KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie

WYSZUKIWARKA

Słonecznik – uprawiany w polu i ogrodzie

Opublikowano 10.05.2022 r.
Łany żółtych, pięknych słoneczników kojarzone są przede wszystkim z latem i wiejskim krajobrazem. Choć pochodzi z terenu Ameryki Północnej od niedawna zadomowił się w naszym kraju jeden z jego gatunków Helianthus annuus – słonecznik zwyczajny. 

Uprawa słonecznika w naszym kraju staje się powoli alternatywą dla monokultury zbożowo-kukurydzianej, rośnie też popyt na olej słonecznikowy z nasion, a śruta słonecznikowa ze względu na dużą zawartość białka stanowi doskonałą paszę w żywieniu bydła. W naszym kraju słonecznik uprawiany jest na nasiona, kiszonkę oraz coraz częściej jako poplon w mieszankach lub po prostu jako roślina ozdobna. Jego znaczenie gospodarcze jest obecnie niewielkie, choć pod pewnymi względami paszowymi może on konkurować z kukurydzą, natomiast uprawiany jako roślina oleista mógłby być alternatywą dla uprawy rzepaku.

Słonecznik - wymagania glebowe i wodne 


Słonecznik jest gatunkiem jednorocznym, posiadającym dość długi okres wegetacji. Zazwyczaj dorasta do wys. ok. 2–3 m, choć odmiany ozdobne bywają znacznie niższe. Słonecznik tworzy grubą, sztywną, pustą w środku i słabo rozgałęzioną na szczycie łodygę oraz duże, sercowate liście, wyrastające na długich ogonkach. Zarówno liście, jak i łodyga pokryte są licznymi, drobnymi i szorstkimi włoskami. Na szczytach łodyg od lipca do października rozwijają się duże (średnicy nawet 40 cm), pojedyncze, intensywnie żółte kwiaty. 


Słonecznik ma dość wysokie wymagania glebowe. Pod jego uprawę nadają się gleby żyzne, czarnoziemy i czarne ziemie, gleby brunatne, piaski mocno i średnio gliniaste, nie zaskorupiające się, gleby kompleksu pszennego bardzo dobrego i pszennego dobrego, klasy nie słabszej niż IVa o odczynie obojętnym, pH 6,6–7,2. 


W związku z posiadaniem głębokiego systemu korzeniowego oraz dzięki grubej omszonej skórce rośliny słonecznika posiadają większą odporność na suszę. Najwięcej wody rośliny potrzebują w fazie kwitnienia, czyli w okresie lipca, co korzystnie wpływa na zapylenie kwiatów i zawiązywanie niełupek. Niestety opady występujące w tym okresie często przyczyniają się do rozwoju chorób. 

Słonecznik - uprawa gleby, siew i nawożenie


Słonecznik wymaga starannie do-prawionej roli przed siewem. Jesienią należy wykonać głęboką orkę przedzimową na głębokość 20–30 cm, a wczesną wiosną przeprowadzić bronowanie, aby przerwać parowanie wody z gleby. Z tego samego względu należy ograniczyć do minimum uprawę wiosenną, nie wolno doprowadzić do nadmiernego ubicia gleby, co utrudni późniejszy wzrost roślin. Słonecznik wysiewa się, gdy gleba na głębokości 5 cm ogrzeje się do temperatury 6–8°C (kwitnienie mniszka lekarskiego), co przypada na 15–25 kwietnia. Siewy w zbyt zimną glebę powodują nierównomierne i opóźnione wschody, a majowy siew jest niedopuszczalny. Na hektar wysiewa się pół jednostki siewnej, czyli 75 tys. nasion, co zapewnia obsadę 64 tys. roślin. Przy uprawie na paszę wysiewa się ok. 150 tys. niełupek/ha, a w międzyplonie ścierniskowym – nawet do 350 tys. roślin. Rozstawa rzędów powinna wynosić 50–60 cm, odległości w rzędzie – 22–30 cm, a głębokość siewu 2–3 cm. 


Nasiona przed siewem należy zaprawić Zaprawą Nasienną T zawiesinową, która chroni siewki słonecznika przed zgorzelą. O nawożeniu słonecznika powinno się pomyśleć odpowiednio wcześnie, a dawki nawozów zmodyfikować i dostosować do zasobności gleby na podstawie analizy. Przede wszystkim na stanowiskach zakwaszonych należy uregulować pH gleby, ponieważ słonecznik nie toleruje kwaśnych gleb. Zatem wapnowanie pola, jeśli istnieje taka konieczność, trzeba wykonać pod przedplon, a jeśli zachodzi taka potrzeba, to nawet latem, tuż po jego zbiorze w czasie wykonywania uprawek pożniwnych – najpóźniej jesienią przed orką zimową. 
Słonecznik ma dość duże potrzeby pokarmowe. Aby wytworzyć 1 t niełupek i odpowiednią ilość łodyg i liści, musi pobrać 70 kg N, 26 kg P2O5 i 90 kg K2O. Najczęściej stosuje się nawożenie 60 kg N, 40–60 kg P2O5 i 150–180 kg K2O/ha. Nawozy fosforowe i potasowe powinno stosować się przede wszystkim jesienią. Fosfor wpływa na prawidłowe wykształcenie nasion, natomiast potas na usztywnienie łodyg zapobiegające ich łamaniu w czasie dojrzewania koszyczków. Nie należy stosować wyższych dawek azotu, gdyż jego nadmiar powoduje zbyt późne dojrzewanie koszyczków, niełupek i zmniejsza odporność roślin na wyleganie. Natomiast konieczne są wysokie dawki potasu – przy jego  niedoborze łodygi tracą sztywność i stają się łamliwe. Jeżeli przedplonem były rośliny motylkowate, okopowe na oborniku, należy zrezygnować ze stosowania azotu. Słonecznik najczęściej jest porażany przez zgorzel siewek, zgniliznę twardzikową i szarą pleśń. Wśród odmian ozdobnych słonecznika można spotkać wiele ciekawych form, różniących się wielkością, barwą i budową kwiatów. Wszystkie odmiany możemy znaleźć we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA).

 

Zbiór słonecznika 


Zbiór słonecznika powinien być przeprowadzony przed spodziewanymi przymrozkami, gdyż temperatura poniżej 0°C znacznie obniża wartość pokarmową i smakowitość zielonki. Wykonuje się go w fazie żółtego koszyczka, kiedy nasiona są już wypełnione. Uprawiając go na kiszonkę, trzeba pamiętać o tym, by zebrać rośliny w odpowiedniej fazie wegetacji. Słonecznik zwyczajny uprawiany w plonie wtórnym może dać nawet większe plony zielonki niż kukurydza i podobnie – suchej masy, dodatkowo ma większą koncentrację białka w masie zielonej i suchej. Słonecznik z czystego siewu wydaje plon w wysokości 15–18 ton zielonki z hektara, natomiast w mieszankach – 20–25 ton z ha. Plantacje ze słonecznikiem można też wypasać mniej więcej po 50 dniach od wschodów roślin. Plony ze słonecznika zbieranego na nasiona uzyskuje się w wysokości 2–2,5 do nawet 4 ton nasion z hektara. Zbiór przeprowadza się we wrześniu w fazie uschniętych kwiatostanów. Nasiona te zawierają wiele wartości odżywczych, m.in. witaminy A, E, F i z grupy B, łatwo przyswajalny magnez, miedź, wapń, cynk, żelazo i potas. Dzięki dużej zawartości błonnika wspomagają one pracę układu pokarmowego. Dzięki obecności fitosteroli sprzyjają obniżeniu cholesterolu i trójglicerydów we krwi, a ze względu na zawartość kwasu foliowego są idealną przekąską dla kobiet, które są w ciąży lub starają się o dziecko.


Natomiast słonecznik uprawiany jako roślina ozdobna najwcześniej  zakwita po 10, a najpóźniej – po 25 tygodniach od wysiewu. Zależy to od wysianej odmiany. Kwiatostany ścina się z odcinkiem pędu długości 100 cm, gdy pylą 2–3 okółki kwiatów rurkowatych. Po zbiorze usuwa się większość liści pozostawiając te najbliższe kwiatostanu. Zabieg ten zmniejsza transpirację i wyraźnie poprawia trwałość kwiatów. Pędy możliwie szybko umieszcza się w ciepłej wodzie (temp. 30–35°C), najlepiej w chłodnym pomieszczeniu. Przed skierowaniem do sprzedaży wskazane jest kondycjonowanie kwiatów w roztworze preparatu przeznaczonego dla roślin niewrażliwych na etylen. Trwałość niekondycjonowanych kwiatów ciętych słonecznika wynosi około 7–10 dni.

 

 
Anna Kaźmierska
"Wieś Kujawsko-Pomorska", kwiecień 2022 r. Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie 
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do niego tutaj
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO