, a tamtejsi rolnicy sami infekują grzyby Ustilago maydis w swoich uprawach. Grzyby te są zreszta w stanie wytworzyć szerszy wachlarz wartościowych substancji chemicznych, takich jak kwas ustilagowy, kwas itakonowy, kwas jabłkowy i kwas hydroksyparakonowy. Dzięki tej zdolności grzyb ten zyskuje obecnie coraz większe znaczenie w przemyśle.

Głownia kukurydzy – profilaktyka i zwalczanie

Profilaktyka w tej chorobie polega na wysiewie tylko zdrowych nasion, uprzednio zaprawionych fungicydami (np. środkami Alios 300 FS; Vitavax 200 FS; Maxim XL 034,7 FS). Uwaga jednak, bo zaprawiać można tylko oczyszczony materiał siewny tuż przed siewem, jeśli ziarno nie przekracza wilgotności powyżej 16%. Jeśli na danym polu wystąpią objawy głowni, nie należy wtedy niszczyć naroślowe galasy w młodym stadium, by nie rozpylały zarodników patogenu, oraz nie uprawiać tam kukurydzy przez min. 4 lata. Niezbędny jest też płodozmian ograniczający występowanie chorób grzybowych i regularna likwidacja szkodników uszkadzających tkanki roślin, bo to sprzyja porażeniom grzybowym.

 

 

kontakt1.jpg Redakcja KalendarzRolnikow.pl
 
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

POWIĄZANE TEMATY:głownia kukurydzy
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO