Cynk – pierwiastek życia

Czym jest cynk dla organizmów żywych? 

Cynk¹ jest jednym z niezbędnych mikroelementów – fakt ten został potwierdzony dopiero w 1957 roku. Jest obecny w centrach aktywnych wielu (około 200) enzymów uczestniczących w różnych procesach, w tym w przemianach metabolicznych węglowodanów, białek czy kwasów nukleinowych. Ponadto wiele czynników transkrypcyjnych, białek regulatorowych i innych typów białek wiążących DNA zawiera tzw. palce cynkowe. W związku z tym cynk ma wpływ na wszystkie podstawowe procesy życiowe. Cynk występuje głównie wewnątrzkomórkowo – w mięśniach, skórze, włosach oraz kościach. Jego obecność jest niezbędna dla prawidłowego wzrostu i rozwoju, dojrzewania płciowego, budowania odporności organizmu, różnicowania się komórek, regeneracji tkanek oraz gojenia ran. Bierze udział między innymi w mineralizacji kości, wpływa na pracę układu odpornościowego, prawidłowe wydzielanie insuliny przez trzustkę oraz na stężenie witaminy A i cholesterolu. Ma swój udział w regulacji ciśnienia krwi i rytmu serca. Cynk bardzo istotnie wpływa na prawidłowy przebieg ciąży u kobiet. Stały niedobór prowadzi do często nieodwracalnych uszkodzeń nerwów. Cynk zwiększa produkcję plemników. Jest też niezbędny przy syntezie związków regulujących wzrost i rozwój roślin.

1 Cynk (Zn, łac. zincum) – pierwiastek chemiczny, metal przejściowy z grupy cynkowców w układzie okresowym (grupa 12). W skorupie ziemskiej występuje w ilości 25 ppm (molowo)/79 ppm (wagowo)[8] w postaci minerałów – głównie są to blenda cynkowa i smitsonit. W Polsce największe złoża rud cynku (wraz z rudami ołowiu) stwierdzono na północy i północnym wschodzie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Wydobywane są głównie w okolicach Olkusza.                                                                            

Źródło: 1 

Ile potrzebujemy dziennie cynku? 

Jego minimalne dzienne spożycie wynosi 5 mg, zalecane 15–20 mg. Wchłanianie z przewodu pokarmowego kształtuje się na poziomie 10–40% i zachodzi głównie w jelicie cienkim. Wchłanianie z pokarmu jest regulowane hormonalnie i zależy od zapotrzebowania (zwiększa się w stanach niedoboru). Białka zwierzęce i kwas cytrynowy ułatwiają absorpcję cynku, natomiast żelazo i miedź utrudniają ją.

Jakie są skutki niedoboru cynku? 

Niedobór cynku powoduje niedokrwistość, spowolnienie tempa wzrostu, wady wrodzone, złe gojenie się ran, łuszczycopodobne zmiany skórne, zapalenia skóry i utratę owłosienia, złą tolerancję glukozy, biegunki, utratę apetytu. U dorosłych mogą również wystąpić: kurza ślepota, zmniejszenie odporności, zaburzenia w grasicy i węzłach chłonnych, zaburzenia smaku i węchu (ocenia się, że przyczyną ok. 25% objawów zaburzeń smaku i węchu jest niedobór cynku). Może sprzyjać miażdżycy tętnic, ponieważ zmniejsza odporność komórek na uszkodzenia. U dzieci niedobór cynku sprawia, że są niższe niż rówieśnicy i gorzej się rozwijają umysłowo. Najwyższy wskaźnik niedoboru tego pierwiastka wynoszący 54% odnotowano w Demokratycznej Republice Konga w Afryce.

Część badań wskazuje, że podawanie cynku może zmniejszać natężenie objawów u dzieci z ADHD mających niedobory tego pierwiastka. Rola suplementacji cynku w tej chorobie nie jest jednak potwierdzona i wymaga dalszych badań.

Niedobór pierwiastka u roślin powoduje chlorozę, zwijanie się i karłowacenie liści, żółte plamy na liściach (tzw. choroba małych liści). Liście i kwiaty przedwcześnie opadają, międzywęźla są skrócone (głównie u drzew owocowych) Małe plony. U zwierząt: zaburzenia odczuwania smaku i zapachu. Niedokrwistość (anemia), powolne gojenie ran, choroby skóry (m.in. łuszczyca), włosów (np. łysienie, łamliwość włosów) i paznokci (łamliwość paznokci). Nowotwory, zanik mięśni, zahamowanie wzrostu i rozwoju, opóźnienie dojrzałości płciowej (zaburzenia rozwoju i czynności gonad), niepłodność u samców, upośledzenie funkcji poznawczych, biegunka.

Cynk jako lek?

Cynk działa leczniczo na wrzody żołądka, uporczywe żylaki, reumatyzm, owrzodzenia, trądzik, choroby skórne.

Nadmiar cynku szkodzi?

Sole cynku w dużych ilościach są rakotwórcze.

Bez cynku nie ma życia

Regularne zażywanie niektórych farmaceutyków, w tym pigułek antykoncepcyjnych oraz picie alkoholu powoduje obniżenie poziomu cynku w organizmie człowieka.

Źródłem cynku w diecie są ostrygi, krewetki i inne owoce morza, mięso, mleko i jego przetwory, pełnoziarniste produkty zbożowe, m.in. kiełki i otręby pszenne, nasiona roślin strączkowych oraz innych – czarne jagody, czosnek, cebula, buraki, szparagi, marchew, seler, pomidory, rzodkiewka, nasiona słonecznika, dyni, grzyby, kakao oraz jaja.

Cynk w połączeniu z witaminą C jest bardzo cennym mikroelementem, przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Witamina C wspiera układ nerwowy i odpornościowy, przyczynia się do zmniejszania uczucia znużenia i zmęczenia, wspiera prawidłowy przebieg procesów metabolicznych oraz proces produkcji kolagenu. Cynk w połączeniu z witaminą C stanowią podwójne wsparcie dla układu odpornościowego organizmu. I o to chodzi w czasach pandemii – należy dbać i aktywnie wspierać swoje zdrowie.

Czego sobie i Państwu w Nowym Roku życzę.