Uprawa soi w Polsce - jakie odmiany wybrać?

Jednak w ostatnich kilku latach zauważono, że plony soi wcale nie były niskie. Jednocześnie pojawiły się nowe odmiany, które są bardziej dostosowane do naszego klimatu. W Polsce są zarejestrowane do uprawy w 2021 roku 32 odmiany w tym: wczesne, średnio wczesne, a także średnio późne, późne i bardzo późne. Według Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin
Uprawnych (COBORU) w 2021 r. zalecane do uprawy w poszczególnych województwach są 22 odmiany soi z krajowego rejestru oraz katalogu wspólnotowego CCA (Tabela 1.).

Wszystkie uprawiane w Polsce są wolne od GMO. Jednocześnie cały czas trwają badania nad nowymi, jeszcze lepszymi odmianami oraz jest prowadzonych dużo doświadczeń na terenie całego kraju, aby w przyszłości rolnicy uprawiali soję na dużo większych areałach niż obecnie.

Soja należy do rodziny bobowatych, jest rośliną jarą jednoroczną. Okres jej wegetacji (120-140 dni) jest uzależniony od odmiany, warunków cieplnych, wilgotnościowych, glebowych oraz od stopnia nawożenia, zwłaszcza azotem; ciepłolubna dnia krótkiego może być uszkadzana przez przymrozki. W czasie jej wegetacji można wyróżnić dwa okresy krytyczne, w których ma
wyjątkowo duże wymagania termiczne. Pierwszy przypada od siewu do pełni wschodów. Nasiona dobrze kiełkują, gdy temperatura powietrza wynosi 10-15 st. C, natomiast niższa może wydłużyć wschody nawet do 45 dni, a dużo nasion może w tym czasie zbutwieć lub zgnić.

Drugi – to faza kwitnienia – im niższe temperatury tym słabsze zakwitanie roślin; soja w tym czasie powinna mieć temperaturę powietrza powyżej 20 st. C. Nie ma wygórowanych potrzeb wodnych, największe na nią zapotrzebowanie przypada na fazy: kiełkowania, kwitnienia i wypełniania strąków. Dzięki dobrze rozbudowanemu systemowi korzeniowemu ma możliwość przetrzymywania deficyty wody. Na oszczędność wilgoci ma też wpływ owłosienie rośliny, które zmniejsza transpirację, ma też możliwość ustawienia liści równolegle do padania promieni słonecznych.

Uprawa soi - warunki glebowe

Jeśli chodzi o warunki glebowe, to soja preferuje gleby żyzne w wysokiej kulturze, dobrze napowietrzone, zasobne w składniki pokarmowe; zwięzłe mogą utrudniać kiełkowanie i wschody. Najodpowiedniejsze są te należące do kompleksu pszennego bardzo dobrego, dobrego i wadliwego klasy bonitacyjnej II-III b. Nie toleruje gleb kwaśnych, optymalne pH to 6-7. Najlepszym przedplonem dla soi są rośliny zbożowe, kukurydza i soja. Kukurydza zostawia dużo resztek pożniwnych, a one z kolei rozluźniają glebę, należy unikać uprawy na polach gdzie był stosowany obornik lub gnojowica.

Przygotowanie stanowiska powinno być bardzo staranne, maksymalnie odchwaszczone, powinny być zapewnione jak najlepsze warunki wodno-powietrzne w okresie siewu i późniejszej wegetacji. Wszelkie uprawki wiosenne należy ograniczyć do minimum, aby nie doszło do nadmiernego przesuszenia gleby. Aby wyrównać stanowisko oraz zniszczyć chwasty, wczesną wiosną stosuje się włókowanie i w razie potrzeby bronowanie. Na 1-2 dni przed siewem należy spulchnić wierzchnią warstwę gleby na głębokość 5-6 cm, aby nasiona mogły być umieszczone na niewzruszonej glebie, do której następuje podsiąk wody z głębszych warstw. Jeżeli dysponujemy siewnikiem talerzowym, siew może być bezpośrednio do gleby z pominięciem spulchniania wierzchniej warstwy.

Soja - nawożenie

Nawożenie plantacji powinno być oparte na wynikach analizy chemicznej gleby. W pierwszej kolejności należy zobaczyć stan pH, bowiem na glebach zakwaszonych inne składniki mogą być blokowane i niedostępne dla roślin. W zależności poziomu zawartości fosforu i potasu stosuje się jesienią 40-70 P2O5 i 60-120 K2O. Aplikowanie nawozów azotowych nie jest wskazane, ponieważ może hamować wiązanie azotu atmosferycznego poprzez niszczenie brodawek na korzeniach soi.

Nasiona soi przed siewem powinny zostać zaprawione zaprawą fungicydową przeciw zgorzeli siewek oraz na 2-3 dni przed siewem bakteriami brodawkowymi Bradyrhizobium japonicum. Zaprawianie nasion bakteriami powinno być przeprowadzone tak, aby szczepionka oraz zaprawione nasiona nie miały bezpośredniego kontaktu z promieniami słonecznymi. Szczepienie nasion bakteriami brodawkowatymi powoduje wzrost plonu o 32% w porównaniu do soi niezaprawianej.

Soja - siew

Siew nasion powinien odbyć się w glebę ogrzaną do 8-10O C. Fenologicznym wskaźnikiem optymalnego terminu siewu soi jest okres kwitnienia klonu zwyczajnego lub końcówka kwitnienia wiśni. Optymalny termin – od 20 IV do 5 V. Późniejszy siew powoduje zmniejszenie plonu i przedłuża dojrzewanie roślin. W zależności od odmiany norma wysiewu to 60-100 na- sion/m2; jest to około 150-200 kh/ha. Soję wysiewa się w rzędy w zależności od odmiany od 25 do 75 cm.

Takie duże wahanie jest spowodowane tym, że niektóre odmiany rozgałęziają się, a soja jest rośliną bardzo światłolubną i zbyt duże zagęszczenie może spowodować wzajemne zagłuszanie się roślin. Siew najlepiej wykonać siewnikiem punktowym.
Pielęgnacja plantacji soi powinna być oparta na założeniach integrowanej ochrony roślin. W początkowej fazie wzrostu roślina jest narażona na dużą konkurencję ze strony chwastów, zaleca się – jeżeli to możliwe – stosowanie w pierwszej kolejności mechanicznych metod ich zwalczania, jeśli nie pomogą, można wykorzystać herbicydy. Soja może zostać porażona także przez choroby wirusowe, bakteryjne i grzybowe; częściej zjawisko to występuje na większych areałach uprawy.

Zbiór soi

Zbiór nasion soi odbywa się jednoetapowo odpowiednio ustawionym kombajnem zbożowym lub z wykorzystaniem przystawki do zbioru soi w fazie pełnej dojrzałości nasion, która jest uzależniona od przebiegu pogody, wczesności odmiany oraz od poziomu zastosowanego nawożenia azotem. Operator powinien kosić soję jak najniżej, aby zminimalizować straty, dlatego ważne jest wcześniejsze staranne wyrównanie uprawy oraz usunięcie kamieni. Wilgotność nasion soi powinna być na poziomie 14-15%, w przypadku gdy jest wyższa, nasiona należy dosuszyć.