Środki do wiosennego zwalczania grzybów

Choroby grzybowe można zaobserwować na roślinach rolniczych już wczesną wiosną. Są to przede wszystkim infekcje liści:

• brunatna plamistość liści pszenicy
• mączniak prawdziwy zbóż i traw
• rdza brunatna pszenicy
• septorioza paskowana liści
• fuzarioza liści
• fuzaryjna zgorzel liści.

Wczesne wykrycie pierwszych objawów gwarantuje zwalczenie ich w całości lub zahamowanie ich postepowania w taki sposób, aby nie zagrażały dalszemu rozwojowi roślin. W celu osiągnięcia zadowalającego plonu, ważne jest, aby choroby, które wystąpiły na polu, nie zniszczyły już w pierwszych fazach rozwoju całej plantacji. Przy planowaniu ochrony należy zwrócić uwagę nie tylko na te choroby, które mogą powodować straty w obecnej fazie, ale również na te następujące w przyszłości. Konsekwencje zbagatelizowania problemu chorób grzybowych mogą mieć skutki nie tylko w roku uprawy, ale również w latach następnych, poprzez nasilenie ich występowania. Dostępne obecnie środki ochrony roślin przeznaczone do zwalczania chorób grzybowych na zbożach (fungicydy) opierają się na 7 grupach chemicznych:

1. strobiluryny
2. triazole
3. karboksyamidy
4. imidazole
5. morfoliny
6. ortofenyloamidy
7. ketoaminy.

Środki ochrony roślin zawierające w składzie substancję aktywną z grupy strobiluryn są znane i stosowane od kilkunastu lat; nazwa pochodzi od grzyba kapeluszowego szyszkówki gorzkawej (Strobilurus tenacellus); zakłócają procesy energetyczne w wyniku wywołania zaburzeń w mitochondrialnym transporcie elektronów; substancje aktywne z tej grupy działają zapobiegawczo i interwencyjnie szybko przemieszczając się w roślinie.

Triazole i imidazole wykazują szerokie spektrum działania w walce z chorobami grzybowymi; związki z tych grup chemicznych działają zapobiegawczo i interwencyjnie; stosowane są również do zaprawiania materiału siewnego oraz do oprysku nalistnego wykonywanego w okresie wegetacji; substancje aktywne z tych grup wolno przemieszczają się w roślinie blokując syntezę składników błon komórkowych grzybów powodując ich zamieranie; są to środki o długotrwałym działaniu.

Środki z grup karboksyamidowej i ortofenyloamidowej (SDHI) zakłócają transport elektronów, w wyniku czego zostaje zahamowane oddychanie mitochondrialne w komórce rośliny; wadą substancji aktywnych jest ryzyko występowania genetycznie uwarunkowanej odporności; jednak dzięki mobilności i strukturze chemicznej, zapewniają długotrwałą ochronę przed chorobami. Morfoliny to grupa związków chemicznych działających układowo w ochronie zbóż; u grzybów hamują biosyntezę sterolu; są aktywne w niskich temperaturach (5-10O C), dlatego można stosować je zarówno w terminie T-0 jak i T-1; zabiegi morfolinami najlepiej jest wykonywać zapobiegawczo na początku wegetacji, jeszcze przed wystąpieniem pierwszych objawów infekcji; będą one również skuteczne, gdy zostaną wykonane w momencie pierwszych oznak choroby; zastosowanie morfolin interwencyjnie eliminuje chorobę grzybową lub doprowadza ją do poziomu, w którym nie wpływa ona negatywnie na plonowanie.

Spiroksamina z grupy ketoamin ma działanie zapobiegawcze, lecznicze i wyniszczające; najczęściej występuje w towarzystwie innych substancji aktywnych przyspieszając wchłanianie i rozprowadzanie ich w roślinach; związki te przemieszczają się w roślinie lub działają tylko na jej powierzchni. Z opisu grup chemicznych wynika, że fungicydy można podzielić na działające: powierzchniowo, wgłębne i układowo. Działanie powierzchniowe polega na zatrzymaniu się substancji tylko na powierzchni rośliny; są groźne dla patogenów tylko w miejscu działania, np. poprzez niszczenie nowo kiełkujących zarodników, które osiadły na roślinie na zalegającej substancji lub w jej pobliżu; nie niszczą sprawcy, który już zasiedlił się w tkankach roślin; stosując fungicydy o działaniu powierzchniowym należy pamiętać o dokładnym pokryciu chronionych organów, a także o niewykonywaniu oprysków przed spodziewanym deszczem ze względu na ryzyko zmywania środka; ich zaletą jest mniejsza podatność na zjawisko uodparniania się na nie grzybów. Działanie wgłębne – substancje aktywne wnikają do wnętrza tkanek roślin i pozostają tylko w miejscu naniesienia, nie przemieszczają się w nich do góry ani w dół, ani do naczyń przewodzących.

Działanie układowe – substancja wnika w głąb rośliny, przedostaje się jej do systemu przewodzenia i przemieszcza wraz sokami; w ten sposób chroniona jest przez fungicyd cała roślina, także w miejscach, na które preparat nie został naniesiony; stosując środki układowe należy pamiętać, że szczególnie w warunkach silnego parowania i wysokiej temperatury może dochodzić np. do przypalenia końcówek liści; wynika to z nadmiernego nagromadzenia się tam substancji czynnej, której stężenie jest na tyle wysokie, że mogą powstawać nekrozyFungicydy bardzo różnie działają na patogeny: zapobiegawczo,
leczniczo i wyniszczająco. Fungicydy o działaniu zapobiegawczym chronią rośliny przed pojawieniem się na nich patogenów, tworzą barierę uniemożliwiającą ich wnikanie do rośliny. Fungicydy o działaniu leczniczym (interwencyjnym) hamują rozwój patogenu, zarówno przed zainfekowaniem rośliny, jak i później, kiedy organizm chorobotwórczy zaczyna pasożytowanie na roślinie. 

Fungicydy o działaniu wyniszczającym – niszczą struktury patogenu i tworzonych przez niego zarodników, które mogą być źródłem kolejnych infekcji. Długa jesień, ciepła zima i wczesne wznowienie wegetacji przyczyniają się do wzrostu presji ze strony patogenów zbóż ozimych. Szczególnej troski wymagają plantacje wysiane wcześnie. Zagrożone są też plantacje silnie rozkrzewione, o wysokiej obsadzie, na których już jesienią wystąpiły infekcje. Na plantacjach, w których istnieje duże zagrożenie
porażeniem przez sprawców chorób podstawy źdźbła, a także chorób liści, należy stosować fungicydy o wysokiej skuteczności i o szerokim spektrum działania. Najlepiej sięgać po preparaty kilkuskładnikowe.