Nostrzyk biały - zapomniany gatunek

Nostrzyk biały

W warunkach naturalnych pojawia się na całym niżu i na niektórych terenach górskich. Jest rośliną miododajną, chętnie odwiedzaną przez pszczoły. Wydziela nektar także w czasie suszy. Okres kwitnienia formy dwuletniej trwa od końca czerwca do początku sierpnia, a jednorocznej – od połowy lipca do września. W naturalnych siedliskach z jednego hektara można uzyskać 200-400 kg miodu, a w uprawie polowej nawet 680 kg. Miód z nostrzyka jest bardzo ceniony, a jego charakterystyczny aromat przypomina wanilię.

Nostrzyk biały dobrze wpływa na podnoszenie żyzności gleby i odbudowanie jej struktury. Pobiera z powietrza azot, którego może zgromadzić na 1 ha nawet 300 kg. Nostrzyk koszony w późnej fazie rozwojowej nadaje się tylko na przyoranie. Uprawiany na paszę pozostawia w drugim roku użytkowania 5-6 ton suchej masy resztek roślinnych.

Gatunek ten może być również wykorzystany na nawóz zielony. Wskazany jest też jako pierwsza roślina przy rekultywacji gruntu. Jego silny i głęboki system korzeniowy przerasta glebę, pozostawiając duże ilości zasymilowanego azotu i substancji organicznych. Zalecany jest również do obsiewu ugorów i gruntów zdegradowanych przez przemysł.

Mimo swoich zalet nostrzyk biały jest mało znany i zagrożony wyginięciem. Z tego powodu został uwzględniony w krajowym programie rolno-środowiskowo-klimatycznym w pakiecie 6. – Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie. Dla rolnika oznacza to, że przystępując do tego działania, może uzyskać dodatkową płatność, która w bieżącym roku wynosi przy uprawie: towarowej – 901 zł/ha, a na materiał siewny – 1.232 zł.

Wymagania glebowe

Nostrzyk ma małe wymagania klimatyczne i glebowe, wystarczają mu grunty słabe, suche, piaszczyste, kamieniste i ubogie w próchnicę, ale ze zwięzłym podłożem. Charakteryzuje się dużą odpornością na mrozy i długotrwałe susze. Nie przeszkadza mu również zasolenie gleby. Na ziemiach lekkich można uzyskać od 20 do 40 ton zielonej masy z 1 hektara. Podobnie jak inne bobowate lubi podłoże bogate w wapń, potas i fosfor.

Miejsce w płodozmianie

Wymagania, co do stanowiska w zmianowaniu, są podobne jak w przypadku innych roślin bobowatych drobnonasiennych. Nadaje się do uprawy w rejonach i warunkach, gdzie uprawa lucerny lub kończyny jest zawodna. Jest typową rośliną światłolubną, nie znosi zacienienia, może być uprawiany w siewie czystym, jako wsiewka w roślinę ochronną lub w międzyplonach

Przygotowanie gleby

Uprawa roli jest podobna jak przy innych roślinach z tej grupy. Tu też gleba powinna być starannie przygotowana. Dla prawidłowego rozwoju systemu korzeniowego ważne jest wykonanie głębokiej orki oraz odchwaszczenie, zwłaszcza z chwastów jednoliściennych – w pierwszym okresie wzrostu nostrzyk jest wrażliwy na ich występowanie.

Nawożenie

Największe wymagania nostrzyk ma względem wapnia, pobiera też dużo fosforu i potasu. Zalecane nawożenie to 80 kg P2O5 i 150 kg K2O jednorazowo przed siewem lub połowa dawki przed siewem i druga – po pierwszym pokosie (sprzyja ona gromadzeniu w roślinie składników
pokarmowych na jesieni i przyspiesza odrost po zimie). W kolejnym roku wystarczy wiosną zastosować połowę wymienionej ilości nawozów.

