Ochrona upraw gruntowych i sadowniczych przed przymrozkami

Wiosenne przymrozki a ochrona upraw

Występowanie wiosennych przymrozków, spowodowane napływem powietrza arktycznego, jest dużym zagrożeniem, szczególnie dla upraw gruntowych oraz sadowniczych. Wiosną rośliny budzą się do życia, rozpoczynając ważne dla ich funkcjonowania i wzrostu procesy metaboliczne. Do wytworzenia pędów oraz kiełkowania potrzebują one wówczas dużych ilości wody. W przypadku gdy następuje gwałtowne obniżenie temperatury, może dojść w tkankach roślin do zamarzania wody, co powoduje rozrywanie ścian komórkowych i skutkuje obumarciem roślin. Zjawisko wiosennych przymrozków powoduje więc zmniejszenie plonu, a nawet może prowadzić do zniszczenia całej uprawy. W ciągu jednej nocy obniżenie temperatury powietrza przy gruncie poniżej 0°C może przyczynić się do uszkodzenia prawie wszystkich zawiązków owoców.

Najczęstszymi przyczynami powstawania przymrozków są: natężone wypromieniowanie ciepła z gleby do atmosfery w ciepłe, bezchmurne noce oraz napływ zimnego, polarnego powietrza.

Ochrona upraw przed przymrozkami

W celu ochrony upraw przed wychłodzeniem wykorzystuje się wiele strategii. Jednak żaden z zastosowanych zabiegów nie daje 100% gwarancji na uniknięcie strat. Możemy jedynie zredukować rozmiary szkód. W okresie wiosennym powinno się w tym celu sprawdzać jak najczęściej ogłoszenia oraz alerty pogodowe, co pozwoli na przygotowanie się do wdrożenia zabiegów chroniących przed przymrozkiem. Mając informacje o przewidywanym wystąpieniu przymrozków, można wykonać nawadnianie wyprzedzające, które ma na celu uzupełnienie ilości wilgoci w glebie. Zabieg ten polega na obfitym zwilżeniu podłoża przed pojawieniem się spadku temperatury. Do wykonania takiego nawadniania wykorzystuje się deszczownie o różnych typach zraszaczy. Wilgotna gleba ma lepsze zdolności magazynowania ciepła w ciągu dnia, dlatego też oziębia się wolniej niż suche powietrze. 

W efekcie udaremniamy wystąpienie wielu negatywnych skutków w pędach i korzeniach roślin. Zabieg ten jest skuteczny w temperaturze od 7°C do -3°C przy wysokości roślin do 70 cm. Zalecana dawka opadowa wynosi 30-40 mm.

Podczas trwania przymrozków możemy stosować również deszczowanie pośrednie. Zabieg ten polega na blokowaniu dojścia zimnych mas powietrza z terenów sąsiednich na obszar chroniony. To działanie, uniemożliwiające napływ chłodnego powietrza, sprowadza się do nawadniania terenu dokoła obszaru zabezpieczanego. Zimne powietrze ogrzewa się dzięki wodzie, która jest zgromadzona wokół, co powoduje, że nad uprawiane rośliny dostaje się powietrze o wyższej temperaturze. Dzięki tej metodzie gleba oraz rośliny pozostają suche.

Najpopularniejszym prewencyjnym rozwiązaniem, stosowanym w celu ochrony sadów przed przymrozkami, jest wykorzystanie tzw. deszczowania bezpośredniego, inaczej nazywanego nadkoronowym. Należy wyposażyć się wówczas w system zraszaczy nadkoronowych. Metoda ta jest skuteczna przy występowaniu temperatury do -10°C. 

Zabieg ten polega na wytworzeniu na roślinach, za pomocą wody, oblodzonej powłoki ochronnej. Dzieje się to już podczas trwania przymrozków. Powstająca dzięki emisji wody pokrywa lodowa dostarcza wiele dodatkowego ciepła. Każdy 1 dm3 wody wydziela podczas zamarzania ok. 80 kcal ciepła. Należy pamiętać jednak, że metoda ta jest skuteczna tylko wtedy, gdy nawadnianie jest prowadzone w sposób ciągły, gdyż zapobiega to obniżeniu temperatury powłoki lodowej poniżej 0,5°C. Jednocześnie wspomagany jest również proces przewodnictwa ciepła w glebie, co wpływa korzystnie na bilans cieplny zarówno podłoża, jak i warstwy powietrza znajdującej się przy ziemi. Zabieg ten wymaga zużycia większej ilości wody, w porównaniu do nawadniania stosowanego w celu odżywienia roślin. 

Natężenie nawilżania powinno być dostosowane do gatunku rośliny uprawnej. Wodę należy dawkować z umiarem, żeby nie doprowadzić do uszkodzenia upraw. Kolejnym sposobem ochrony sadów przed przymrozkami jest ich nagrzewanie. W celu wykonania zabiegu wykorzystuje się nagrzewnice samojezdne lub montowane na ciągnikach. Operację tę należy zorganizować, gdy odnotowujemy spadek temperatury do 0,2°C, a zakończyć, gdy temperatura wzrośnie do 5°C.

Alternatywnym działaniem, chroniącym uprawy przed przymrozkami, jest mieszanie powietrza. W celu wykonania tego zabiegu wykorzystywane są wiatraki o różnych wysokościach, napędzane przy pomocy LPG. 

Sposób ten jest bardzo skuteczny, ale tylko podczas występowania przymrozków przygruntowych. Warto wspomnieć również o zapobieganiu poważnym stratom w plonie poprzez stosowanie zamgławiania. Zabieg ten polega na wytworzeniu mgły, za pomocą tzw.  zamgławiacza termicznego. Wytwarza on drobnokropelkową zawiesinę z wody i gliceryny albo glikolu. Powolne opadanie kropli powoduje ocieplenie powietrza, tworząc płaszcz ochronny nad uprawianymi roślinami. 

Dobrą metodą ochrony upraw przed przymrozkami są też działania powodujące uodpornienie roślin na ochłodzenia i silny mróz. Polegają one na aplikacji krioprotektantów, bezpośrednio przed wystąpieniem ujemnych temperatur. W składzie dostępnych na rynku krioprotektantów  znajdują się środki, które mają na celu przeciwdziałanie odwodnieniu i obniżają temperaturę krystalizacji wody wewnątrz komórek roślin.