Stres roślinny - czy rośliny się stresują?

Stres roślinny

Stres roślinny to ich reakcja na trudne i niesprzyjające o dużym natężeniu sytuacje środowiskowe i uprawowe, które w efekcie prowadzą do obniżenia ich intensywności poniżej potencjalnych możliwości zdeterminowanych genetycznie. W skrajnych warunkach może prowadzić do śmierci. Nasuwa się więc pytanie – jak go rozpoznać oraz jak roślina go zwalcza?

Przyczyny stresu roslinnego

Głównymi sprawcami stresu roślin są warunki środowiskowe, klimatyczne, a także zwierzęta, rośliny, drobnoustroje, człowiek. Niesprzyjająca pogoda, patogeny, nawet zła agrotechnika czy nawożenie mogą wywołać niepokój. Działający na organizm bodziec – stresor – powoduje, że roślina zaczyna odpowiadać na wywołane przez niego reakcje stresowe lokalnie
(zachodzą one w miejscu działania czynnika stresowego) lub systemicznie (informacja o powstaniu stanu stresowego zostaje przekazana do innych organów).

Skutki

Stres u roślin prowadzi, m.in., do: zahamowania ich wzrostu, zaburzeń metabolicznych, trwałych uszkodzeń komórek, tkanek czy całego organizmu. Skutkiem działania stresora mogą być też zaburzenia w przebiegu faz rozwojowych – np. nieprawidłowe rozrastanie się organów czy niepowodzenia w rozwoju generatywnym – rośliny rachityczne, brak kiełkowania nasion; w najgorszym przypadku przedwczesne ich obumieranie.

Skutki stresu zależą, m.in., od intensywności czynnika stresowego, czasu i sposobu jego działania (krótkotrwały impuls, szybka zmiana, stopniowe i powolne pogłębianie stresu, długotrwały stres, pojawiający się cyklicznie) oraz towarzyszących mu  warunków.

Jak roślina radzi sobie ze stresem? Próbuje się bronić. Według Jacoba Levitta (1911–1990), atakowany
organizm przyjmuje dwie strategie: Odporność na stres bardzo często wiąże się z uruchomieniem obu typów mechanizmów odpornościowych. Rośliny, choć są organizmami żywymi, nie mają układu nerwowego, ale przyjmują i odczuwają stres podobnie jak zwierzęta. Ciągle zmieniające się warunki środowiskowe sprawiają, że samoistnie muszą odbierać działania negatywnych czynników i szybko na nie reagować. Nie mogą one zmienić swojego miejsca bytowania, starają się więc poprzez proces aklimatyzacji dostosowywać się i niwelować elementy stresogenne.