Jak zmniejszyć emisję amoniaku? Zalecenia eksperta!

Z tego powodu niezbędne jest podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie emisji amoniaku poprzez:
• udoskonalenie gospodarki nawozami naturalnymi, w tym zabiegi służące zmniejszeniu ilości azotu wydalanego przez zwierzęta w odchodach
• poprawę praktyk postępowania z nawozami naturalnymi: w budynkach inwentarskich, w trakcie przechowywania i aplikacji.

Straty amoniaku z nawozów naturalnych

Emisja amoniaku z nawozów naturalnych zachodzi w następstwie mikrobiologicznego rozkładu zawartych w nich związków azotu. Wielkość emisji amoniaku z budynków inwentarskich zależy od systemu chowu oraz od rodzaju inwentarza. Największa występuje w chlewniach i kurnikach (do 25% ilości azotu wydalonego z odchodami).

Na ilość ulatniającego się NH3 w pomieszczeniach dla zwierząt wpływa wiele czynników:
• powierzchnia, na której zalegają odchody (emisja zwiększa się wprost proporcjonalnie do powierzchni), temperatura nawozów (im niższa tym mniejsza emisja)
• odczyn nawozów (mniejsza emisja przy niskim pH)
• zawartość azotu amonowego w nawozach (im większa zawartość, tym większa emisja)
• prędkość przepływu powietrza nad powierzchnią nawozów (większa prędkość przepływu prowadzi do większej emisji).

Straty amoniaku podczas przechowywania nawozów naturalnych zależą od rodzaju i składu nawozu, czasu jego przechowywania, warunków meteorologicznych (temperatura i prędkość wiatru) oraz rozmiarów zbiornika. Przeciętne straty amoniaku ze zbiorników gnojówki i gnojowicy są rzędu 2 i 2-9%, a ze składowisk obornika do 15% w przypadku obornika bydlęcego i 30% w przypadku obornika od trzody chlewnej.

Ubytki amoniaku podczas aplikowania nawozów naturalnych na użytki rolne zależą od rodzaju nawozów, warunków atmosferycznych, pory roku, rodzaju uprawy, dawek nawozu, sposobu jego rozprowadzania (rozbryzgowo, pasmowo, iniekcyjnie – w odniesieniu do płynnych nawozów naturalnych). Przyjmuje się, że mogą one dochodzić do 30% z płynnych nawozów naturalnych i 15% z obornika.

Ograniczenie emisji amoniaku przez zmniejszenie ilości azotu wydalanego przez zwierzęta

Zmniejszenie ilości azotu wydalanego z odchodami zwierząt można uzyskać przez:
• podawanie zwierzętom zbilansowanych dawek pokarmowych (w oparciu o normy żywieniowe), dostosowanych do potrzeb poszczególnych kategorii zwierząt, np. według okresu laktacji, wieku, masy ciała itp.
• utrzymywanie zwierząt odznaczających się wysoką wydajnością, ponieważ zwierzęta wysokoprodukcyjne wydalają w odchodach mniejsze ilości N w przeliczeniu na jednostkę produktu (np. mleka) niż zwierzęta o gorszych cechach użytkowych.

Zaleca się:
w żywieniu przeżuwaczy:
• zmniejszenie dawek skarmianych zielonek na rzecz pasz objętościowych o mniejszej zawartości białka, takich jak kiszonka z kukurydzy, siano, słoma itp.
• spasanie runi łąkowej w późniejszej fazie wzrostu lub ograniczenie ilości skarmianej zielonki łąkowej i jednoczesne zwiększenie podawania wysokoenergetycznych pasz treściwych w żywieniu trzody chlewnej i drobiu:
• żywienie fazowe (sukcesywne zmniejszanie zawartości białka i fosforanów w diecie zwierząt, w miarę zwiększania się ich masy ciała)
• stosowanie dodatku enzymów, np. fitazy, w celu poprawy wykorzystania paszy.

Ograniczenie emisji amoniaku w budynkach inwentarskich

Stratom amoniaku w budynkach inwentarskich można przeciwdziałać przez zmniejszenie powierzchni zalegania nawozów naturalnych i skrócenie czasu ich przebywania na otwartej przestrzeni.

