Dlaczego warto ściółkować glebę?

Posunięcie to jest znane i stosowane od lat, obok upraw roślin okrywowych jest to najbardziej popularny sposób okrywania powierzchni gleby o korzystnym wpływie na nią i uprawiane rośliny. 

Ściółkowanie gleby, oprócz wspomnianej wcześniej korzyści zmniejszenia nadmiernego zachwaszczenia upraw, poprawia również jej wilgotność, właściwości termiczne, pobudza życie w glebie oraz zabezpiecza glebę przed erozją i poprawia jej żyzność.

Ciekawą zaletą ściółki w ogrodach, jaką możemy również wykorzystać, jest jej rola w ograniczaniu występowania chorób i szkodników. Pewne substancje produkowane przez niektóre rośliny mają działanie fitosanitarne. W wyniku przedostania się tych substancji w procesie rozkładu ściółki z tych roślin do gleby możemy zapobiec niektórym chorobom roślin. Zastosowanie okryw z roślin, które posiadają zdolność wydzielania tych substancji do podłoża często jest skuteczniejsze niż uprawa współrzędna tych roślin. Właściwości poprawiające stan fitosanitarny roślin mają na przykład ściółki z traw i słomy. Materiały te zawierają znaczne ilości kwasu krzemowego, który działa bakteriostatycznie i grzybobójczo, ograniczając występowanie wielu patogenów roślin uprawnych. I tak na przykład w uprawach poziomki bądź truskawki słoma lub trawa rozłożona na zagonach, obok typowych zalet okrywy glebowej, ogranicza także występowanie szarej pleśni na owocach. 

Stosując okrywę z właściwie dobranych roślin możemy osiągnąć wymierne korzyści uprawowe. W układzie tabelarycznym przedstawiam kilka zalet fitosanitarnych roślin przydatnych do ściółkowania

Materiały wykorzystywane do okrywania gleby możemy podzielić na trzy grupy. Pierwszą z nich stanowią ściółki organiczne. Materiały te mają tę zaletę, że są łatwo dostępne i tanie, jednak ich rozkład mikrobiologiczny jest szybki i powoduje, iż musimy regularnie uzupełniać okrywy z nich wykonane. Do ściółki organicznej zaliczamy:

• korę – która jest lekka, przewiewna, łatwo przepuszcza wodę opadową oraz wolna jest od patogenów i szkodników. Świeża kora może mieć odczyn lekko kwaśny lub kwaśny. Należy ją rozkładać warstwą o grubości co najmniej 6–8 cm, 
• słomę – która najlepiej sprawdza się na zagonach poziomki i truskawki. Jest łatwo rozkładana przez mikroorganizmy, zalecana grubość warstwy ściółki to 10–15 cm. Wadą jej jest to, iż musi być co roku uzupełniana,
• trociny – są lekkie, mają odczyn kwaśny, dlatego przydatne są w uprawie roślin kwasolubnych. Wadą trocin jest to, że po rozłożeniu szybko się zagęszczają i tworzą zwartą okrywę. Trociny należy rozkładać warstwą grubości 8–10 cm. 

Drugą grupę okryw stanowią mulcze, czyli ściółki z własnej działki. Do nich zaliczamy 

• kompost – dojrzały lub świeży, który posiada odczyn obojętny lub lekko alkaliczny, co eliminuje go jako ściółkę pod rośliny kwasolubne. Najlepszy efekt ściółki z kompostu uzyskujemy przy warstwie grubości 10–15 cm,
• trawa – jest również dobrym materiałem na ściółkę ponieważ jest zasobna w składniki pokarmowe jednak jej jedyną wadą jest jej szybki rozkład, co powoduje konieczność częstego jej uzupełniania na zagonach. Przed rozplantowaniem trawy należy nieco ją podsuszyć, co zapobiega jej butwieniu i gniciu w dolnych partiach. Podsuszoną trawę rozkładamy warstwą 8–10 cm,
• igliwie jest najlepszym materiałem do ściółkowania roślin kwasolubnych ze względu na kwaśny odczyn. Grubość warstwy okrywowej winna stanowić 5–7 cm,
• liście – najtrwalszą ściółkę otrzymamy z liści buka, dębu, kasztana i orzecha. Najszybciej ulegają rozkładowi okrywy z liści drzew i krzewów owocowych, lipy, grabu, jesionu, brzozy, wiązu i klonu. Liście rozkłada się warstwą 10–15 cm grubości. Niekiedy przed rozłożeniem miesza się je z kompostem, obornikiem, co przyspiesza ich mineralizację i chroni przed rozwiewaniem,
• chwasty – jako ściółka najlepiej nadają się młode rośliny jednoroczne bez nasion. Chwasty rozłogowe przed użyciem w formie ściółki należy dobrze wysuszyć.

Trzecią grupę ściółek o najdłuższym okresie użytkowania stanowią ściółki syntetyczne, do których należą folie, folie ekologiczne, włókniny i agrotkaniny. Materiały syntetyczne rozkładamy na glebach odpowiednio wcześniej nawiezionych, spulchnionych i wyrównanych, zazwyczaj na kilka dni przed sadzeniem lub siewem roślin. Ściółki organiczne rozkłada się późną wiosną, gdy podłoże odpowiednio się nagrzeje. Przed rozłożeniem ściółki glebę należy dokładnie odchwaścić i spulchnić. Przed zimą rośliny ściółkowane należy zabezpieczyć przed gryzoniami, chętnie zimującymi w ciepłej okrywie. 

I na sam koniec kilka informacji dotyczących nawożenia roślin przy ściółkowaniu upraw. Należy pamiętać, że nawożenie ściółkowanych upraw wymaga uwzględnienia właściwości okrywy. I tak:

• włókniny i agrotkaniny są obojętne względem wprowadzonych składników pokarmowych, a ich użycie nie wymaga zmian dawki ani terminu wysiewu nawozów,
• folie zmuszają do bardzo dobrego przygotowania gleby przed rozłożeniem okrywy, są barierą dla nawozów stosowanych pogłównie,
• kompost i obornik w pierwszym roku pozwalają zmniejszyć dawki nawozów wysiewanych pogłównie,
• materiały ubogie w azot, tj. trociny, kora, słoma wymagają zwiększonego nawożenia tym składnikiem o około 20–30%.

Należy pamiętać, iż gruba warstwa materiału organicznego zastosowanego jako ściółka wydłuża czas przemieszczania się składników pokarmowych w pobliże korzeni roślin. Dlatego też zaleca się stosowanie nawozów w postaci ich wodnego roztworu lub po wysiewie nawozu dokładne podlanie nawożonego miejsca.

Jak widać z kilku przytoczonych przeze mnie zalet zabiegu ściółkowania gleby, w sposób tani i przyjazny środowisku możemy poprawić warunki bytowania roślin na zagonach przy jednoczesnym ograniczeniu sobie prac związanych z częstym ich odchwaszczaniem.

Artykuł napisany na podstawie broszury wydanej przez Polski Związek Działkowców autorstwa dr hab. Zbigniewa Jarosza z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie