KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych

WYSZUKIWARKA

Uprawa słonecznika w Polsce - nadal popularna

Opublikowano 20.05.2022 r.
To prawda, że ta jednoroczna, wysoka do 3 m roślina, swój złocisty talerz-kwiat obraca za słońcem. Za ojczyznę słonecznika uważa się południowe tereny Ameryki Północnej, ale dzikie słoneczniki spotyka się również w Indiach, gdzie od tysięcy lat wytłaczano z ich nasion olej.

uprawa słoneczników pole słoneczników

Uprawa słoneczników

Z Ameryki słonecznik trafił do Europy w 1510 r. i przez parę stuleci był uważany za roślinę ozdobną. Dopiero później nauczono się wyskubywać z jego „talerzy” nasiona, aby je pogryzać. 

A nie tak bardzo dawno, gdyż w 1840 r. rolnik rosyjski Bokarew – wpadł na pomysł, by ze słonecznika, a raczej z jego nasion, wyciskać olej. Odtąd słonecznik zaczął robić wprost oszałamiającą karierę na świecie. Powstały też jego rozmaite odmiany: jedne przeznaczone „do gryzienia”, tzw. gryzowe, o dużych ziarnach, inne oleiste, o nasionach drobnych, ale tłustych i wreszcie odmiany pośrednie. Ponadto są jeszcze pewne rodzaje słonecznika siane na paszę, na kiszonki, tj. takie, w których nie chodzi o nasienie, ale o jak największą ilość zielonej masy. Widać więc, że dawniej jak i dziś używało się w różnych celach całej rośliny i jej poszczególnych części. Przede wszystkim kwitnące słoneczniki cenimy za to, że dostarczają pszczołom mnóstwa nektaru i pyłku. Z kwiatów produkuje się cenne leki przeciwmalaryczne i przeciwgorączkowe. 

Gdy zawodzi chinina, lub jej akurat brakuje, podaje się choremu nalewkę sporządzoną na złocistych kwiatach słonecznika. Maść słonecznikową stosuje się do gojenia ran i krwawych wylewów. Z pestek wyciska się najlepszy niemal na świecie olej, a po wyciśnięciu zostaje makuch słonecznikowy – doskonała pasza dla inwentarza. Z łodyg tej rośliny wydobywa się celulozę lub się je pali, aby otrzymać bogaty w potas nawóz potasowy (około 35% potasu). Uzyskany produkt podlega podaży także dla celów przemysłowych.

Przeciętny plon ziaren z 1ha wynosi od 15 do 20 kwintali, a zielonej masy, wykorzystywanej na paszę można uzyskać od 300 do 600 q i więcej. Słonecznik nie ma zbyt wielkich wymagań, co do uprawy w poplonie. Można go uprawiać w rejonach Polski, w których występują przeciętne ilości opadów, ponieważ ulistnione rośliny są wytrzymałe na okresy posuszne. Nadaje się na gleby lekkie i średnio żyzne. W ostatnich latach rośnie zainteresowanie uprawą słonecznika w plonie głównym. Jest też dobrą alternatywą dla monokultury zbożowo-kukurydzianej i zbożowo rzepaczanej. Wzrasta również popyt na olej słonecznikowy, a śruta słonecznikowa, ze względu na dużą zawartość białka, stanowi doskonałą paszę. W naszym kraju słonecznik uprawiany jest głównie na zielonkę, kiszonkę oraz coraz częściej, jako poplon w mieszankach. Słonecznik często wykorzystywany jest też, jako roślina pastewna – doskonała na zielonkę lub kiszonkę oraz jako komponent mieszanek międzyplonowych.

Uprawiany natomiast, jako roślina oleista, jadalna lub ozdobna na mniejszą skalę, należy do upraw o mniejszym znaczeniu gospodarczym. Jako jara roślina oleista, mogłaby być świetną alternatywą dla rzepaku ozimego.

Słonecznik najczęściej wysiewany jest po zbożach, ale warto zaznaczyć, że na stanowisku po roślinach okopowych na oborniku, a także po bobowatych lepiej plonuje. Po zebraniu przedplonu należy wykonać zespół uprawek pożniwnych, a przed zimą wysiać nawóz i wykonać orkę na głębokości 22-25 cm. Wiosną, jak najwcześniej powinniśmy płytko spulchnić glebę, w celu przerwania parowania – w pierwszej kolejności pole włókuje się, bronuje lub przeprowadza uprawkę agregatem. Ze względu na późniejszy siew, wschodzące w międzyczasie chwasty niszczymy płytkimi uprawkami. Przed siewem stosujemy nawozy, po czym starannie uprawiamy glebę na głębokości 8 cm. Najłatwiej mają ci rolnicy, którzy uprawiają kukurydzę na ziarno, gdyż słonecznik można uprawiać w rozstawie 75 cm i dlatego nie ma przeszkód, by wykorzystać posiadany siewnik oraz przystawkę do zbioru kukurydzy. Należy tylko wymienić tarcze wysiewające na takie z otworami 2,5 mm. Słonecznik ma palowy system korzeniowy i nie lubi płytkiej uprawy czy zagęszczenia gleby. Siejemy około 75 000 nasion na hektar w ogrzaną powyżej 8 stopni glebę, na głębokość 2-4 cm. Przy średnio zasobnych glebach potrzeba około 40-50 kg azotu, aby uzyskać 2,5 tony nasion z hektara.

Przy takim plonie trzeba również podać około 40-50 kg fosforu i 40-50 kg potasu. W przypadku siewników kukurydzianych wygodnie jest zaaplikować nawóz rzędowo. Zbiór słonecznika należy rozpocząć w momencie, kiedy kapelusze od spodu oraz liście na środku i na dole rośliny są brązowe.

W Polsce dużym uznaniem cieszy się zwłaszcza uprawa słonecznika na kwiaty, wykorzystywane potem, jako zielonka lub zielony nawóz w poplonach. Jednakże w ostatnich latach w naszym kraju coraz popularniejsza staje się uprawa słonecznika na ziarno, z przeznaczeniem na olej, co daje się zauważyć zwłaszcza na Opolszczyźnie i na Dolnym Śląsku. Nic w tym dziwnego, gdyż uprawianie słonecznika wykazuje dużą opłacalność i jest o wiele łatwiejsze niż rzepaku. 

Trzeba dodać, że słonecznik ma mniejsze wymagania pokarmowe niż rzepak, więc koszt jego uprawy jest rzeczywiście znacznie niższy. Przeciętny plon słonecznika w 2021 roku wynosił około 3 tony/ha. Jeśli chodzi o cenę, to w przypadku słonecznika wynosi ona około 70% ceny rzepaku.

Ze względu na uszkodzenia przez ptaki i zwierzynę łowną oraz potencjalne zacienienie (słoneczniki mają wysokie wymagania dotyczące światła i źle znoszą miejsca w cieniu), miejsce dla słoneczników warto zaplanować z dala od budynków, lasów i krzewów. Inwazja ptaków na małych plantacjach może sprawić, że hodowla stanie się nieopłacalna, dlatego słoneczniki lepiej uprawiać w średnich i dużych gospodarstwach, poświęcając im minimum 5 ha.

Słonecznik ozdobny przeznaczony na kwiat cięty to idealna odmiana do stworzenia plantacji dla rolników chcących zwiększyć dochodowość pola i tym samym otrzymać dotację z UE na rozwój gospodarstwa, między innymi z programu „MŁODY ROLNIK”. 

Odmiany słonecznika

Wśród odmian ozdobnych słonecznika można spotkać wiele ciekawych form, różniących się wielkością, barwą i budową kwiatów. Prawdziwą ucztę dla oczu zapewnią ozdobne odmiany, np. Teddy Bear i Sonnengold o pełnych kwiatach, wielobarwne Ring of Fire  (żółtobrązowe), Floristan (czerwonobrązowe), Bicolor (żółtoczerwone) oraz te, obsypane licznymi drobnymi kwiatami, np. Sonja, Soraya. Nie ustępują im w niczym urodą słoneczniki Sunrich Lemon, Big Smile czy Fullsun o żółtych kwiatach z ciemnym środkiem. Na rynku dostępne są już odmiany kredowobiałe (Vanilla Ice), cytrynowe (Sunrich Lemon), pomarańczowe (Holiday) i czekoladowe (Chocolat).

 

 
Agnieszka Binek-Trojak
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO