Agroleśnictwo - innowacyjne praktyki rolnicze

Agroleśnictwo jest praktyką rolniczą zgodnie z którą, na tym samym areale gruntu rolnego uprawia się dwa bądź więcej gatunków roślin, a także łączy się te uprawy z wypasem zwierząt.

Drzewa i krzewy a ochrona środowiska

Obecność drzew i krzewów w krajobrazie rolniczym ma ogromne znaczenie dla środowiska. Jedną z najistotniejszych kwestii, w sytuacji coraz częstszego występowania susz i deszczy nawalnych, jest zdolność drzew do ograniczania parowania i zwiększanie pojemności wodnej gleby. Nadmiar wody opadowej zostaje zakumulowany w glebie, dzięki czemu na powierzchni  pola nie tworzą się zastoiska wody powodując gnicie uprawianych roślin. 

Następnie woda ta może zostać wykorzystana przez rośliny, w przypadku pojawienia się okresowych susz. Rośliny niskie uprawiane współrzędnie w systemach agroleśnych, zapobiegają erozji i ograniczają wzrost chwastów. Dodatkowo fakt występowania w jednym miejscu roślin o różnym stopniu rozbudowania systemu korzeniowego, poprawia efektywność wykorzystania substancji odżywczych pochodzących z nawozów. W ten sposób obniża się koszty związane z wykorzystaniem  nawozów mineralnych, a także zapobiega ich wymywaniu z gleby, co mogłyby powodować zanieczyszczanie zbiorników i cieków wodnych. 

Kolejnym istotnym efektem obecności drzew, jest zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza oraz wzbogacenie  gleby w węgiel. Drzewa posiadają zdolność wychwytywania dwutlenku węgla z atmosfery, wiązania we własnych tkankach oraz transportowania nadmiaru do gleby, gdzie jest on również akumulowany. 

Znaczenie wielostronnych i korzystnych efektów, jakie można uzyskać użytkując ziemię w systemach agroleśnych,, było znane na ziemiach polskich już w latach 20-tych XIX wieku. Generał Dezydery Chłapowski uznawany jest  za prekursora tworzenia zadrzewień śródpolnych, które jak zauważył w swoim majątku w pobliżu Turwi, stanowiącym 10 tys. ha, mają istotny wpływ na 
wzrost produkcji rolnej. 

Agroleśnictwo wpływa na rolnictwo i ludzi

Produkcja rolna to nie tylko uprawa roślin, ale również hodowla zwierząt. Obecność zadrzewień i zakrzewień  śródpastwiskowych, może przyczyniać się do poprawy warunków bytowych zwierząt utrzymywanych w systemach  chowu ekstensywnego, zapewniając bardziej różnorodną bazę pokarmową oraz polepszając ich dobrostan. W konsekwencji przy ograniczonych nakładach pracy ludzkiej, możliwe jest uzyskanie surowców pochodzenia zwierzęcego lepszej jakości. 

Systemy agroleśne stwarzają idealne warunki dla uprawy rodzimych starych gatunków i odmian roślin oraz hodowli  zwierząt gospodarskich ras zachowawczych. Ogół korzystnych oddziaływań systemów agroleśnych sprawia, że są  to praktyki przyczyniające się do ochrony środowiska, zachowania bioróżnorodności terenów rolniczych, a także  wzrostu produkcyjności gospodarstwa przy obniżonej pracochłonności. 

Agroleśnictwo ze swoimi założeniami doskonale wpisuje się w ideę Nowego Zielonego Ładu i zrównoważonego rolnictwa promowanego przez Unię Europejską w ramach Wspólnej Polityki Rolnej jako działanie umożliwiającego zapobiegnięcie katastrofie klimatycznej. Podczas szczytu klimatycznego w Bonn, który miał miejsce w listopadzie 2017 roku, Grupa Konsultacyjna Międzynarodowych Ośrodków Badań nad Rolnictwem (CGIAR) uznała agroleśnictwo za najważniejszą spośród  dziesięciu wybranych innowacji, które umożliwią nam przystosowanie się do zmian klimatu. 

W kilku państwach Unii Europejskiej od wielu lat stosuje się z powodzeniem systemy agroleśne, zarówno w małych gospodarstwach rodzinnych, jak również wielohektarowych gospodarstwach towarowych.

Agroleśnictwo w Dolinie Zielawy

W Polsce pierwszym gospodarstwem prowadzącym uprawy w tym systemie jest gospodarstwo pani Barbary Baj-Wójtowicz, znajdujące się w miejscowości Sosnówka, w województwie lubelskim. Zajmuje się ono uprawą alejową ziół z krzewami owocowymi. Ponadto wchodzi ono w skład Grupy Operacyjnej „Agroleśnictwo w Dolinie Zielawy”, która dzięki wsparciu Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach działania „Współpraca”, realizuje projekt „Innowacyjny model produkcji, przetwórstwa i dystrybucji ziół w Dolinie Zielawy”.W ramach projektu prowadzone są  badania nad możliwością uprawy dzikorosnących gatunków roślin takich jak: miodunka plamista i przetacznik leśny, które uprawia się w systemie agroleśnym z bzem czarnym, rzepikiem pospolitym, pokrzywą zwyczajną i ostrożniem  warzywnym, a także maliną moroszką uprawianą w systemie agroleśnym razem z różą owocową. Prowadzona w gospodarstwie uprawa  maliny moroszki, jest pierwszą na świecie uprawą polową tej rośliny w systemie agroleśnym oraz pierwszą na świecie  uprawą, w której malina ta zaczęła owocować. 

Malina moroszka jest rośliną powszechnie występującą w Skandynawii, natomiast w Polsce należy do gatunku zagrożonego wyginięciem, dziko rosnącego, który w warunkach naturalnych nie owocuje Sukcesy osiągane w ramach polskiej Grupy Operacyjnej mogą wskazywać, że w sytuacji gdy coraz ważniejsze staje się dbanie o środowisko naturalne, a konsumenci oczekują zdrowej żywności niezanieczyszczonej substancjami chemicznymi, systemy agroleśne mogą być dobrą alternatywą dla rolnictwa intensywnego.