W pomieszczeniach inwentarskich zaleca się, m.in:
• w systemie ściołowym obfite ściołowanie stanowisk dla zwierząt
• szybkie odprowadzanie moczu do zbiornika (zapobieganie gromadzeniu się moczu w zastoiskach)
• utrzymywanie w czystości dróg komunikacyjnych oraz wybiegów dla zwierząt utrzymywanie poideł i koryta w odpowiednim sta- nie technicznym, aby nie wyciekała z nich woda.

W chlewni ze stanowiskami bezściołowymi emisję amoniaku można zmniejszyć dzięki:
• prawidłowej konstrukcji podług szczelinowych i kanałów – tak aby odchody były sprawnie usuwane z kanałów i gromadzone w zbiornikach na zewnątrz
• zmniejszeniu odsłoniętej powierzchni gnojowicy pod rusztami, np. przez konstrukcję kanałów: szersze na dole, zwężające się ku górze.

Ograniczenie emisji amoniaku podczas przechowywania nawozów naturalnych

Obornik powinien być przechowywany na płycie gnojowej ze ściankami bocznymi, kanałami odprowadzającymi odcieki i zbiornikiem do ich gromadzenia. Emisję amoniaku podczas składowania obornika zmniejsza:

• etapowe układanie (niejednoczesne na całej powierzchni) i ugniatanie na pryzmie
• minimalizowanie powierzchni przechowywania przez zwiększenie wysokości pryzmy
• utrzymywanie temperatury w pryzmie poniżej 50 st. C lub utrzymanie w niej stosunku C:N w granicach 20-30:1
• przykrywanie pryzmy, o ile to technicznie możliwe.

Gnojowica jest zwykle magazynowana w betonowych lub metalowych zbiornikach oraz w lagunach. Zmniejszenie emisji amoniaku w trakcie przechowywania gnojowicy uzyskuje się przez:

• zadaszenia zbiorników lub sztywne wieka do ich zamykania
•  ruchome pokrywy wykonane zazwyczaj z plastikowych powłok, umieszczane na powierzchni gnojowicy
•  naturalne warstwy izolacyjne (kożuch)
•  sztuczne warstwy ochronne naniesione na powierzchnię gnojowicy w zbiorniku, np. słoma, keramzyt, torf, olej lub inne naturalne materiały pływające.

Ograniczenie emisji amoniaku podczas stosowania nawozów naturalnych

Najskuteczniejszym sposobem ograniczania strat amoniaku z gnojówki i gnojowicy jest używanie nowoczesnych wozów asenizacyjnych:
• z przystawkami do doglebowego wprowadzania gnojowicy i gnojówki:

•  z zastosowaniem aplikatorów do płytkiego wtryskiwania, polegającego na wycinaniu w glebie wąskich szczelin (zazwyczaj głębokości 4-6 cm, w odstępach 25-30 cm) i wypełnianiu ich gnojowicą lub gnojówką; zalecane do stosowania na użytkach zielonych
• z zastosowaniem aplikatorów do głębokiego wtryskiwania, polegającego na wprowadzaniu gnojowicy lub gnojówki na głębokość 12-30 cm za pomocą specjalnych radełek, umieszczonych w rzędzie co 50 cm wykorzystywane przede wszystkim na gruntach ornych

• z przystawkami do pasmowego rozlewania gnojowicy i gnojówki wleczonymi wężami (nawozy rozlewane są na powierzchni gruntów rolnych przez zespół giętkich przewodów).

W przypadku stosowania obornika skutecznym sposobem ograniczania emisji NH3 jest jak najszybsze przyoranie go po wywiezieniu na pole. Ponadto straty amoniaku z nawozów podczas ich aplikacji można ograniczać przez:
• wybór odpowiedniego terminu – stosowanie nawozów w okresie chłodnym, bezwietrznym i wilgotnym
• rozcieńczanie gnojowicy – łatwiej wsiąka w glebę niż naturalna
• frakcjonowanie gnojowicy – stosowanie odseparowanej frakcji płynnej gnojowicy przyczynia się do zmniejszenia emisji amoniaku podczas aplikacji, ze względu na łatwiejsze jej przenikanie do gleby (podobnie jak w przypadku gnojowicy rozcieńczonej).