Program azotanowy – wymogi dotyczące nawożenia

Opublikowano 15.06.2018 r.

Program działań stawia przed rolnikami w całym kraju wiele wymagań, mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Jednym z nich jest obowiązek posiadania planu nawożenia, planu nawożenia azotem albo obliczeń maksymalnych dawek azotu w zależności od powierzchni gospodarstwa lub wielkości produkcji.

Czym jest plan nawożenia?

Prawidłowo wykonany plan nawożenia pozwala na racjonalne gospodarowanie nawozami naturalnymi (odchodami zwierzęcymi) oraz nawozami mineralnymi, biorąc pod uwagę nie tylko czynniki ekonomiczne, ale i ochronę środowiska. Powinien zawierać informacje o dawkach planowanych do zastosowania składników pokarmowych (N, P2O5, K2O) i wapna (CaO), pochodzących z nawozów naturalnych (przypomnijmy, zgodnie z prawem, dawka wprowadzonego w ten sposób azotu nie może przekroczyć 170 kg/ha), jak i mineralnych. Dawki te muszą być dostosowane do potrzeb roślin, właściwości i zasobności gleby.

Obligatoryjnie plany nawożenia muszą przygotowywać gospodarstwa wielkotowarowe, czyli podmioty prowadzące chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk, lub chów, lub hodowlę świń powyżej 2000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg, lub 750 stanowisk dla macior oraz nabywcy nawozu naturalnego od tych podmiotów. Plan taki musi zostać zaopiniowany przez okręgową stację chemiczno-rolniczą. Celem przygotowywania tych planów jest prowadzenie nawożenia w sposób efektywny i zgodny z zasadami ochrony środowiska.

Do prawidłowego opracowania planu nawożenia konieczne jest posiadanie aktualnych wyników badań gleby użytków rolnych w gospodarstwie. Badanie gleby powinno się wykonywać przynajmniej raz na cztery lata. Trzeba również mieć wiedzę o ilości wyprodukowanego nawozu naturalnego i sposobie utrzymywania zwierząt w gospodarstwie. Plan nawożenia dla gospodarstwa będzie tym obszerniejszy, im więcej gatunków roślin jest w nim uprawianych i im większa jest powierzchnia upraw. Aby obliczyć dawki składników pokarmowych, należy:

– oszacować (np. w oparciu o dane literaturowe) plon i wymagania pokarmowe poszczególnych roślin

– obliczyć dawki nawozów mineralnych (z uwzględnieniem zasobności gleby oraz dawek składników wprowadzonych z nawozami naturalnymi, resztkami pożniwnymi itp.).

Plan nawozowy należy sporządzać co roku, biorąc pod uwagę strukturę zasiewów w gospodarstwie.

Plan nawożenia azotem

Bilans azotu w gospodarstwie wykonany metodą „na powierzchni pola” oraz plan nawożenia azotem oparty na tym bilansie opracowują rolnicy prowadzący działalność rolniczą w gospodarstwach o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych (stanowiących ich własność, dzierżawione przez nich lub będące w ich użytkowaniu, lub w użytkowaniu wieczystym) lub uprawiający uprawy intensywne na gruntach ornych na powierzchni powyżej 50 ha, a także produkujący rocznie więcej niż 60 DJP zwierząt. Plan nawożenia azotem opracowywany ma być corocznie, odrębnie dla każdego pola (roślinopola). W tych gospodarstwach nie można stosować dawek większych niż wynikających z planu nawożenia.

Dawki nawozów azotowych należy wyznaczyć na podstawie bilansu azotu w sposób przedstawiony poniżej lub z wykorzystaniem programu doradztwa nawozowego uwzględniającego te założenia.

Dawka Nmineralnego = (plon osiągalny w gospodarstwie (t/ha) x pobranie jednostkowe azotu (kg N/t) (tab. 1) – ∑N z innych źródeł x równoważnik nawozowy – korekta dla roślin uprawianych po przedplonach lub międzyplonach bobowatych (tab. 3) /0,7 (współczynnik wykorzystania N z nawozów mineralnych)

Na słomę pozostawioną do zaorania można dodatkowo zastosować nie więcej niż 30 kg N/ha, o ile stanowisko przeznaczone będzie pod zasiew ozimin.

W programie azotanowym zawarte są tabele z danymi, które są niezbędne do prawidłowego wyliczenia bilansu azotu w gospodarstwie, m.in.; pobranie jednostkowe azotu, równoważniki nawozowe azotu z różnych źródeł w zależności od terminu stosowania, zmniejszenie dawki N pod roślinę następczą, zasoby azotu mineralnego wiosną w warstwie gleby 0-60 cm (kg N/ha) oraz maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł dla uprawy w plonie głównym (N w kg/ha). Do obliczeń potrzebna jest również zawartość azotu w odchodach zwierzęcych, której tutaj, ze względu na objętość, nie przytaczamy.

Poniższe przykłady zobrazują, jak obliczyć dawkę nawozów azotowych:

Przykład 1. Uprawa pszenicy jarej na glebie średniej, w drugim roku po oborniku bydlęcym od krów mlecznych z obory głębokiej, zastosowanym w dawce 30 t/ha, o spodziewanym plonie 6 t/ha:

1. Wyznaczenie potrzeb pokarmowych pszenicy:

6 t/ha x 27 kg/t (Tab. 1.) = 162 kg N/ha

2. Obliczenie ilości azotu działającego z innych źródeł:

30t/ha obornika x 2,6 kg N/t x 0,15 (Tab. 2.) = 11,7 kg N/ha

62 kg Nmin (Tab. 4.) x 0,6 (Tab .2.) = 37 kg N/ha

3. Obliczenie dawki nawozów azotowych mineralnych na podstawie bilansu azotu, tj. dawka nawozów azotowych mineralnych (N) = (potrzeby pokarmowe roślin – N działający z innych źródeł) /0,7 (współczynnik wykorzystania N z nawozów mineralnych).

Dawka nawozów azotowych mineralnych = (162 kg N/ha – 11,7 kg N/ha – 37 kg N/ha) /0,7 = 161,85 kg N/ha.

W przykładzie przedplonem nie była roślina bobowata, zatem nie wprowadzono korekty dawki N.

Z obliczeń wynika więc, że aby uzyskać plon pszenicy jarej 6 t/ha, trzeba zastosować dodatkowo nawożenie mineralne w wysokości 161,85 kg N/ha.

Przykład 2. Uprawa jęczmienia jarego po burakach, których liście zostały przyorane, zastosowano obornik świński wiosną w ilości 10 t/ha, spodziewany plon jęczmienia jarego 5 t/ha:

1. Wyznaczenie potrzeb pokarmowych jęczmienia jarego

5 t/ha x 21 kg/t (Tab .1.) = 110 kg N/ha

2. Obliczenie ilości azotu działającego z innych źródeł

10 t/ha obornika x 4,6 kg N/t x 0,45 (Tab .2.) = 20,7 kg N/ha

Przyorane liście buraków = 25 kg N/ha (Tab .3.)

Dawka nawozów azotowych mineralnych = (110 kg N/ha – 25 kg N/ha – 20,7 kg N/ha) /0,7 = 91,8 kg N/ha.

Zgodnie z wyliczeniami, aby uzyskać plon jęczmienia jarego 5 t/ha trzeba zastosować dodatkowo nawożenie mineralne w wysokości 91,8 kg N/ha.

Tab. 1. Pobranie jednostkowe azotu dla przykładowych roślin

Rodzaj upraw	Pobranie składnika (kg N/1t produktu)
Pszenica ozima i jara	27
Jęczmień ozimy	24
Jęczmień jary	21
Żyto	24
Kukurydza na ziarno	26
Mieszanki zbożowe	27
Ziemniaki późne	4,2
grochy	8
Rzepak nasiona	50

Tab. 2. Równoważniki nawozowe azotu z różnych źródeł w zależności od terminu stosowania – przykładowe

Źródło azotu	Termin stosowania
Źródło azotu	jesień	wiosna
Obornik
Bydło	0,35	0,40
Świnie	0,40	0,45
Drób nieśny	0,40	0,45
Drób rzeźny	0,45	0,50
Pozostałe przeżuwacze, konie, zwierzęta futerkowe	0,30	0,35
Dowolny obornik w drugim roku po zastosowaniu	0,15
Gnojowica/pomiot/odchody
Bydło	0,50	0,60
Świnie	0,60	0,70
Drób nieśny pomiot podsuszany/niepodsuszony	0,45/0,65	0,50/0,75

Tab. 3. Zmniejszenie dawki N pod roślinę następczą

Rodzaj przed-plonu	Bobowate w czystym siewie		Bobowate w mieszankach z trawami lub zbożami		Przyoranie liście roślin korzenio-wych
Rodzaj przed-plonu	Plon główny	Mię-dzy-plon	Plon główny	Mię-dzy-plon	Przyoranie liście roślin korzenio-wych
Przyorane resztki pozniwne	30 kg	15 kg	20 kg	10 kg	25 kg

Tab. 4. Zasoby azotu mineralnego wiosną w warstwie gleby 0-60 cm [kg N/ha]

II. Maksymalne dawki azotu

Kategoria agronomiczna gleby
Bardzo lekka	lekka	średnia	ciężka
49	59	62	66

W pozostałych gospodarstwach, w których nie ma obowiązku opracowania planu nawożenia i bilansu azotu, nawozy azotowe można stosować tylko w dawkach nieprzekraczających maksymalnych dawek azotu pochodzących ze wszystkich źródeł, ustalonych dla upraw w plonie głównym (Tab. 5.).

Poniższy przykład zobrazuje, w jaki sposób obliczyć dawkę azotu w kg/ha, aby nie przekroczyć dozwolonych maksymalnych ilości azotu działającego dla upraw w plonie głównym.

Rolnik zamierza zastosować wiosną, pod burak cukrowy, na glebie średniej: 30 t obornika z obory płytkiej (od bydła opasowego pow. 1. roku życia) i 140 kg N w nawozach mineralnych.

Obliczanie ilości azotu działającego: Nd = Nd z obornika + Nd z gleby + Nd z nawozów mineralnych

Nd z obornika = 30 t/ha x 2,7 kg N/t x 0,4 (Tab.2.) = 32 kg N
Nd z gleby = 62 kg N/ha (Tab.4.) x 0,6 (Tab. 2.) = 37 kg N/ha
Nd z nawozów mineralnych = 140 kg N/ha

Suma azotu działającego = 32 + 37 + 140 = 209 kg N/ha
Sumaryczna ilość azotu 209 kg N/ha jest większa od maksymalnej wartości z Tab. 5., która wynosi 180 kg N/ha.

Obliczenia wskazują, że rolnik powinien zmniejszyć dawkę azotu w nawozach mineralnych co najmniej o 39 kg N/ha.

Tab. 5. Przykładowe, maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł dla upraw w plonie głównym [N w kg/ha]

Rodzaj uprawy	Maksymalne ilości azotu działającego ze wszystkich źródeł dla uprawy w plonie głównym (N kg/ha)
Zboża
Jęczmień	140
Kukurydza na ziarno	240
Mieszanki zbożowo-strączkowe na ziarno	100
Mieszanki zbożowe na ziarno	140
Owies	120
Pszenica ozima	200
Pszenica jara	160
Pszenżyto	180
Żyto	120
Okopowe
Buraki cukrowe	180
Buraki pastewne	200
Marchew pastewna	150
Ziemniaki wczesne	90
Ziemniaki późne	180
Oleiste
Gorczyca	120
Rzepak	240

Wszyscy prowadzący działalność rolniczą zobowiązani są do dokumentowania zabiegów agrotechnicznych związanych z nawożeniem: termin stosowania, rodzaj nawozu, zastosowana dawka w kg N/ha, termin przyorania nawozu naturalnego oraz uzyskany plon. Dokumentację tę oraz plany nawożenia należy przechowywać przez 3 lata od dnia sporządzenia.

Źródło: projekt Rozporządzenia RM z 23.01.2018 r. „Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”

Ewa Kłosińska

Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach realizuje na obszarach wiejskich województwa łódzkiego zadania z zakresu doradztwa rolniczego. Podstawowym zadaniem Ośrodka jest doradztwo rolnicze, obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mającego na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.

POWIĄZANE TEMATY:nawożenie azotem program azotanowy

E-mail*
Imię*	Nazwisko*
Treść*
Zapoznałem/ałam się z regulaminem, polityką prywatności oraz klauzulą RODO * Informujemy, że posiadają Państwo prawo dostępu do treści swoich danych, ich poprawiania lub zgłoszenia żądania ich usunięcia z naszego serwisu. *

WYSZUKIWARKA

Program azotanowy – wymogi dotyczące nawożenia

Czym jest plan nawożenia?

Plan nawożenia azotem

Wiadomości rolnicze

Rolnikiem być . . .

Ekologia dla każdego

Rodzina, świat, przyroda

Technika i finanse

Dla domu i ogrodu

Zdrowie i uroda

Wiara, ojczyzna, tradycja