KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • ODR Bratoszewice

WYSZUKIWARKA

Efekt cieplarniany a produkcja roślinna

Opublikowano 20.10.2021 r.
Główną przyczyną kryzysu klimatycznego jest efekt cieplarniany. Sektor rolny najsilniej odczuwa skutki zmian klimatu, gdyż bezpośrednio zależy od temperatury i opadów, często ekstremalnego przebiegu warunków pogodowych, co wpływa na plony i dobrostan zwierząt. Do głównych źródeł gazów cieplarnianych należy spalanie węgla, ropy i gazu na potrzeby wytwarzania energii elektrycznej, transportu, przemysłu i gospodarstw domowych.  

Rolnictwo również przyczynia się do zmian klimatu, poprzez powstawanie gazów cieplarnianych w trakcie cyklu produkcyjnego. W wyniku procesów trawiennych u zwierząt gospodarskich i przechowywania nawozów naturalnych powstaje metan (CH4) oraz w wyniku przetwarzania organicznych i mineralnych nawozów azotowych w glebie wytwarza się podtlenek azotu N2O.

Emisja tych gazów przez sektor rolny w ostatnich latach spada, poprzez wprowadzanie nowych technologii produkcji, w tym racjonalnego stosowania nawozów. Zrównoważona działalność rolnicza może przyczynić się do łagodzenia zmian klimatu, poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zatrzymywaniu węgla (C), przy jednoczesnym utrzymaniu poziomu produkcji żywności.

SPOSOBY OGRANICZANIA EMISJI CO2

Najprostszymi sposobami w produkcji roślinnej są rewitalizacja gleb organicznych, rekultywacja gruntów zdegradowanych,
odłogowanie gruntów ornych lub zmiana ich użytkowania, stosowanie nawozów naturalnych oraz właściwa gospodarka wodna, w tym również poprawa agrotechniki.

Największe korzyści przynosi naturalne użytkowanie gleb organicznych, przekształcanie gruntów ornych w trwałe użytki zielone (TUZ), pozostawianie na polu resztek pożniwnych, wprowadzanie zmianowania traw i roślin wieloletnich.

Największe straty przynosi przekształcenie TUZ w grunty orne. Im silniejsze spulchnienie gleby, tym większa mineralizacja
próchnicy i więcej CO2 w glebie - mineralizacja gleby. Z punktu widzenia emisji CO2 najlepiej byłoby nie spulchniać gleby. Jednak im większa wiedza, co do możliwego, środowiskowego oddziaływania systemów uprawy roli, tym większe możliwości ich racjonalnego stosowania, również w aspekcie ograniczania emisji GHG (ang. greenhouse gas).

Współczesne systemy uprawy roli preferują uprawę bezorkową, konserwującą. Jej celem jest pozostawienie na powierzchni gleby resztek pożniwnych lub międzyplonów w formie mulczu, nawet na okres zimowy. Inna praktyką jest technologia STRIP
TILL. Może to być technologia jednoetapowa, która polega na wykonaniu w jednym przejeździe agregatu uprawowo-siewnego spulchnienia pasa siewnego o szerokości 10-20 cm a następnie wysianiu w ten pas nasion.

Dwuetapowa, gdzie w odrębnych przejazdach dwóch różnych maszyn wykonywane jest najpierw spulchnienie pasów, a następnie wysiew w nie nasion.

W pas siewny oprócz nasion mogą być aplikowane nawozy oraz środki ochrony roślin. W efekcie siewu pasowego tworzone są podwyższone, redlinowe międzyrzędzia, chroniące rzędy kiełkujących nasion, a następnie całych roślin m.in. przed wysmalaniem czy niską temperaturą w okresie jesienno-zimowym.

Trzecią praktyką jest system bezuprawowy z siewem bezpośrednim. System ten chroni przed utratą wilgotności glebowej, przeciwdziała erozji opóźnia rozkład resztek pożniwnych, oszczędza czas i koszty pracy. Ograniczeniem dla tego systemu jest pogorszenie systemu fotosanitarnego gleby, konieczność stosowanie herbicydów, brak możliwości korekty stanu gleby i duże ilości biomasy. Modyfikacją może być siew w ściernisko, w mulcz lub w ugór herbicydowy po usunięciu słomy.

Można stosować też siew rzutowy, który opiera się na najstarszym sposobie siewu, zakładającym najkorzystniejszy wzrost roślin w najbardziej naturalnej obsadzie. Zasadą jest siew tylko na polu o wyrównanej powierzchni. Stosowanie uproszczeń uprawowych obniża pH gleby, przez co konieczna jest kontrola odczynu i jego regulacja.

Niemniej jednak sprzyja to gromadzeniu azotu ogólnego i materii organicznej w warstwie powierzchniowej do 5 cm. Zwiększa gęstość gleby i sprzyja lepszemu uwilgotnieniu. Rośliny różnie reagują na uproszczone uprawy, często plon jest obniżony jednak te straty rekompensowane są oszczędnością paliwa, nakładu pracy i czasu. Jest to opłacalne do momentu, gdy zniżka plonów nie przewyższa kosztów nakładów i na pewno jest skuteczną praktyką ograniczająco ograniczająco emisję GHG.

Okresowe (co kilka lat) zastosowanie uprawy płużnej może w znacznym stopniu ograniczyć negatywne skutki uprawy bezorkowej.

ZMIANY KLIMATYCZNE WPŁYWAJĄ NA ZASOBNOŚĆ WÓD

Wpływ na środowisko ma również zbilansowane, zrównoważone nawożenie azotem. Zastosowanie takich praktyk jak regulacja pH gleby, kontrola zasobności, uwzględnienie N z nawożenia naturalnego, dobór nawozów mineralnych, sposób aplikacji tych nawozów, odpowiednie terminy i dawki zmniejsza ilość strat azotu z gleby.

Zmiany klimatyczne mają ogromny wpływ na zasobność wód powierzchniowych i wód gruntowych. Aby temu zapobiegać bardzo ważne jest planowanie przestrzenne.

Systemy kształtujące właściwą strukturę użytkowania ziemi poprzez układ pól ornych, użytków zielonych, lasów, użytków ekologicznych i stawów, zalesianie terenów (gleb) o miernych właściwościach rolniczych, tworzenie pasów ochronnych, zadrzewień, tarasów, powiększanie obszarów podmokłych, torfowisk i bagien oraz wtórne nawadnianie torfowisk, kształtują gospodarkę wodną na poziomie siedliskowym.

Poprawa struktury gleby sprzyjająca optymalizacji jej wilgotności, nawadnianie i odwadnianie rolnicze, wapnowanie, odpowiednie zabiegi agrotechniczne (zależne od rodzaju gleby), powrót do uprawy roślin w płodozmianie, zabiegi sprzyjające zwiększaniu zawartości materii organicznej w glebie (uprawa międzyplonów, wnoszenie do gleby materii organicznej, uprawa
bezpłużna), rekultywacja i utrzymanie łąk oraz pastwisk, stref buforowych i pasów ochronnych, praktyki ochrony gleby (płodozmian, śródplony, uprawy ochronne), zielona okrywa, mulczowanie kształtują gospodarkę wodną w profilu glebowym.

Wzajemne uzupełnianie się powyższych technologii, rozwiązań, zaleceń i tradycyjnego systemu płużnego a zarazem wiedza, umiar i doświadczenie stwarzają możliwości do racjonalnego gospodarowania, mającego na celu ochronę środowiska i klimatu.

  Ewa Dobrakowska, ŚODR
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

POWIĄZANE TEMATY:efekt cieplarniany
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO