KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych

WYSZUKIWARKA

Kormoran czarny a człowiek

Opublikowano 16.09.2021 r.
Ptaki te żywią się wyłącznie rybami, dlatego dla właścicieli stawów hodowlanych oraz wędkarzy są szkodnikami numer jeden. Istnieje jawny konflikt między przeciwnikami kormoranów a ekologami. Każda grupa bez wątpienia ma swoje racje i ciężko jednoznacznie opowiedzieć się po jednej ze stron. 

Kormoran czarny

Przykładem występowania kolonii tych ptaków jest wyspa (zwana Wyspą Skarbów) na jeziorze Bachotek zlokalizowanym na Pojezierzu Brodnickim. Charakterystycznym widokiem są obielone, martwe drzewa, na których suszą swoje pióra te piękne kormorany czarne. Są one ciekawą atrakcją turystyczną, dopełnieniem naturalnych krajobrazów niezmienionych przyrodniczo. 

W latach 50. ubiegłego wieku populacja kormorana czarnego Polski wynosiła ok. 600 par lęgowych. Żyły one głównie w Polsce Północnej, na  wybrzeżu i wokół jezior. Od lat 80. zaobserwowano gwałtowny przyrost liczby tych ptaków. W ostatnich latach szacowana populacja (już w całej Polsce, nie tylko na północy kraju) wynosiła kilkadziesiąt tysięcy par lęgowych! Naukowcy nie poznali przyczyny zmniejszenia się populacji w połowie XX wieku, ani nagłego przyrostu ptaków obecnie. Istnieją jednak teorie próbujące wyjaśnić tę sytuację: eutrofizacja zbiorników wodnych, zaprzestanie stosowania pestycydów DDT oraz wpisanie gatunku na listę ptaków objętych ochroną. Zanieczyszczenia wód azotanami i fosforanami, wynikające bezpośrednio z działalności człowieka doprowadziły do zmiany liczby kormoranów żyjących w Polsce.  


Kormorany są idealnie przystosowane do połowu ryb. Jako jedyne posiadają pióra, które nasiąkają wodą, co z kolei zmniejsza ich wyporność. Mogą więc skutecznie nurkować w trakcie żerowania. Zaobserwowano, że ptaki dostosowały się do zmian w środowisku. Zamętnienie wód w jeziorach zmusiły je do polowań stadnych, przypominających polowania wilków w watahach. Część ptaków nurkuje i straszy ryby powodując ich wypływanie na powierzchnię, umożliwiając połów tym, które są bezpośrednio nad zbiornikiem. Codziennie każdy osobnik zjada średnio 0,5 kg ryb, które są najłatwiej dostępne w środowisku, w którym żyją. Biorąc pod uwagę, że populacja w Polsce liczy ok. 50 000 sztuk, to rocznie pokarmem staje się ich aż 4 tysiące ton ryb! Jednak  ptaki nie są wybredne, dlatego zjadają również ryby słabsze, chore, a nawet padlinę. Te preferencje pokarmowe są bardzo dobrze widoczne w przypadku populacji mieszkających na wybrzeżach Bałtyku, gdzie bardzo często jedzą resztki ryb wyrzucanych przez rybaków. 


Silnie działające soki trawienne w całości rozpuszczają układ szkieletowy ryb. Nie są trawione łuski i niektóre elementy kostne, które są usuwane w postaci odpluwek. Na ich podstawie określić można proporcje zjadanych gatunków ryb. Kormorany wytwarzając duże ilości odchodów (bo aż 1,5 kg produkuje każdy osobnik), które są bardzo żrące. Zawierają bowiem stężone ilości fosforanów i azotanów, co powoduje trwałe zniszczenie drzew, na których usytuowane są kolonie tych ptaków. Mniej więcej po trzech latach drzewo obumiera. W skali jednego ptaka, nie jest to znacząca strata, jednakże niektóre kolonie zajmują obszar 70 hektarów i liczą nawet 11 000 par ptaków. Takie miejsce występuje np. w Kątach Rybackich. Oszacowano, że jest to od 30–50% całej populacji zamieszkującej Polskę.


Nagromadzenie kolonii ptaków obserwuje się w pobliżu bogatych w dostępność pokarmu terenów. Obserwatorzy polowań kormoranów dostrzegają duże ryby, z którymi ptaki „walczą” nad taflą wody. Duże okazy stanowią jednak niewielką część diety ptaków. Badacze kormoranów przypisują ptakom szczególną rolę w przetrzebianiu przegęszczonych stad ryb, eliminując ich dodatkową nadprodukcję. Dominującymi gatunkami w diecie jest płoć, okoń, jazgarz i karaś srebrzysty. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż kormorany nie polują na leszcza, co powoduje powiększanie się jego populacji i jego nadmierne występowanie. Na stawach hodowlanych kormorany odżywiają się głównie karpiem, co przynosi olbrzymie straty. Dodatkowo ptaki przenoszą choroby, którymi zarażają ryby, powodując dotkliwe straty w produkcji.

Kormoran pod ochroną 

W Polsce, w świetle ustawy o ochronie przyrody (Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. z dnia 30 kwietnia 2004 r.) oraz wydanego do niej rozporządzenia (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r.  w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną, Dz.U. z dnia 11 października) kormorany, podobnie jak czaple siwe, objęte są ochroną gatunkową częściową, „z wyjątkiem występującego na terenie stawów rybnych uznanych za obręby hodowlane”. Istnieją więc możliwości zmniejszenia populacji kormoranów na danym terenie, jednak nie są one tak skuteczne jakby się mogło wydawać. Istnieją już mechanizmy regulujące ilość ptaków na skalę lokalną, jednak w skali kraju takiej możliwości nie ma. Właściciele większości stawów mogą bez żadnych zezwoleń regulować (niszczyć) populację kormoranów. Możliwe jest odstraszanie hukowe, niszczenie gniazd w kolonii, a nawet odstrzał ptaków. Właściciele przyznają, że jest to kosztowne, ponieważ zakup amunicji, a także utylizacja martwych ptaków leży po ich stronie.  Na innych terenach należy uzyskać pozwolenia, które wydaje regionalny dyrektor ochrony środowiska. 


Mimo iż ogólnopolska liczba kormoranów czarnych jest znacznie wyższa i zagraża bioróżnorodności, nie ma możliwości, aby wykreślić ten gatunek ze spisu zwierząt objętych ochroną. Przyjęte przez Unię Europejską dyrektywy uniemożliwiają prowadzenie działań ograniczających populację  w skali kraju. Niesie to za sobą szereg innych niedogodności, choćby wypłaty odszkodowań z tytułu strat spowodowanych przez kormorany. W związku z zapisem, iż kormoran jest gatunkiem częściowo chronionym, nie może jednocześnie widnieć w spisie zwierząt powodujących straty łowieckie, za które należy się odszkodowanie. W związku z tym nie ma możliwości uzyskania takiego odszkodowania od Skarbu Państwa, można tylko wystąpić na drogę prawną z kodeksu cywilnego. Ostatnie lata pokazały, że należy wypracować nowe rozwiązania, aby zrekompensować straty hodowcom ryb, a jednocześnie zadowolić obrońców przyrody. 

 

 
Emilia Kucińska
"Wieś Kujawsko-Pomorska", sierpień 2021 r. Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie 
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do niego tutaj

POWIĄZANE TEMATY:kormorankormoran czarny
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO