Zasady integrowanej ochrony roślin

Nadmierne, nie zawsze uzasadnione, stosowanie tych preparatów niesie ze sobą jednak liczne niebezpieczeństwa, takie jak:

• presja na środowisko naturalne i ograniczanie bioróżnorodności agrocenoz 
• pojawianie się organizmów szkodliwych dla roślin odpornych na działanie środków ochrony roślin 
• obecność pozostałości pestycydów w płodach rolnych w ilościach zagrażających zdrowiu konsumentów. 

Zgodnie z przyjętą definicją, integrowana ochrona roślin jest sposobem ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, polegającym na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, szczególnie niechemicznych, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska. 

Wykorzystuje przy tym w pełni wiedzę o organizmach szkodliwych dla roślin (zwłaszcza o ich biologii i szkodliwości) w celu określenia optymalnych terminów dla podejmowania działań zwalczających te organizmy, a także wykorzystuje naturalne występowanie organizmów pożytecznych, w tym drapieżców i pasożytów organizmów szkodliwych dla roślin, ponadto posługuje się ich introdukcją. Tym samym pozwala ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum  i w ten sposób ograniczyć presję na środowisko naturalne oraz chroni bioróżnorodność środowiska rolniczego.

Obowiązek stosowania ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin przez wszystkich profesjonalnych ich użytkowników począwszy od 1 stycznia 2014 r. wynika z postanowień art. 14 dyrektywy 2009/128/WE oraz rozporządzenia nr 1107/2009. Artykuł 55. rozporządzenia nr 1107/2009/WE stanowi, że środki ochrony roślin muszą być stosowane właściwie, tzn. zgodnie  z postanowieniami dyrektywy 2009/128/WE, a od 1 stycznia 2014 r. zgodnie z ogólnymi zasadami integrowanej ochrony roślin, o których mowa w art. 14 oraz załączniku III do tej dyrektywy. 

Podstawowe zasady integrowanej ochrony roślin  wymienione w przepisach: 

1.  Zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych; w tym celu stosujemy, m.in.: 

• płodozmian
• dobór terminu siewu lub sadzenia oraz normy wysiewu ograniczające występowanie organizmów szkodliwych 
• zabiegi agrotechniczne
• odmiany odporne lub tolerancyjne 
• zrównoważone nawożenie, wapnowanie i irygację 
• regularne czyszczenie maszyn i sprzętu, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych 
• ochronę organizmów pożytecznych (w tym głównie owadów zapylających i naturalnych wrogów  organizmów szkodliwych) oraz tworzymy warunki sprzyjające ich występowaniu 

2. Monitorowanie pojawu organizmów szkodliwych, czyli sprawdzanie czy występują one na polu; może to obejmować oględziny terenu, korzystanie z różnego rodzaju systemów sygnalizacji, a także doradztwo; 
3. Wykonanie zabiegów chemicznych tylko wtedy, kiedy jest to konieczne; ogólna zasada jest taka, że opryski wykonujemy, kiedy lustracja (albo sygnalizacja) pokazuje, że zaczęły się pojawiać organizmy szkodliwe, a ich liczba może powodować straty ekonomiczne; w uzasadnionych sytuacjach wskazane jest jednak zapobiegawcze przeprowadzenie zabiegu, np. zaprawianie materiału siewnego wykonuje się z samej swojej natury przed wystąpieniem zagrożenia; 
4. Wykorzystanie niechemicznych metod ochrony roślin rolniczych, jeśli istnieją i są skuteczne; podstawowym sposobem jest tutaj mechaniczne odchwaszczanie; poza tym nie mamy zbyt licznych możliwości wprowadzania metod niechemicznych, ponieważ biologicznych preparatów zarejestrowano niewiele; 
5. Stosowanie środków selektywnych; związki chemiczne i sposób ich stosowania należy dobierać tak, aby powodowały jak najmniej skutków ubocznych dla: zdrowia ludzi, organizmów niebędących celem zwalczania oraz środowiska;
6. Ograniczanie ilości stosowanych środków do niezbędnego minimum; dokonujemy tego, np. poprzez ograniczanie liczby zabiegów, dzielenie dawek lub ich obniżanie (niezbędne minimum to taka liczba zabiegów lub taka dawka, przy której uzyskujemy odpowiedni efekt ochrony); 
7. Przeciwdziałanie powstawaniu odporności głównie przez właściwy dobór i przemienne stosowanie środków zawierających substancje czynne z różnych grup chemicznych, o odmiennym mechanizmie działania; obniżając dawkę, należy robić to w taki sposób, aby nie zwiększać zagrożenia odpornością; 
8. Sprawdzanie skuteczności zabiegów; po użyciu środka chemicznego należy upewnić się, czy rzeczywiście ograniczył nasilenie organizmów szkodliwych; jest to działanie w najlepiej pojętym interesie rolnika, ponieważ brak skuteczności środka zastosowanego w dawce zalecanej przez producenta stanowi podstawę do reklamacji.

Aktualne metodyki integrowanej ochrony roślin, poradniki sygnalizatora, programy ochrony roślin, wskazania dotyczące sygnalizacji i monitorowania organizmów szkodliwych, systemy wspomagania decyzji w ochronie roślin, a także inne przydatne informacje związane z ochroną upraw są udostępniane w serwisie internetowym „Platforma Sygnalizacji Agrofagów”.