KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych

WYSZUKIWARKA

Żyto – niedoceniany składnik paszy

Opublikowano 19.02.2022 r.
Ze względu na długo utrzymującą się niską opłacalność produkcji trzody chlewnej, ważne jest szukanie takich rozwiązań, które pozwalają maksymalnie obniżyć jej koszty. 

żyto w paszy

Pasza dla trzody chlewnej

W opłacalnej produkcji trzody chlewnej podstawowe znaczenie ma wybór odpowiednich pasz o dobrej jakości, niskiej cenie i wysokiej energetyczności. Zboża są głównym komponentem mieszanek paszowych dla świń. Pomimo dużego areału uprawy żyta w Polsce, zboże  to jako materiał paszowy, wciąż jest niedoceniane i pomijane w sporządzaniu pełnoporcjowych mieszanek dla zwierząt. 

Żyto w paszy

Wynika to z utrzymującego się przekonania o szkodliwości i małej wartości pokarmowej żyta. Badania jednak wskazują, że jest to opinia nieprawdziwa. Dobrej jakości ziarno żyta może stanowić komponent pasz w dużo większej części, niż się powszechnie sądzi. Badania wykazały, że szczególnie cenne w żywieniu są odmiany żyta hybrydowego. Dzięki postępowi prac hodowlanych uzyskano odmiany o dużo wyższym potencjale 
plonowania oraz dużo większej odporności na porażenie patogenami. W przypadku żyta hybrydowego znacznie ograniczono możliwość porażenia sporyszem. Jest to ważne, ponieważ zatrucia sporyszem prowadzą do drgawek, biegunek i wymiotów, a nawet padania zwierząt.

Dopuszczalna zawartość sporyszu w zbożu paszowym nie może przekraczać 0,1%. Żyto, w porównaniu do innych zbóż, jest również w najmniejszym stopniu poraża toksynami fuzaryjnymi, które są tzw. „cichymi zabójcami”, szczególnie niebezpiecznymi dla zwierząt młodych oraz rozpłodowych. 

Odmiany hybrydowe żyta wykazują także znacznie mniejszą tendencję do pobierania z gleby i magazynowania metali ciężkich, takich jak kadm czy ołów. Jest to o tyle ważne, że mogą one pozostawać w organizmach przez wiele lat po ich przyswojeniu. Dzięki temu jest szansa na znaczną  poprawę poziomu bezpieczeństwa żywności w zakresie skażenia tymi pierwiastkami. 

Pod względem zawartości składników odżywczych i antyżywieniowych ziarno żyta wykazuje znaczne różnice w porównaniu z pszenicą, pszenżytem czy jęczmieniem. Zawiera średnio 115 g białka surowego na kg suchej masy. Jest to wynik trochę gorszy od ziarna pszenicy (tam zawartość białka surowego sięga średnio 135 g na kg suchej masy). Białko znajdujące się w życie jest jednak lepiej zbilansowane pod względem ilości aminokwasów. W porównaniu do innych zbóż, zawiera dużo lizyny. Nieznacznie wyższy jej poziom występuje tylko w ziarnie owsa. Zawartość metioniny, cysteiny i treoniny jest porównywalna do innych zbóż. Jeśli chodzi o strawność lizyny w jelitach, to wg różnych badań, waha się ona od 62 % do 80%. Dla porównania, w przypadku jęczmienia wynosi ona 67 % – 73%. Niższa zawartość tryptofanu nie ma dużego znaczenia w bilansowaniu paszy dla świń. Dodatkowo żyto zawiera dużo skrobi, dlatego może być dobrym źródłem energii w paszach – ok. 645 g na kg s.m. (w przypadku pszenicy – to ok. 715 g na kg s.m.).

Żyto zawiera również bardzo dużo polisacharydów nieskrobiowych (NSP), głównie arabinoksylanów i fruktanów. Ich cechą charakterystyczną jest to, że rozkładają się dopiero w jelicie grubym zwierzęcia z udziałem mikrofl ory jelitowej. 

Proces trawienia zachodzący jest bardzo efektywny. Bakterie bytujące w jelicie grubym zamieniają arabinoksylany w kwas masłowy, propionowy i octowy, co zwiększa lepkość treści pokarmowej i zwalnia szybkość jej przesuwania przez jelita. Daje to poczucie większej sytości i spokoju u zwierząt. Szczególną uwagę należy zwrócić na wytwarzany kwas masłowy, który powoduje szereg dodatkowych korzyści dla zwierzęcia: jest źródłem energii dla enterocytów rąbka szczoteczkowego w jelicie cienkim, odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych. 

Stymuluje on także wzrost komórek jelita oraz wpływa korzystnie na reakcje immunologiczne w jelitach. Badania wykazują, że u świń żywionych paszami z udziałem żyta, w jelicie ślepym i przedniej części jelita grubego produkcja kwasu masłowego jest wyższa, co powoduje ograniczenie 
i hamowanie przywierania i rozprzestrzeniania się pałeczek salmonelli. Ww. badaniach stosowano w tuczu początkowym 20%, w środkowym 25%, a w końcowym 40% żyta. 

Do tej pory przeprowadzono natomiast niewielką liczbę badań nad wpływem dokarmiania żytem prosiąt. Dlatego, aby uniknąć ewentualnych problemów, w paszy dla odsadzanych prosiąt zawartość żyta nie powinna przekraczać 5-10%, ale już po dwóch, trzech tygodniach udział tego  zboża może wzrosnąć do 25%. U zwierząt powyżej 18 kg masy ciała można stosować więcej żyta w mieszance paszowej. Warto jednak pamiętać, 
że jeżeli chcemy zastąpić żytem jęczmień lub owies, to mieszankę należy uzupełnić we włókno surowe, by zmniejszyć ryzyko występowania wrzodów żołądka. Jeżeli żyto ma służyć jako zamiennik pszenicy w mieszance paszowej, to należy uzupełnić poziom lizyny. Ważne jest także, aby zboże nie było zanadto rozdrobnione, gdyż sprzyja to zachowaniu zdrowotności zwierząt i zapobiega występowaniu wrzodów żołądka.

W Niemczech prowadzone są także prace badawcze mające na celu ocenę, czy udział żyta w paszy ograniczy zapach knura. Doświadczenia te i badania wydają się bardzo obiecujące. Za zapach knura w mięsie odpowiadają: androstenon powstający w jądrach oraz skatol, który wydziela się z treści jelitowej jako produkt bakteryjnego rozkładu aminokwasu tryptofan. Przeprowadzone badania polegały na wprowadzeniu do diety knurów skrobi i inuliny. Są to węglowodany podobne do tych, które występują w ziarnie żyta trawione dopiero w jelicie grubym powodują powstawanie 
kwasu masłowego. To powoduje lepsze odżywienie śluzówki jelita i mniejsze wydzielanie tryptofanu, a co za tym idzie, mniej skatolu. Tak zbilansowana pasza korzystnie wpływa na końcowy tucz knurków. Zagadnienie to wymaga jednak dalszych badań.

Mając na uwadze obecną, bardzo trudną sytuację ekonomiczną hodowców trzody chlewnej, spowodowaną dramatycznie niskimi cenami zarówno żywca wieprzowego jak i prosiąt, należy za wszelką cenę szukać każdej możliwości obniżenia kosztów i tak już nieopłacalnej produkcji. Ze względu na to, że cena paszy jest głównym kosztem w tuczu zwierząt, każda możliwość zastąpienia drogiego składnika tańszym odpowiednikiem jest na wagę złota. Żyto to zboże, posiadające w naszym kraju dość duży areał uprawy, a jednocześnie jest to gatunek o małych wymaganiach glebowych i z reguły kupowany po niższej cenie w porównaniu do innych zbóż. Dlatego może być godnym rozważenia zamiennikiem droższych składników mieszanek paszowych. Tym bardziej jest to wskazane, gdyż, jak pokazują badania, zastosowanie żyta to nie tylko niższe koszty produkcji, ale 
także wielokrotnie lepsze efekty produkcyjne i zdrowotne zwierząt.

 
Aneta Jaros 
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
POWIĄZANE TEMATY:paszatrzoda chlewnażyto
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO