Nawadnianie ze stawu - jakie procedury przy budowie?

Budowę obiektów wodnych (tj. studni głębinowych, stawów, zbiorników retencyjnych czy nawodnień obszarowych) należy dokładnie przemyśleć, jeszcze na etapie projektowania. Takie inwestycje wymagają dopełnienia określonych procedur administracyjnych oraz mają wpływ na koszty związane z wykonaniem operatu wodnoprawnego i uzyskaniem potrzebnych pozwoleń.

Ponadto, zważywszy na to, że zasoby wodne w Polsce są niezbyt wysokie, korzystanie z wód powinno się odbywać
w sposób oszczędny i racjonalny.

Warunki korzystania z wód

Ustawa z 20 lipca 2017 r. Prawo wodne określa trzy sposoby użytkowania wód. Powszechne korzystanie z wód służy zaspokajaniu potrzeb osobistych człowieka, gospodarstwa domowego lub rolnego, bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do wypoczynku, uprawiania sportów wodnych, wędkarstwa i turystyki.

Właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód, które w ustawie zdefiniowano jako pobór wód w granicach własnego gruntu, na potrzeby własnego gospodarstwa domowego lub rolnego. Metoda ta nie wymaga uzyskania pozwolenia ani zgłoszenia wodnoprawnego, jeśli obejmuje: pobór wód podziemnych lub powierzchniowych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3/dobę, a także wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 m3/dobę. W ramach zwykłego korzystania z wód nie przysługuje pobór na potrzeby działalności gospodarczej lub rolniczej, takie działanie bowiem kwalifikowane jest już jako usługa wodna, wymagająca uzyskania pozwolenia.

O szczególnym korzystaniu z wód mówi się, gdy wykracza poza powszechne oraz zwykłe z korzystanie z nich. Sposób ten obejmuje, m.in.: odwadnianie gruntów i upraw, użytkowanie wody znajdującej się w stawach i rowach, korzystanie z wód do nawadniania gruntów lub upraw, także na potrzeby działalności rolniczej w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy z 15 li- stopada 1984 r. o podatku rolnym (DzU z 2019 r., poz. 1256 i 1309), w ilości większej niż średniorocznie 5 m3 na dobę.

Usługi wodne, pozwolenia, zgłoszenia i oceny wodno prawne

W gospodarstwie rolnym w niektórych sytuacjach wymagane jest uzyskanie zgody wodnoprawnej. Występuje ona w postaci przyjęcia zgłoszenia lub wydania oceny. Proces ten reguluje Ustawa z 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (tekst jednolity DzU z 2020 r., poz. 310 z późn. zm., art. 388-424a). Ważne jest, że przed przystąpieniem do inwestycji związanej z budową stawu, studni głębinowej czy też nawadniania plantacji należy pozyskać ww. dokumenty. Za udzielenie zgód wodnoprawnych ponosi się opłatę. Nasuwa się pytanie: w jakich przypadkach musimy uzyskać pozwolenie wodnoprawne, a gdzie wystarczy tylko
zgłoszenie?

Pozwolenie wodnoprawne jest wymagane przy wykonywaniu usług wodnych oraz przy szczególnym korzystaniu z wód. Usługi wodne obejmują, m.in.: pobór, piętrzenie, magazynowanie lub retencjonowanie wód podziemnych i powierzchniowych oraz korzystanie z nich. Podmiot, który korzysta z takich usług zobowiązany jest do stosowania przyrządów pomiarowych umożliwiających pomiar ilości pobranych wód. 

Pozwolenie wodnoprawne wydaje się w drodze decyzji administracyjnej na czas określony, nie dłuższy niż 30 lat. Ustala się w nim, m.in.: cel i zakres korzystania z wód, warunki wykonywania uprawnienia, ilość pobieranej wody (w tym dla wód powierzchniowych średnią ilość m3 na dobę oraz dopuszczalną ilość m3 na rok), opis i lokalizację urządzenia wodnego oraz obowiązki niezbędne ze względu na ochronę zasobów środowiska. Do wniosku należy dołączyć operat wodnoprawny z oznaczeniem daty jego wykonania wraz z opisem prowadzenia zamierzonej działalności, wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego albo decyzję o warunkach zabudowy – jeżeli są wymagane.

Ponadto dołącza się wypisy z rejestru gruntów, mapę zasadniczą lub mapę do celów projektowych, a także ocenę wodnoprawną i decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, jeżeli są wymagane. Dokumenty te składa się do podległego zarządu zlewni wraz z wersją elektroniczną nagraną na płytę CD. Opłata za wydanie pozwolenia wodnoprawnego wynosi 230,05 zł, przy czym w jednej decyzji może być kilka pozwoleń wodnoprawnych. Opłatę mnoży się przez liczbę pozwoleń wodnoprawnych. Maksymalna wysokość opłaty nie może przekroczyć 4601,08 zł. Dodatkowo należy wpłacić na konto urzędu miasta lub gminy (na terenie której znajduje się jednostka Wód Polskich, gdzie składa się wniosek) 17 zł – jest to opłata skarbowa za ewentualne pełnomocnictwo.

Zgłoszenia wodnoprawnego wymaga, np.: przebudowa rowu polegająca na wykonaniu przepustu lub innego przekroju zamkniętego na długości nie większej niż 10 m, wykonanie pomostu o szerokości do 3 m i długości całkowitej do 25 m, a także wykonanie stawów, które nie są napełniane w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi, o powierzchni nieprzekraczającej 1000 m² i głębokości nieprzekraczającej 3 m od naturalnej powierzchni terenu o zasięgu oddziaływania niewykraczającym poza granice obszaru, którego zakład jest właścicielem, a także przebudowa rowu polegająca na wykonaniu przepustu lub innego przekroju zamkniętego na długości nie większej niż 10 m. Wniosek składa się w siedzibie nadzoru wodnego właściwego miejscowo albo najbliższego dla zamierzonego korzystania z usług wodnych
lub wykonywania urządzeń wodnych lub innej działalności wymagającej zgody wodnoprawnej. Opłata za przyjęcie zgłoszenia wodnoprawnego wynosi 92,23 zł oraz 17 zł – opłata skarbowa za ewentualne pełnomocnictwo.

W przypadku gdy urządzenie wodne zostało wykonane bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego lub zgłoszenia, właściciel tego urządzenia może wystąpić z wnioskiem o jego legalizację, wnosząc opłatę legalizacyjną za każde z urządzeń.

Uzyskania oceny wodnoprawnej wymagają inwestycje i działania mogące negatywnie wpływać na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych ustalonych dla zasobów wodnych, np. długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wód podziemnych czy piętrzenie się ich, rekultywacja wód powierzchniowych lub wód podziemnych, wprowadzanie do zbiorników wód śródlądowych substancji hamujących rozwój glonów, wykonanie urządzeń wodnych, regulacji wód, zabudowy potoków górskich oraz kształtowanie nowych koryt cieków naturalnych, zmiana ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód, mająca wpływ na warunki przepływu wód, oraz wykonanie robót i obiektów budowlanych wpływających na zmniejszenie naturalnej
retencji terenowej (DzU z 2019 r., poz. 1752).

Jeżeli nie jesteśmy pewni, czy planowana przez nas inwestycja wymaga oceny wodnoprawnej, należy skontaktować się z zarządem zlewni, który jest najbliżej miejsca, gdzie zaplanowano prace. I najważniejsze: ocenę wodnoprawną należy uzyskać przed wystąpieniem o wydanie pozwolenia wodnoprawnego. Opłata za wydanie oceny wodnoprawnej wynosi 899,53 zł. Ponadto, jeżeli planowana inwestycja lub działanie jest jednocześnie przedsięwzięciem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko, i jest wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, potrzebna będzie decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, po którą występujemy do urzędu gminy i do regionalnej dyrekcji ochrony środowiska (RDOŚ).

Zgłoszenia wodnoprawnego oraz pozwolenia nie wymagają działania:
• wykonanie urządzeń wodnych do poboru wód podziemnych na potrzeby zwykłego korzystania z wód z ujęć o głębokości do 30 m – zwykłe korzystanie z nich służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego
• pobór wód powierzchniowych lub wód podziemnych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3 na dobę oraz wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 m3 na dobę, na potrzeby zwykłego korzystania z wód
• zatrzymywanie wody w rowach*
• hamowanie odpływu wody z obiektów drenarskich*
• przechwytywanie wód opadowych lub roztopowych za pomocą urządzeń melioracji wodnych*
* jeżeli zasięg oddziaływania nie wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem.

Procedury budowy stawu (zbiornika retencyjnego)

Przed wykonaniem stawu na cele magazynowania wody do nawodnień przygotować trzeba operat wodnoprawny lub/i projekt budowlany. W celu kontroli ilości pobranej wody do nawodnień obszarowych staw należy uzbroić w studnię wodomierzową wraz z wodomierzem. Należy pamiętać, że przed podjęciem jakichkolwiek działań związanych z wykonaniem stawu oraz wykorzystaniem wód ze stawu, każda dokumentacja powinna z urzędu mieć decyzję z klauzulą ostateczności.

Po pierwsze, należy zamówić mapy do celów projektowych w skali 1:500 lub 1:1000 od uprawnionego geodety – koniecznie z klauzulą z urzędu geodezyjnego. Po drugie, trzeba przygotować mapy do celów projektowych poprzez oznaczenie miejsca planowanego stawu, a także operat wodnoprawny. Składa się go wraz z wnioskiem o uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego do podległego zarządu zlewni wraz z załącznikami, takimi jak: wypisy z rejestru gruntów, mapa zasadnicza lub mapa do celów projektowych, wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP), jeśli jest określony na obszarze inwestycji, lub warunki zabudowy, jeśli nie ma MPZP, płyta CD z dokumentacją w wersji elektro-
nicznej, decyzja o uwarunkowaniach środowiskowych, dokumentacja hydrogeologiczna. Złożony wniosek jest rozpatrywany w terminie 30 dni. W zależności od obciążenia konkretnego Zarządu Zlewni czas ten może się przedłużyć nawet do 90 dni. Po otrzymaniu wszczęcia postępowania decyzja pozwolenia wodnoprawnego zazwyczaj wydawana jest w terminie 14-21 dni. Po jej otrzymaniu, należy wystąpić o klauzulę ostateczności, którą zarząd zlewni wystawia w terminie 14 dni od odebrania pozwolenia wodnoprawnego.

W przypadku gdy staw jest zlokalizowany przy rowach melioracyjnych i w części przepływają przez niego wody, wykonać
należy dodatkowo instrukcję sterowania zbiornikiem. Pozwolenie wodnoprawne udzielane jest na pobór wód ze stawu po-
wyżej 5 m3/dobę w przypadku każdorazowego wykorzystania wody. Bezwzględnie należy zainstalować wodomierz. W sytuacji gdy konieczne okaże się wykonanie projektu budowlanego, należy złożyć do starostwa powiatowego wniosek o pozwolenie na budowę stawu. Po pierwsze, należy sprawdzić w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, czy możemy przeprowadzić taką inwestycję na swojej działce lub postarać się o pisemną zgodę na odstępstwo lub zmianę zapisów planu w urzędzie gminy. W przypadku braku MPZP trzeba uzyskać warunki zabudowy. Następnie zweryfikować interpretację przepisów i sprawdzić, czy staw o planowanej powierzchni można wykonać na podstawie zgłoszenia prac budowlanych, czy konieczne będzie uzyskanie pozwolenia budowlanego. Do wniosku o udzielenie pozwolenia na budowę należy dołączyć pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzenia wodnego – stawu. Starostwo na odpowiedź ma 30 dni, zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego.

Innym dokumentem, który może być wymagany przy budowie stawu o powierzchni powyżej 1000 m², szczególnie gdy będzie on zlokalizowany w pobliżu parków narodowych i obszarów Natura 2000, jest decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. Ponieważ staw nie jest jednoznacznie inwestycją mogącą potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, należy uzgodnić w starostwie powiatowym i Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie (PGW WP), czy ten dokument będzie wymagany przy naszej konkretnej inwestycji. W celu uzyskania ww. decyzji należy wykonać kartę informacyjną przedsięwzięcia (KIP) lub
raport oddziaływania na środowisko (ROnŚ). W celu uzyskania decyzji należy złożyć dokumenty do urzędu gminy – w przypadku oddziaływania na środowisko lub jeśli inwestycja może w potencjalnie znaczący sposób oddziaływać na środowisko (w tym brak obszarów Natura 2000), a także do regionalnej dyrekcji ochrony środowiska – wyłącznie w przypadku oddziaływania inwestycji na obszary Natura 2000 oraz w przypadku, gdy inwestycja może w znaczący sposób oddziaływać na środowisko naturalne. Na odpowiedź z urzędów trzeba poczekać około 30 dni. Po otrzymaniu decyzji należy otrzymać jeszcze klauzulę ostateczności z urzędu po okresie 14 dni od odebrania pozytywnej decyzji środowiskowej.

Należy zaznaczyć, że na budowę szczelnego zbiornika retencyjnego (który nie będzie zmieniał stanu wód gruntowych,
czyli nie będzie kształtował zasobów wodnych, nie będzie zatem w myśl ustawy urządzeniem wodnym) uzyskanie pozwo-
lenia wodnoprawnego nie będzie wymagane.

Jakie można napotkać trudności w trakcie budowy stawu (zbiornika retencyjnego):
• warunki gruntowe mogą nie sprzyjać utrzymaniu wód w stawie, np. gdy grunty są zbyt przepuszczalne lub może następować brak wód gruntowych zasilających staw
• w przypadku zasilania stawu wodami ze studni, należy przewidzieć ścieżkę postępowania na wykonanie studni głębinowej
• jeśli staw przekracza powierzchnię 1000 m2 oraz głębokość 3 m, procedura wydłuża się o wykonanie projektu budowlanego oraz uzyskanie pozwolenia na budowę (PnB)
• gdy staw zasilany jest wodami powierzchniowymi z cieku lub wodami z rowów przeznaczonych, m.in do hodowli ryb lub zanieczyszczonych nawozami, trzeba regularnie go napowietrzać w celu zabezpieczenia przed eutrofizacją
• z uwagi na procedury dotyczące pozwolenia na budowę oraz decyzji środowiskowych, a także ze względu na ilość spraw w PGW WP długość postępowania może wydłużyć się o 90 dni.

Obowiązki wynikające z pozwolenia wodnoprawnego:
• dokonywanie pomiarów ilości pobranej wody
• wykonywanie przeglądu stanu technicznego urządzeń towarzyszących, takich jak: zastawki oraz mnichy – oczywiście, jeżeli występują
• wykonywanie przeglądów stanu technicznego brzegów stawu
• czyszczenie (1 raz w ciągu roku) i utrzymanie stawu w odpowiednim stanie bez wypłaceń
• analiza ilości pobieranej wody (wg wskazań wodomierza) celem nieprzekroczenia ilości podanej w decyzji pozwolenia wodnoprawnego – pobór średniodobowy w skali roku
• zgłaszanie awarii urządzeń pomiarowych oraz urządzeń wodnych do PGW WP • przeprowadzanie regularnych kontroli, przeglądów i konserwacji urządzeń do poboru wody
• uiszczanie w ramach uzyskanego pozwolenia wodno-prawnego opłat do PGW WP za pobór oraz za odprowadzenie wód ze stawu (opłata uzależniona od ilości pobranej wody).