Choroby winorośli - jak rozpoznawać i zwalczać?

Choroby winorośli

Poniżej przegląd najpopularniejszych chorób winorośli.

Mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy oraz szara pleśń

To najważniejsze choroby, o których należy wiedzieć mając na uwadze uprawę tej rośliny. Pozostałe występują lokalnie i w różnym nasileniu, np.: guzowatość, bakteryjna plamistość liści, zgorzel, choroba Pierce’a, czarna zgnilizna, antraknoza winogron i nekroza kory.

Na występowanie oraz nasilenie infekcji ma wpływ wiele czynników, m.in.: wybór stanowiska, przedplon, zmianowanie, otoczenie winnicy, jakość sadzonek, podatność danej odmiany, rozstaw, zachwaszczenie, nawadnianie, nawożenie oraz formowanie i cięcie krzewów. Często występowanie schorzeń jest związane z importem chorych sadzonek, w tym także z wirusami.

Mączniak prawdziwy

Mączniaka prawdziwego winorośli powoduje grzyb Uncinula necator. Choroba ta ma duże znaczenie gospodarcze, szczególnie wśród odmian podatnych. Paraliżuje prawie całą roślinę: liście, szypułki, kwiaty, jagody, grona i pędy. Kwiaty nie zawiązują owoców, natomiast porażenie gron przed lub tuż po kwitnieniu skutkuje słabym zawiązywaniem jagód i znacznym obniżeniem plonu. Jagody są najbardziej podatne na zakażenie do momentu, gdy stężenie cukru w nich osiągnie wartość 8%. Pokrywają się wówczas brudnobiałym nalotem pylącej grzybni, który ciemnieje pod koniec sezonu. Takie owoce w rezultacie nie mają żadnej jakości ani wartości handlowej. Warunkami sprzyjającymi rozwojowi jest wysoka temperatura od 20 do 27° C i wilgotność powietrza w dużym zakresie, od 40% do 100%. Młode liście są najbardziej podatne na zakażenie, w wyniku rozwoju patogenu stają się zniekształcone, a te najsilniej porażone brunatnieją i opadają. Niewielkie i mało wyraźne, bladozielone plamy o matowej powierzchni pojawiają się na obu stronach liści – jako pierwszy symptom. Potem powstaje charakterystyczny, białawy, mączysty i pylący nalot trzonków konidialnych, który po dłuższym okresie ciepłej pogody może pokryć całą ich powierzchnię. Pod koniec sezonu wegetacyjnego mączniak wytwarza organy rozmnażania generatywnego – czarne, okrągłe owocniki zwane klejstotecjami. Do zwalczania polecane są fungicydy siarkowe oraz z grup triazoli, fenyloacetamidów i benzimidazoli.

Grzyb Plasmopara viticola jest sprawcą mączniaka rzekomego i może infekować wszystkie wegetatywne organy kwiatu. Mączniak rzekomy to również dolegliwość o dużym znaczeniu gospodarczym. Wysoka wilgotność i temperatura powietrza, w zakresie od 20 do 25° C, to warunki idealne dla jego rozwoju. Charakterystyczny objaw choroby to chlorotyczne, często oleiste i prześwitujące plamy o kanciastym kształcie, ograniczone nerwami blaszki liściowej, występujące na górnej stronie. Na dolnej stronie – w miejscu skazy – pojawia się biały, gęsty, mączysty nalot złożony z trzonków sporangialnych. Skazy mogą być koloru od jasnożółtego do czerwono-brązowego, a zależy to od długości okresu inkubacji schorzenia oraz wieku liści.
Z tych części roślin grzyb infekuje jagody. Kwiatostany i młode grona są bardzo podatne na zakażenie, po którym brązowieją i zasychają. Chore zawiązki jagód pokrywają się później białym nalotem. Pod jego wpływem owoce pozostają twarde i nie miękną podczas dojrzewania, zaś silnie porażone mają zahamowany wzrost. Wszystko to wpływa na obniżenie wielkości i jakości plonu, jak również na odporność na mróz.

Liście po opadnięciu to źródło infekcji pierwotnych w następnym sezonie. Do zwalczania polecane są fungicydy miedziowe, ditiokarbaminianowe, fenyloamidowe i iminoacetylomocznikowe.

Szara pleśń należy do najczęściej występujących chorób grzybowych na wielu roślinach. Przy dużym nasileniu patogen, czyli Botryotinia fuckeliana (Botrytis cinerea) może wyrządzić znaczne szkody w plonach winorośli oraz spowodować pogorszenie jakości wina.

Warunki sprzyjające jego rozwojowi to: wysoka wilgotność (> 80%) i temperatura powietrza w zakresie od 18° C do 25° C. Infekuje wszystkie części rośliny, jednak najbardziej szkodliwy jest dla owoców powodując przedwczesne dojrzewanie lub też wysychanie jagód. Ponadto patogen przyczynia się do zablokowania drożności wiązek przewodzących i powoduje więdnięcie jagód, a nawet całych gron. W trakcie kwitnienia grzyb może porażać kwiatostany, które ulegają zniszczeniu i osypują się. Wczesną wiosną młode pędy zmieniają zabarwienie na brązowe, a później zasychają. Kolejny charakterystyczny objaw szarej pleśni na młodych liściach to czerwonawe, rozległe i nieregularne nekrozy otoczone jaśniejszą, żółtozieloną obwódką, umiejscowione głównie na obrzeżach. Szary i pylący nalot grzybni na chorych organach to również charakterystyczny symptom tej choroby.

W następstwie porażenia, z uwagi na to, iż pędy chorej rośliny słabiej drewnieją, winorośl gorzej zimuje. Zwalczanie chemiczne: obecnie są zarejestrowane 23 fungicydy do walki z szarą pleśnią. Szczegółowy wykaz tych preparatów dostępny jest w wyszukiwarce środków ochrony roślin opublikowanej na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: (https:// www.gov.pl/web/rolnictwo/wyszukiwarka-srodkow- ochrony-roslin---zastosowanie). Należy kierować się zaleceniami podanymi w „Metodyce integrowanej ochrony winorośli w uprawie polowej” – publikacji Instytutu Ogrodnictwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Skierniewicach – dostępnej pod adresem: https://www.agrofagi.com.pl/97,rosliny-sadownicze.

Pierwszy zabieg powinien być wykonany zapobiegawczo na początku kwitnienia, a następne co 5–7 dni, uwzględniając tempo rozwoju kwiatów i przebieg pogody. W przypadku pojawienia się pierwszych objawów choroby na plantacjach odmian podatnych, po kwitnieniu należy zastosować dodatkowe 2–4 zabiegi, na odmianach mniej podatnych wystarczą 1–2 zabiegi.

Bardzo ważną metodą w ograniczeniu chorób jest profilaktyka, należy m. in.: sadzić zdrowe rośliny i w optymalnej rozstawie (zapewniającej dobrą wentylację i nasłonecznienie gron), zapobiegać zbytniemu zagęszczeniu gron, systematycznie odchwaszczać plantację, wygrabiać i niszczyć opadłe liście, wycinać silnie porażone pędy, gdyż te zabiegi znacznie ograniczają źródło infekcji, prawidłowo uszczykiwać wierzchołki latorośli i pędy zwane „pasierbami”, unikać jednostronnego nawożenia azotem, uprawiać odmiany mało podatne na dolegliwości oraz stale monitorować plantację, aby jak najwcześniej zareagować na pojawianie się niepokojących objawów.