Dobór odmian

W Krajowym Rejestrze Odmian Roślin Uprawnych obecnie nie ma zarejestrowanych odmian nostrzyka, można jednak spotkać na rynku nasiona z hodowli amatorskich. Obecnie dostępne są 3 jednoroczne odmiany nostrzyka białego: czeska – Adela, amerykańska – Hubam i polska – Selgo. Tę ostatnią należy wysiać jak najwcześniej wiosną, a glebę uprawić tak, jak pod zboża jare. Okres kwitnienia trwa od końca lipca do ostatnich dni września. Najwcześniej kwitnie Adela, potem Hubam, na końcu Selgo (aż do przymrozków).

Siew

Nostrzyk najlepiej będzie się rozwijał wysiany wiosną w czystym siewie. Przy uprawie w plonie głównym powinno się go wysiać jak najwcześniej po zimie. Do kiełkowania potrzebuje dużo wilgoci, dlatego terminu siewu nie należy opóźniać. Norma wysiewu to zwykle 12-15 kg/ha przy rozstawie rzędów 15-20 cm i głębokości 1,5-2 cm. Gatunek ten może być też użytkowany w mieszance z trawami, np.: nostrzyk − 10 kg, kupkówka − 3 kg, stokłosa bezostna − 12 kg. Stokłosa bezostna i kupkówka pospolita polecane są na stanowiska bardziej suche, a tymotka łąkowa i wiechlina łąkowa na stanowiska żyźniejsze i bardziej wilgotne. Nostrzyk może być również wsiewką w zboża jare, wtedy jednak pierwszy plon będzie zbierany dopiero w następnym roku. Innym wariantem jest jego wysiew w czystym siewie późną wiosną po zbiorze poplonu ozimego lub nawet w okresie letnim po zebraniu jęczmienia ozimego. Kolejną możliwością jest wysiew nostrzyka jesienią w żyto, wtedy wiosną rozwija się szybko i daje plon po zbiorze żyta. Przy uprawie na zielony nawóz najlepiej wsiać go w jęczmień ozimy. Po żniwach pozostawia się rośliny, aby odrosły, a późną jesienią przyoruje się – jest to dobre stanowisko, m.in. pod rośliny okopowe.

Ochrona plantacji

Choroby występują rzadko, najważniejsze z nich to: chwościk nostrzykowy, mączniak prawdziwy motylkowych, askochytoza nostrzyka. Do szkodników atakujących uprawę należą: mszyca grochowa, oprzędzik motylkowy, perłówka byliczanka, błyszczka jarzyniówka, paciornica komoniczanka. W tej chwili nie ma zarejestrowanych chemicznych środków do ochrony nostrzyka przed chorobami i szkodnikami.

Przygotowanie do zbioru i zbiór

W roku siewu wiosennego uzyskuje się jeden pokos, a w drugim – już przy pełnym użytkowaniu – 2-3 pokosy. Zielonka może być wykorzystywana do bezpośredniego skarmiania, na susz, siano bądź kiszonkę. Nostrzyk koszony we wczesnej fazie ma zawartość białka w zielonej masie podobną do koniczyny i lucerny. Mieszankę z trawami można użytkować kośnie lub pastwiskowo. Jest ona najlepsza do spasania we wczesnej fazie rozwoju, gdy rośliny mają 10-15 cm wysokości, ponieważ potem pojawiają się grube i szybko drewniejące łodygi. Uprawy przeznaczone na siano, susz lub kiszonkę kosić należy najpóźniej w okresie pąkowania i nieco wyżej niż inne gatunki bobowate – powyżej 6 cm.

Nostrzyk zawiera znaczną ilość kumaryny (0,2-1,5%) oraz olejku eterycznego. Nadają one nieprzyjemny gorzki smak i mogą wywołać u zwierząt choroby, dlatego nie wolno przesadzać z zawartością tego gatunku w paszy. Koszenie należy przeprowadzać rano lub wieczorem, bo w tym czasie rośliny zawierają najmniej kumaryny.

Andrzej Bartosik Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj