Rolnik pracodawcą

Nowością jest umowa o pomocy przy zbiorach, drugi rodzaj to umowa o pracę sezonową przy pracach rolnych, a trzeci – umowa zlecenie przy zbiorach rolnych.

Umowa o pomocy przy zbiorach od maja 2018 roku 

wprowadziła zmiany w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nowelizacja dodała do ustawy rozdział 7a, który reguluje zasady zawierania tzw. umowy o pomocy przy zbiorach, tradycyjnej umowy o pracę zawartej na czas określony (ewentualnie nieokreślony).Umowa o pomocy przy zbiorach zawierana jest jedynie w zakresie pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich. Obejmować może jedynie następujące czynności:

• zbieranie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich
• usuwanie zbędnych części roślin klasyfikowanie lub sortowanie zerwanych lub zebranych owoców, warzyw, tytoniu, chmielu, ziół lub roślin zielarskich
• wykonywanie innych czynności, mających na celu przygotowanie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich do transportu, przechowywania lub sprzedaży, lub związanych z pielęgnowaniem i poprawą jakości plonów.

Ważna jest informacja, iż ten rodzaj umowy nie obejmuje pomocy przy zbiorze: zbóż, roślin okopowych i oleistych. Umowa o pomocy przy zbiorach może zostać zawarta z pracownikiem sezonowym, niebędącym obywatelem Polski, jednak w takim przypadku rolnik musi pamiętać o dodatkowym wymogu uzyskania zezwolenia na pracę, o które zainteresowany musi wystąpić do Powiatowego Biura Pracy.

Pomoc przy zbiorach może być świadczona przez jednego pomocnika maksymalnie przez 180 dni w ciągu roku kalendarzowego. Nawet w przypadku zawarcia kilku umów na rzecz różnych rolników, łączny czas pomocy nie może przekroczyć tego wymiaru.

Strony umowy mogą określić wynagrodzenie należne pomocnikowi w różny sposób – może być to np. określenie stawki godzinowej, stawki dziennej albo wynagrodzenia za cały okres świadczenia pomocy przy zbiorach. Z tytułu zawarcia tego rodzaju umowy rolnik ma obowiązek zgłosić osoby zatrudnione do pomocy przy zbiorach do KRUS, a nie do ZUS. Na rolniku, oprócz zapłaty 
wynagrodzenia, spoczywa również obowiązek finansowania składek na ubezpieczenie KRUS (chorobową, wypadkową, macierzyńską) oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składka zdrowotna płatna jest miesięcznie w stałej kwocie, niezależnie od okresu wykonywania prac w danym miesiącu. Natomiast składkę na ubezpieczenie KRUS ustala się proporcjonalnie do dni, w których świadczona jest pomoc.

Rolnik nie opłaca za zatrudnionego zaliczki na podatek dochodowy oraz nie zgłasza umowy do urzędu skarbowego. Podatek płaci samodzielnie osoba zatrudniona, według obowiązującej skali podatkowej, a to oznacza, że przychody zaliczane są do tzw. innych źródeł przychodów. 

Rolnik przygotowuje PIT-11 z kwotą przychodów (do wypełnienia są wyłącznie pozycje dotyczące przychodu). Nie pobiera zaliczki, nie wypełnia PIT-4R. Przychód wykazać należy w deklaracji PIT-37. Nie ma możliwości naliczania jakichkolwiek kosztów uzyskania przychodów, nie jest od nich odliczana składka KRUS płacona przez rolnika (to on bowiem finansuje ubezpieczenie osobno, poza kwotą brutto wynagrodzenia). 

Do tak ustalonych wynagrodzeń, dopuszczalne jest stosowanie ulg podatkowych: 

• kwoty zmniejszające podatek; oznacza to, że gdyby w 2021 r. jedynym przychodem podatnika były te wynikające z umowy o pomocy przy zbiorach, to do wysokości dochodu 13.001 zł pomocnik nie zapłaciłby ani złotówki podatku,
• podstawowa stawka podatku wynosi 17% od podstawy opodatkowania (przychód minus ulgi podatkowe).

Aby ostatecznie ustalić stawkę podatkową, stosowaną do zarobków rocznych, przychody z umowy o pomocy przy zbiorach łączy się z innymi zarobkami osiągniętymi w danym roku. W efekcie, jeśli pomocnik zarobiłby łącznie więcej niż 85.528 zł – nadwyżka ponad tę kwotę będzie opodatkowana wyższą, 32% stawką podatku.

Zaliczki na podatek pomocnik opłaca samodzielnie; nie płaci ich rolnik zatrudniający.

Zaliczki te można płacić miesięcznie, stosując 17% lub 32% stawkę podatkową; można również zapłacić podatek w związku  z rocznym rozliczeniem PIT – płaci się go wówczas jedną kwotą do końca kwietnia roku następnego.

Jeżeli rolnik rozlicza podatek dochodowy od osób fizycznych, to w ramach odliczania od podatku, ma prawo odliczyć we własnym zeznaniu podatkowym składkę na ubezpieczenie zdrowotne osób zatrudnionych na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach. Rolnik obowiązany jest przekazać zatrudnionemu informację PIT-11, w której nie wskazuje zaliczek na podatek, a jedynie kwotę wypłaconego świadczenia. Rolnik nie sporządza też PIT-4R za osoby zatrudnione na tej podstawie. 

Umowa o pracę sezonową przy pracach rolnych

W przypadku takiej umowy o pracę całość obowiązków związanych z rozliczeniami podatkowymi oraz ubezpieczeniami spoczywa na zatrudniającym. Pracownik podlega pod standardowe składki na ubezpieczenie społeczne. Obowiązuje wtedy ustalenie płacy minimalnej na poziomie 3.010 zł brutto miesięcznie, zasady wypowiadania umów o pracę, wykonywania badań lekarskich, przydziału urlopów oraz wszelkich innych przepisów chroniących minimalne prawa pracownika. 

Obowiązkowym jest również m.in. tworzenie dokumentacji pracowniczej oraz przechowywanie tych akt po zakończeniu umów o pracę. Ułatwieniem dla rolników jest możliwość zatrudniania wielokrotnie tych samych osób na podstawie umów na czas określony, bez obowiązku zamiany takiej umowy – na zawarte bezterminowo, nawet jeśli łączny okres zatrudnienia przekracza liczbę 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów – jest większa niż trzy (inne rodzaje prac niż dorywcze czy sezonowe przekształcają się na umowy zawarte na czas nieokreślony).

W związku z rocznym rozliczeniem podatkowym, ustalaniem zaliczek oraz rozliczeniem składek ubezpieczeniowych rolnik ma obowiązek z tytułu umowy o pracę sezonową:

• przygotować informację PIT-11 na rzecz zatrudnionego (przekazać ją do urzędu skarbowego oraz na rzecz zatrudnionej osoby),
• przygotować deklarację PIT-4R (przekazać do końca stycznia po rozliczanym roku do urzędu skarbowego),
• opłacać w trakcie roku zaliczki na podatek dochodowy zatrudnionego (przyjmować w związku z tym oświadczenia co do odpowiedniej wysokości zaliczek, czy pobierania 1/12 kwoty zmniejszającej), 
• zgłosić się jako płatnik składek w ZUS za osoby zatrudnione (ZUS ZFA) oraz zgłosić do odpowiednich ubezpieczeń zatrudnionych pracowników (ZUS ZUA, ZUS ZZA),
• przygotowywać miesięczne raporty imienne do organów ubezpieczeniowych (ZUS DRA, ZUS RCA),
• przygotować do ZUS roczne podsumowanie zapłaconych składek – dla ubezpieczonego.

Umowa zlecenie przy zbiorach rolnych

Ten typ umowy należy zawierać w takiej formie, by rolnik nie mógł być traktowany jako pracodawca. Z umowy wynikać musi zatem ograniczenie kierownictwa rolnika oraz miejsca i czasu wykonywania zlecenia. Rolnik nadal odpowiedzialny jest za opłacanie składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Natomiast zatrudniony musi samodzielnie płacić zaliczki na podatek od uzyskanego  wynagrodzenia. Umowy zlecenie zmuszają, podobnie jak umowy o pracę, do stosowania minimalnej stawki miesięcznej wynagrodzenia oraz zachowania przepisów BHP.

W związku z rocznym rozliczeniem podatkowym, ustalaniem zaliczek oraz rozliczeniem składek ubezpieczeniowych, rolnik z tytułu umowy zlecenie przy pracach rolnych i sezonowych:

• ma obowiązek zgłosić się jako płatnik składek w ZUS za osoby zatrudnione (ZUS ZFA) i zgłosić do odpowiednich ubezpieczeń zatrudnionych (ZUS ZUA, ZUS ZZA),
• przygotowywać miesięczne raporty imienne do organów rozliczeniowych (ZUS DRA, ZUS RCA) oraz roczne podsumowanie zapłaconych składek do ZUS dla ubezpieczonego,
• jednak nie musi sporządzać PIT-11 czy PIT-4R, 
• nie jest również zobowiązany do zgłaszania zatrudnienia w urzędzie skarbowym i opłacania w trakcie roku zaliczek na podatek dochodowy zatrudnionego (podatek płaci samodzielnie zatrudniony).

Rolnik nie będzie miał w tym przypadku żadnych obowiązków, ani w stosunku do urzędu skarbowego, ani w stosunku do ZUS, gdy zatrudnia w oparciu o umowę zlecenie osoby, które są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

Określone obowiązki spoczywają jednak na osobie zatrudnionej. Musi ona samodzielnie płacić podatek  dochodowy od umowy zlecenia. W deklaracji PIT-36 wykazuje ją jako przychody z tzw. innych źródeł. Osoba zatrudniona może zapłacić podatek na koniec roku w terminie do końca kwietnia – wówczas nie musi w trakcie roku odprowadzać zaliczek na taki podatek.