Zgłoś szkodę rolniczą - to ostatnia chwila!

Przytoczone rozporządzenie Rady Ministrów wyłącza z zakresu prac powołanych przez wojewodę komisji ds. szacowania szkód w gospodarstwach rolnych spowodowanych niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi ocenę skutków suszy i wprowadza dla niej odrębny tryb postępowania.

Obecny rok w powszechnym odczuciu nie należy do „suszowych” i potwierdzają to – przynajmniej dla województwa łódzkiego – komunikaty IUNG-PIB w Puławach publikowane w ramach Systemu Monitorowania Suszy Rolniczej. Po raz pierwszy województwo pojawia się w nich w czasie monitorowania od 11 kwietnia do 10 czerwca – co prawda w niewielkiej liczbie gmin, ale odnotowano wtedy suszę w uprawach zbóż jarych i ozimych. W następnym okresie susza w tych uprawach pogłębiała się, obejmując 60-70% gmin województwa. Zarejestrowano ją również w uprawach krzewów owocowych, truskawek, rzepaku i rzepiku, a także roślin strączkowych. Od 21 kwietnia do 20 czerwca pierwsze jej objawy wystąpiły również na plantacjach kukurydzy na ziarno i na kiszonkę. Później jej zasięg zmniejszał się w większości upraw, poza kukurydzą. Ale i dla niej nie potwierdzono niedoborów wody w ostatnich obserwacjach (do 20 sierpnia).

Niezależnie od okresu wystąpienia suszy, jej natężenia oraz od tego, czy dokonano już zbioru płodów, czy jeszcze nie, do 15 października można składać wnioski o oszacowanie szkód. Jeśli wyniosą one powyżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie – liczonej za okres trzech lat poprzedzających rok wystąpienia szkody – wnioskodawca będzie mógł ubiegać
się o pomoc fi nansową. Rozporządzenie RM wymienia dwie formy: dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na sfinansowanie kosztów wznowienia produkcji oraz dotacje.

Aplikacja suszowa

Zupełną nowością jest sposób występowania o oszacowanie szkód – od czerwca ubiegłego roku wyłącznie za pomocą aplikacji „Zgłoś szkodę rolniczą” dostępnej pod adresem https://aplikacje.gov.pl/app/susza. Jej obsługa wymaga minimalnych umiejętności korzystania z usług elektronicznych, tj. posługiwania się pocztą elektroniczną i podpisem zaufanym. Podpis zaufany to wirtualny dokument zawierający zbiór zaszyfrowanych danych pozwalających potwierdzić tożsamość.

Tę funkcjonalność ma dowód osobisty z warstwą elektroniczną, ale żeby z niego skorzystać, trzeba posługiwać się smartfonem z modułem NFC i zainstalowaną aplikacją eDO App lub komputerem wyposażonym w czytnik NFC – posiadacze e-dowodów wiedzą, o co chodzi, ale dla przeciętnych użytkowników nie brzmi to zbyt zachęcająco. Druga możliwość, to skorzystanie z profi lu zaufanego – bezpłatnego narzędzia identyfi kacji oferowanego np. przez bankowość elektroniczną lub urzędy mogące potwierdzić tożsamość, a od czerwca tego roku także przez serwis https://moj.gov.pl, gdzie można go uzyskać kontak-
tując się za pomocą wideokonferencji.

Szkoda rolnicza - jak zgłosić?

Po zalogowaniu się aplikacja poprosi o uzupełnienie informacji o: nr telefonu i adres e-mail oraz wyrażenie zgody na przetwarzanie danych osobowych. Następny krok, to importowanie danych z systemu wsparcia bezpośredniego. Szkodę można bowiem deklarować tylko na działkach zgłoszonych do dopłat bezpośrednich. W tym miejscu trzeba pamiętać i wprowadzić swój login i hasło używane przy logowaniu do serwisu eWniosek Plus. Po udanym zaciągnięciu danych można już przystąpić do wypełniania wniosku.

W tym systemie to sam rolnik określa procentową wysokość szkód w poszczególnych uprawach. Przed tym jednak zostanie poproszony o ich wyodrębnienie
– aplikacja wskaże, na których działkach
– scalonych we wniosku obszarowym. Może również, choć nie musi, dołączyć zdjęcia potwierdzające stan upraw.

W miarę nasilania się skutków suszy, tj. rosnącego procentu strat lub obejmowania nimi kolejnych upraw – ta czynność może być wykonywana wielokrotnie, nie później jednak niż do 15 października i do ostatecznego opatrzenia wniosku podpisem zaufanym.

Po podpisaniu uruchamiają się bowiem automatyczne procedury obliczania wysokości szkód i sporządzania końcowego protokołu – zmiany wniosku po tym kroku nie są możliwe. Wypływa z tego praktyczna rada, by do czasu, kiedy na polach znajdują się jeszcze niezebrane ziemiopłody, nie zatwierdzać wniosku.

Aplikacja sama weryfikuje rodzaje upraw i odrzuca te, które nie były zgłoszone do dopłat bezpośrednich oraz te, dla których IUNG-PIB nie potwierdził na danym terenie zjawiska suszy. Poza tym weryfikuje zgłoszony przez producenta poziom strat i automatycznie koryguje go do określonego przez IUNG-PIB – tylko w przypadku zawyżenia.

Jeśli zaś jest on niższy od oszacowań instytutu, pozostaje bez zmian. Do określenia progu utraty dochodów rozstrzygającego o wystąpieniu szkód (30%) potrzebne jest również wyliczenie wielkości produkcji zwierzęcej. W następnym kroku należy więc wprowadzić informacje o zwierzętach. Potwierdza się ich liczbę w poszczególnych grupach technologicznych. I tak jak poprzednio, aplikacja porównuje wprowadzone informacje ze stanami w systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, i w przypadku ich zawyżenia, przyjmuje dane z IRZ z pewnym marginesem tolerancji – do 10% wzwyż. Na tym etapie deklaruje się również dodatkowo poniesione koszty wynikające z niezebrania plonów i konieczności zakupu w ich miejsce innych pasz.

Warunek: dodatkowe koszty zakupu nie mogą przekraczać wysokości szkód poniesionych w uprawach paszowych. Jeśli przekroczą, aplikacja sama to wyrówna.

Pozostaje jeszcze złożenie informacji o stratach w stawach rybnych i w uprawach trwałych o okresie użytkowania dłuższym niż 5 lat (traktowanych jako środki trwałe) – jeśli objęły całe drzewa lub krzewy. W obu przypadkach podaje się łączną powierzchnię wyrażoną w hektarach, bez szacowania procentowej wysokości szkody.

Procedurę kończy złożenie oświadczenia, czy w dniu wystąpienia szkody gospodarstwo miało ubezpieczonych co najmniej 50% powierzchni upraw (z wyłączeniem trwałych użytków zielonych) od co najmniej jednego ryzyka: suszy, powodzi, huraganu, deszczu nawalnego, gradu, ujemnych skutków przezimowania lub przymrozków wiosennych. Jeśli tak, to obowiązkowo należy dołączyć zeskanowane polisy potwierdzające ten fakt. Spełnienie tego warunku ma wpływ na wysokość przyznanej pomocy publicznej – jeśli próg ubezpieczeń nie był dotrzymany lub nie było ich wcale, wysokość dotacji pomniejsza się o połowę, a oprocentowanie kredytów jest wyższe.

Od jednej do drugiej sekcji aplikacji przechodzi się wciskając przycisk „Zapisz”, który zachowuje wprowadzone dane, ale ich nie wysyła – pozostawiając wniosek „w edycji”. Przycisk „Potwierdź i przejdź do podpisu elektronicznego” pojawia się dopiero po wypełnieniu wszystkich obowiązkowych sekcji i wyrażeniu wszystkich zgód i oświadczeń. Ale ostrożnie!

Jak już wspomniałem, zatwierdzenie wniosku zamyka drogę do dodawania kolejnych szkód. Po wysłaniu aplikacja automatycznie wyliczy poziom poniesionych strat i kiedy przekroczą 30% średniej z trzech poprzednich lat – wygeneruje protokół i przekaże wojewodzie do zatwierdzenia. W przeciwnym przypadku protokół jest przez aplikację odrzucony.

Automatyzm obliczeń polega na tym, że nie są one oparte o realne poziomy plonowania czy wydajności zwierząt w konkretnym gospodarstwie, tylko o uśrednione dane pochodzące z ARiMR, IUNG-PIB oraz IERiGŻ (Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarski Żywnościowej) – ostateczny wynik jest szacunkiem, a nie stratą rzeczywistą.

Protokół podpisany przez wojewodę – również podpisem zaufanym – otwiera drogę do ubiegania się o pomoc publiczną przeznaczoną na likwidowanie skutków suszy. W przypadku dotacji jest ona przyznawana na wniosek poszkodowanego składany do kierownika biura powiatowego ARiMR tą samą drogą elektroniczną i za pomocą tej samej aplikacji. Do wniosku należy dołączyć protokół oszacowania szkód, informacje o wysokości otrzymanej pomocy publicznej, oświadczenie o uzyskanej kwocie odszkodowania z tytułu szkód spowodowanych przez suszę i… całość ponownie opatrzyć podpisem zaufanym.

Jak widać, użyte ponad rok temu określenie o „rewolucyjności” zmian w systemie nie było przesadne – elektroniczna droga załatwienia sprawy stała się jedyną i w dodatku wymagającą pewnej wprawy. Wydaje się, że największe trudności sprawiać może posługiwanie się podpisem elektronicznym. Na szczęście, rozporządzenie RM daje możliwość potwierdzania składanych wniosków przez pełnomocnika, o ile został ustanowiony. Do pomocy pozostaje też publiczne doradztwo rolnicze.