Rzepak - odmiany populacyjne czy heterozyjne?

Rzepak - odmiany

W minionym sezonie w Porejestrowych Badaniach Odmian (PDO) było 57 odmian, w tym 9 populacyjnych, a 48 mieszańcowych. Analizując areał rzepaku, widać wyraźnie przewagę tych drugich. Stanowią one mniej więcej 80% łącznej powierzchni uprawy, odmiany populacyjne to ok. 20%.

Dla rolników dostępny jest szeroki wachlarz odmian zarówno populacyjnych (często nazywanych liniowymi) oraz mieszańcowych. Co zatem wybrać? Jakie są zalety i wady obu grup? Odmiany populacyjne wyróżnia cena zakupu nasion. Jest ona znacznie niższa w porównaniu z ceną odmian mieszańcowych. Wybierając te pierwsze, należy się liczyć z niższym o około 25-30% plonem.

Kiedy warto wybrać odmiany populacyjne rzepaku?

Wtedy gdy decydujemy się na wczesny siew, ponieważ są tolerancyjne na przyśpieszenie jego terminu. Ponadto sprawdzają się na słabszych stanowiskach, przy mniej intensywnej produkcji. W przypadku odmian linowych norma wysiewu jest wyższa i wynosi 50-60 nasion/1 m2. Siane w większym zagęszczeniu tworzą mniejszą liczbę rozgałęzień bocznych. Plon wytwarzany jest przede wszystkim na pędzie głównym.

Heterozyjne odmiany rzepaku

Hodowla odmian mieszańcowych wykorzystuje efekt heterozji. Mieszańce powstają w wyniku krzyżowania linii rodzicielskich. Wyhodowane pokolenie F1 ma większy wigor, charakteryzuje je większa wybujałość, poza tym jest bardziej produktywne niż linie wyjściowe. Zjawisko to pozwala na osiągnięcie wyższych plonów o bardzo dobrych parametrach technologicznych. Efekt utrzymuje się tylko przez jedno pokolenie, w drugim następuje rozdzielenie cech zarówno ilościowych, jak i jakościowych. Odmiany mieszańcowe wyróżnia szereg parametrów korzystnie wpływających na plon. Wśród nich warto zwrócić uwagę na system korzeniowy. Jego wielkość zabezpiecza rośliny przed skutkami stresów abiotycznych, przede wszystkim suszy. Ponadto jest tolerancyjny na stres oksydacyjny występujący przy dużym uwilgotnieniu gleby (mało tlenu w podłożu). Zapewnia to efektywniejsze pobieranie składników pokarmowych oraz zabezpieczenie w wodę.

Szkodniki i choroby rzepaku

W intensywnej uprawie rzepaku wielkim zagrożeniem są patogeny. Dotyczy to zarówno szkodników, jak i chorób. Ze względu na wycofywanie wielu środków ochrony roślin, szkodniki znalazły się poza skuteczną kontrolą. Ich presja wzrasta, powodują uszkodzenia korzeni, pędów i liści, a w konsekwencji spadek plonu.

Hodowla zauważyła ten problem. Nowe genetycznie mieszańce mają dużą zdolność do kompensacji uszkodzeń powodowanych przez szkodniki, regenerują defekty korzeni czy liści. Kolejna grupa patogenów – to choroby grzybowe i wirusowe. Do nowych odmian mieszańcowych wprowadzane są geny odporności, np.: Rlm2, Rlm7 czy RlmS.

W ostatnich latach znaczne straty gospodarcze na plantacjach rzepaku powodowane są przez wirusa żółtaczki rzepy (TuYV). Aby temu zaradzić, hodowcy wprowadzili w mieszańcach gen odporności na tego mikroba. Jak zatem widać, postęp hodowlany stwarza szereg różnych możliwości optymalnego zabezpieczenia plonu przed skutkami presji ze strony różnych patogenów.
Nowe mieszańce cechuje większa efektywność przetwarzania w plon użytego azotu. Przy jego wysiewie możemy wyprodukować z każdej zastosowanej jednostki więcej nasion o lepszych parametrach (odmiany Duke, Temptation). Wśród odmian mieszańcowych znajdziemy rozwiązania na plantacje, na których stwierdzono występowanie kiły kapusty oraz dedy-
kowane do uprawy w systemie Clearfi eld. Przy wysiewie mieszańców rzepaku, warto pamiętać o ich bardzo wysokiej zimotrwałości oraz możliwości siewu w opóźnionych terminach. Sieje się je w obsadzie: 40-45 nasion/1 m2 (optymalny termin), 45-50 nasion/1 m2 (opóźniony). Na dobrych, dobrze doprawionych stanowiskach i przy odpowiednich warunkach wilgotnościowych możemy zmniejszyć minimalnie obsadę. Pamiętajmy, że tylko około 30% plonu znajduje się na pędzie głównym, a pozostała część na rozgałęzieniach bocznych. Zatem mieszańce nie powinny być siane zbyt gęsto, a mniejsza liczba roślin na metrze kwadratowym kompensowana jest większą liczbą pędów bocznych. Widać wyraźnie, że odmiany mieszańcowe oferują bardzo wiele rozwiązań na warunki glebowo-klimatyczne, a także te związane z wprowadzanymi zmianami prawnymi w obszarze nawozów czy środków ochrony roślin.

Wybór jest duży zarówno w segmencie odmian populacyjnych, jak i mieszańcowych. Podstawowym kryterium zawsze będzie wysokość plonu i powtarzalność plonowania w latach. Zmieniający się klimat będzie miał decydujący wpływ na nasze decyzje. Wydaje się, że większe możliwości daje oferta odmian mieszańcowych, jednak w warunkach mniejszej intensywności uprawy i na słabszych glebach rozwiązaniem mogą być odmiany populacyjne.