Fruwająca zaraza

I choć grypa znana jest od kilku setek lat, bo jej pierwsze opisy datowane są na 412 r. p.n.e., a jej epidemie wybuchały co jakiś czas, to przyczyny były nieznane. Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt OIE (Office International des Epizooties, obecnie The World Organisation for Animal Health – OIE) wpisała grypę ptaków (ang. avian influenza – AI), nazywaną kiedyś pomorem drobiu (ang. fowl plaque – FP) na listę niezwykle zakaźnych i zaraźliwych wirusowych chorób drobiu powodujących prawie 100% śmiertelność ptaków. 

Regulacje prawne

Można je podzielić na unijne i krajowe. Niektóre z nich przedstawiono w tabeli.

Regulacje prawne dotyczące ptasiej grypy

(Źródło: https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/przepisy-prawne-dotyczace-grypy-ptakow)

Ptasia grypa, to choroba drobiu przynosząca straty finansowe hodowcom i całemu państwu. Nie można eksportować drobiu z terenu całego kraju lub z regionu, w którym się pojawiła. Jednak warunki są uzależnione od zawartych umów.

Co wywołuje ptasią grypę?

Czynnik etiologiczny jest wirusem niejednorodnej rodziny wirusów grypy, podzielonych na 3 typy. Zakażenia u ssaków, w tym u ludzi oraz ptaków wywołuje typ A, który ze względu na posiadane hemaglutyniny (H) zlepia czerwone ciałka krwi (erytrocyty), co sprzyja jego przyleganiu do komórek zaatakowanego ustroju. Ponadto ten typ wnika do komórek zainfekowanego organizmu dzięki posiadaniu specjalnego białka – neuraimidazy (N). Podtypów N jest 9, a podtypów H – 16. Daje to możliwość stworzenia aż 144 kombinacji, z których większość jest łagodna. Tę grupę tworzą wirusy pochodzące z rodziny Orthomyxoviridae, z rodzaju Influenzavirus. 

Podtypy H5 i H7 są wysoko patogenne dla ptaków, wywołując wysoko zjadliwą grypę ptaków (ang. higly pathogenic avian influenza – HPAI). Wirusy HPAI powodują ciężki przebieg choroby i prawie 100% śmiertelność drobiu grzebiącego (kur i indyków). Jednak tylko niektóre z nich są wysoko patogenne, np. H5N1. Jednak wśród podtypów H5 i H7 można znaleźć wirusy powodujące nisko zjadliwą grypę ptaków (ang. low pathogenic avian influenza – LPAI), dającą objawy ze strony układów oddechowego i pokarmowego. Niestety te z nich, które są LPAI, na skutek wędrówek dzikich ptaków ulegają mutacjom, stając się zjadliwymi (HPAI).

Typ B wirusów zakaża wyłącznie ludzi, natomiast typ C – ludzi i świnie, ale choroby mają łagodny przebieg.
Wirusy ptasiej grypy giną w temperaturze 70°C, w wodzie zbiorników wodnych są patogenne w temperaturze 0°C przez 30 dni, a w 22°C – przez 4 dni, w środowisku kurnika przeżywają 5 tygodni.

U zakażonych ptaków wirus jest obecny w kale, wydzielinie oczu, wydzielinie dróg oddechowych, w wydychanym powietrzu.

Drogi zakażenia i wrażliwość na wirusa

Zarażenie ptasią grypą następuje przez drogi oddechowe i układ pokarmowy. Drób zaraża się przez kontakt bezpośredni z dzikimi ptakami wędrującymi, głównie wodnymi oraz pośredni – kontakt z zakażoną paszą, wodą, ściółką, nawozem, sprzętem i środkami transportu oraz poprzez kontakt z człowiekiem (zanieczyszczone ubranie, obuwie, sprzęt i różne produkty). Rezerwuarem i źródłem wirusa dla drobiu jest także sam drób wodny.

Zakażenie ptasią grypą dotyczy ptaków dzikich, jak i udomowionych, ale stopień wrażliwości jest zróżnicowany. Kury i indyki są bardzo wrażliwe na wirusa i występują u nich objawy kliniczne grypy. Kaczki i gęsi są wrażliwe, lecz tylko niektóre wirusy HPAI wywołują u nich objawy kliniczne. Wrażliwość podobna jak u kur i indyków występuje u perliczek, przepiórek, bażantów i kuropatw. Wrażliwe są też strusie, u których pojawiają się objawy ze strony układów oddechowego, pokarmowego i nerwowego, np. biegunka, osłabienie, a upadki sięgają 20–30%. Emu (nie jest strusiem) jest mniej wrażliwy i u tego ptaka nie występują objawy kliniczne i upadki. Wirus atakuje także gołębie, a w przypadku ptaków utrzymywanych w klatkach nie stwierdzono, aby patogen wyizolowany z dzikich ptaków egzotycznych u nich występował. Dotyczy to także papugowatych oraz ptaków śpiewających. 

Objawy i przebieg choroby

Są uzależnione od gatunku ptaków, zjadliwości wirusa, innych zakażeń towarzyszących i stresogenności środowiska. Zgodnie z patogennością wirusów wyróżnia się dwie postaci grypy: wysoko zjadliwą grypę ptaków (HPAI) oraz nisko zjadliwą grypę ptaków (LPAI). 

Grypa zjadliwa (HPAI) wywołuje biegunki, depresję, duszności, gwałtowny spadek nieśności lub całkowite jej zahamowanie, kichanie, miękkie skorupy jaj lub ich brak, objawy nerwowe, takie jak drgawki, skręt szyi, paraliż nóg i skrzydeł, niezborność ruchowa, obrzęk głowy i zatok podoczodołowych, silne łzawienie, sinica dzwonków i grzebienia, stroszenie piór, nagłe upadki w stanach nadostrych i ostrych bez widocznych objawów lub upadki w ciągu 24–48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów. Śmiertelność dochodzi do 100%.

Grypa nisko zjadliwa (LPAI) wywołuje niezauważalne lub umiarkowane objawy, ale może także wywoływać ciężkie objawy oddechowe, spadek nieśności dochodzący do 45% i śmiertelność na poziomie 3 do 15%.