Pokrzywa i jej właściwości

Często tępiona i niszczona jako chwast, jednak jej właściwości śmiało mogą nadać jej miano rośliny leczniczej. Pokrzywa stanowi pełnowartościowe pożywienie dla wielu gatunków zwierząt, głównie owadów. Dla człowieka stanowi doskonałe uzupełnienie niedoborów mikro- i makroskładników odżywczych. Dzięki licznej zawartości związków leczniczych może służyć człowiekowi jako lekarstwo na wiele dolegliwości. Niestety jest jedną z najbardziej niedocenionych roślin leczniczych.

Pokrzywę wykorzystuje się zarówno w celach leczniczych, konsumpcyjnych, jak i kosmetycznych. W celach leczniczych korzysta się z liści, które zbierane są przed kwitnieniem, z korzeni lub łodygi pokrzywy. Liście pokrzywy zawierają kwasy organiczne (między innymi glikolowy, glicerowy, mrówkowy), witaminy (C, K, B2), karotenoidy, flawonoidy, garbniki, fitosterole, chlorofile, aminy, białka, olejek eteryczny. W korzeniach występują kwasy organiczne, śluzy, woski, fitosterol, sole mineralne. Z liści uzyskuje się chlorofil, który ma szerokie zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym czy spożywczym.
Właściwości pokrzywy znał już Hipokrates. Obecnie są potwierdzone licznymi badaniami. Do najważniejszych zastosowań można zaliczyć:

• Działanie przeciwalergiczne – pochodne tyrozyny znajdujące się w pokrzywie działają przeciwhistaminowo, dlatego hamują procesy zapalne i alergiczne. Przyjmowanie ekstraktów w pokrzywy może więc być pomocne w leczeniu alergii sezonowych, np. kataru siennego.
• Właściwości przeciwzapalne oraz przeciwreumatyczne – pokrzywa działa przeciwzapalnie, powoduje zmniejszenie obrzęków i przekrwienia. Działa tak m.in. na komórki tkanki chrzęstnej, jest więc pomocna w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, a przynajmniej w łagodzeniu jego skutków.
• Działanie antyoksydacyjne – dzięki zawartości silnych związków przeciwutleniających pokrzywa ma i takie działanie. Może więc zmniejszyć ilości wolnych rodników, które uszkadzają komórki, a przez to spowolnić proces starzenia. Takie usuwanie wolnych rodników odciąża wątrobę, której zadaniem jest m.in. odtruwanie organizmu, dzięki czemu pokrzywa umożliwia jej regenerację i prawidłowe funkcjonowanie .
• Właściwości przeciwbakteryjne – wykazano, że działa nawet na gronkowca złocistego – bakterię wywołującą zakażenia szpitalne, bardzo często oporną na antybiotyki. Często stosuje się pokrzywę w opatrunkach na rany, aby przyspieszyć leczenie.
• Działanie hipocholesterolemiczne – regularne dodawanie pokrzywy do posiłków obniża poziom cholesterolu we krwi. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko powstawania złogów miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Powoduje to ochronę serca i układu krwionośnego przed chorobami, w tym chorobą wieńcową.
• Działanie na cukrzycę – pokrzywa przydaje się w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy, ponieważ wpływa na obniżenie poziomu glukozy we krwi, a to zapobiega powstawaniu cukrzycy. Jeśli ta choroba już u kogoś występuje, to dodawanie pokrzywy do posiłków zmniejszy ryzyko wystąpienia powikłań, np. nefropatii czy neuropatii.
• Działanie moczopędne – wpływa na wzrost wydalania z organizmu mocznika, co jest ważną właściwością dla osób cierpiących na kamicę nerkową oraz redukujących masę ciała.

Pokrzywa ma także liczne zastosowania w kosmetyce. Jest między innymi środkiem zapobiegającym wypadaniu włosów. 
Preparaty z pokrzywy mają także zastosowanie w rolnictwie i ogrodnictwie. Gnojówka to bardzo ceniony nawóz z pokrzywy. Gotowy preparat stosujemy do podlewania roślin, szczególnie tych, które mają duże wymagania pokarmowe (np. pomidory, ogórki, kalafior, róże, kwiaty jednoroczne, byliny, krzewy i drzewa owocowe).

Gnojówka z pokrzywy może być też używana w formie oprysku do ochrony roślin. W tym przypadku również stosujemy preparat rozcieńczony wodą, w zależności od rośliny oraz szkodnika czy choroby. Przykładowo, aby przygotować oprysk do zwalczania mszyc i przędziorków, wiosną przed pękaniem pąków, rozcieńczamy gnojówkę w proporcjach 1:20. Na mączniaka rzekomego i szarą pleśń – stosujemy co dwa tygodnie roztwór rozcieńczony 1:10.