Szarek komośnik czeka na buraki cukrowe

Od kilku lat na plantacjach buraków cukrowych w naszym regionie obserwujemy nasilenie występowania szarka komośnika. Bynajmniej nie mamy do czynienia z nowym nieznanym gatunkiem, ale jeszcze kilka lat temu nie skupiał on naszej uwagi. Jeśli chrząszcz ten pojawi się na plantacji, zasiedla ją przez cały sezon. Plantatorom sen z powiek spędza wiosenne żerowanie dorosłych owadów w pierwszym etapie wschodów buraka. Straty polegają na znacznym uszkodzeniu liścieni siewek i pierwszych pojawiających się liści, a nawet na całkowitym obcięciu górnej części hypokotylu, co jest jednoznaczne ze śmiercią siewki. 

Biologia

Szarek komośnik to szarobrązowy chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych o długości 11-16 mm, posiadający spłaszczoną głowę w kształcie wydłużonego ryjka. Zimuje w glebie na głębokości 20-40 cm. Szczególnie lubi obrzeża lasów, zarośla, miedze śródpolne, ale również stanowiska, gdzie buraki cukrowe uprawiano rok wcześniej. Największe spustoszenie na plantacji buraka powoduje żerowanie dorosłych osobników wczesną wiosną, gdy siewki osiągają 2-4 liścienie.
Gdy burak znajduje się w fazie 6-8 liści, samice składają jaja kilka centymetrów pod powierzchnią gleby. Białe larwy z żółtą główką żerują na korzeniach buraka (również na komosie czy szarłacie), powodując wżery (nie jest to przyczyną większych strat). Przepoczwarczają się pod koniec lipca i w sierpniu. Cykl rozwojowy trwa 3 miesiące (liczebność populacji może ograniczyć duża liczba opadów w tym okresie). Szarek jest owadem lotnym, ale wykorzystuje tę umiejętność w temperaturze powyżej 20oC. Wtedy też ma znacznie większe możliwości migracji. Ubarwienie dorosłych chrząszczy sprawia, że pomimo ich niemałych rozmiarów są praktycznie niewidoczne na tle przesychającej gleby. 

Księżycowate wżery

Poszukując objawów żerowania szarka na roślinach, powinniśmy szukać księżycowatego kształtu wżerów na brzegach liścieni lub liści właściwych. Aby stwierdzić całkowite zniszczenie rośliny, należy w miejscu, gdzie powinny rosnąć siewki, delikatnie rozsunąć glebę, np. końcówką noża, odnaleźć nasiono i ustalić, czy doszło do obcięcia liścieni. 

Pułapki z feromonem lub bez

Obserwacje w znacznym zakresie ułatwia rozstawienie na plantacji pułapek. Powinny one być zakopane na poziomie gruntu i mieć stosunkowo gładkie ścianki, by utrudniać szarkowi wydostanie się (mogą to być np. profile aluminiowe stosowane do montażu płyt kartonowo-gipsowych lub chociażby pudełka). 

W pułapce warto umieścić przynętę feromonową (biuret z feromonem osłaniamy od wierzchu, np. daszkiem z butelki plastikowej, aby ochronić go przed czynnikami atmosferycznymi, co wydłuży jego działanie). Przynętami feromonowymi dysponują inspektorzy z cukrowni. Tak przygotowane pułapki umieszczamy w kilku miejscach na plantacji, szczególnie tam, gdzie chrząszcz może migrować z zimowania (miedze, nieużytki, zeszłoroczne plantacje). Warto też oznaczyć miejsca lokalizacji pułapki, co ułatwi nam lustrację. Pułapki należy kontrolować co najmniej raz na dobę, od chwili rozpoczęcia wschodów do osiągnięcia przez rośliny takiej fazy wzrostu, kiedy żerowanie nie spowoduje całkowitego zniszczenia roślin.

Zwalczanie

Decyzję o wykonaniu zabiegu podejmujemy na podstawie obserwacji. Do zwalczania szarka na plantacjach buraka dopuszczone są trzy środki owadobójcze: Karate Zeon 050 CS w dawce 0,2 l/ha (rejestracja stała), Cyperkil Max 500 EC - 0,05 l/ha (zezwolenie czasowe). Zabiegi zaleca się wykonywać w godzinach wieczornych lub nocnych, z uwagi na wzmożoną aktywność nocną szkodnika. Nie gwarantują one wysokiej skuteczności, ale niewątpliwie ograniczają populację. 
Ekspansję łokasia próbowano ograniczać w sposób mechaniczny, zakopując rynny wzdłuż plantacji, od strony, gdzie on wystąpił. Znane są przypadki, gdzie z rynienek wybierano po kilka kilogramów tego chrząszcza dziennie. Wydaje się, że najbardziej skutecznym sposobem walki z tym szkodnikiem jest planowanie plantacji w większej odległości od miejsc, gdzie wystąpił on w poprzednim sezonie, nawet jeśli jego nasilenie było niewielkie.