Czy warto utrzymywać TUZ-y?

Wiemy, że jedynie zwierzęta przeżuwające są zdolne do przekształcania energii i białka z użytków zielonych w formy jadalne, które później mogą być wykorzystywane przez większość innych zwierząt i ludzi. Wartość paszową użytków zielonych wzbogacają rośliny motylkowe (bobowate), które zapewniają produkcję pasz o najlepszej smakowitości i odpowiedniej wartości pokarmowej bez koniczności nawożenia azotem. Ruń TUZ charakteryzuje się trwałością i odpornością na zmienne warunki środowiskowe (np. susza). 

Ważny jest czynnik ekonomiczny pozyskiwania pasz. Użytki zielone dają pasze tanie, efektywne w żywieniu zwierząt oraz pełnowartościowe. Obecnie większość dawek pokarmowych oparta jest na kiszonce z kukurydzy. Pasza ta  jest mocno rozdrobiona i nie stanowi części strukturalnych w cyklu pokarmowym przeżuwaczy. Siano w żywieniu wprowadza tzw. długie włókno, które ma ważne znaczenie w żywieniu zwierząt przeżuwających. Stymuluje ono wytwarzanie i przepływ śliny, co ułatwia przeżucie pokarmu i dobre trawienie w żwaczu. Powoduje to większe pobranie paszy, gdyż zwierzęta chętniej zjadają bardzo dobre siano niż kiszonkę. Dzięki dużej zawartości cukrów, na każdym  kg siana można zaoszczędzić 0,75 kg paszy treściwej na dobę bez wpływu na wydajność mleka. Warto dodać, że siano jest nie do zastąpienia w żywieniu cieląt, gdyż przyczynia się do rozwoju i rozrostu żwacza. Dlatego starsze cielęta powinny zjadać 2–3 kg siana na szt./dobę. Plony siana mogą się wahać od 1–2 do 10 t/ha. 
Również karmienie przeżuwaczy trawami wysokiej jakości jest tańsze niż koncentratami. Stosunek kosztów karmienia bydła zielonką z traw, kiszonkami i koncentratem wynosi odpowiednio ok. 1:2:4. W Polsce wykorzystujemy TUZ na siano (ponad 60% pierwszego i ok. 50% drugiego pokosu) oraz w 15% na kiszonkę. 

Najbardziej racjonalnym sposobem wykorzystania runi łąkowo-pastwiskowej jest wypas. Nie ponosimy wtedy kosztów zbioru, konserwacji i magazynowania. W całym okresie pastwiskowym następuje nawożenie pastwiska odchodami stałymi i płynnymi. Wypas chroni przed wtórną sukcesją, sprzyja utrzymaniu flory i fauny (chroni miejsca rozrodu i żerowania wielu gatunków ptaków, m.in. ptaków chronionych z pakietu  rolnośrodowiskowego 4.8). Wypas ma także ogromne znaczenie zoohigieniczne (ruch na świeżym powietrzu, dostęp do promieni słonecznych i synteza witaminy D wpływają na zdrowie, kondycję i odporność na choroby). Warto pamiętać o ziołach, które bardzo często występują w runi i zawierają substancje antyseptyczne. 

Naturalne pasze z użytków zielonych dzięki swojej wielogatunkowości wpływają na jakość produktów mięsnych i mlecznych pozyskiwanych od karmionych nimi zwierząt. Ważne jest to obecnie, gdyż zdrowie ludzi pozostaje ciągle problemem mimo wzrostu średniej długości życia. Nasilające się choroby krążenia, alergie, otyłość  mogą być wywołane przez niekorzystne właściwości kwasów tłuszczowych w produktach zwierzęcych. Nadmiar kwasów omega-6 w pokarmach powoduje m.in. otyłość, alergie, demencję i niektóre choroby nowotworowe. Natomiast trawy są bogate w kwasy omega-3, a ubogie w omega-6.

• Stosunek kwasów omega-6 do omega-3
• Zielonka z traw 0,4
• Siano i kiszonka 0,7
• Zboża i kiszonka z kukurydzy 14,0
• Soja 5,0

Użytki zielone mogą być także wykorzystane na cele energetyczne. Przyjmuje się wg czynników ekonomicznych, że lepszym źródłem biomasy energetycznej są łąki, a nie uprawy specjalne typu Miscanthus. Rozważane jest wykorzystanie runi z życicą wielokwiatową. Również ruń z TUZ może stanowić źródło celulozy do produkcji papieru. TUZ-y stanowią również źródło materiału farmakologicznego oraz nektar dla pszczół.

Oprócz znaczenia gospodarczego TUZ zwraca się obecnie uwagę na pozaprodukcyjną rolę użytków zielonych. Pełnią one również ważne funkcje, takie jak: klimatyczne, hydrologiczne, ochronne, filtracyjne i fitosanitarne, krajobrazowe i estetyczne czy biocenotyczne (ostoja wielu gatunków roślin i zwierząt, często rzadkich i chronionych). Użytki zielone, oprócz regulacji stosunków wodnych i ochrony jakości wód zapewniają także biologiczną ochronę przeciwpowodziową, obniżając falę powodziową i magazynując wodę. Doliny użytkowane jako łąki są często wykorzystywane jako poldery lub suche zbiorniki do ograniczania fali powodziowej. Powoduje to obniżenie kosztów ochrony przed powodzią. Rola TUZ w zakresie biologicznej ochrony przeciwpowodziowej jest zgodna z założeniami tzw. ramowej dyrektywy wodnej (Dyrektywa 2000/60/WE). 

Trwałe użytki zielone odgrywają ważną rolę w produkcji tlenu i pochłanianiu dwutlenku węgla. Są badania wskazujące, że łąki i pastwiska mogą pochłaniać więcej CO2 niż lasy.

Z 1 ha runi ulatnia się do atmosfery ok. 10 t tlenu, czyli więcej niż z podobnej powierzchni lasu.

Warto dodać, że ruń łąk i pastwisk przyczynia się do oczyszczania atmosfery z zanieczyszczeń pyłowych przez nawilżanie i wytrącanie pyłów. 

Warto na koniec wskazać na zainteresowanie łąkami kwietnymi w miastach. Poza oszczędnościami na koszeniu uzyskujemy pozytywne efekty, za które nie trzeba płacić. Oprócz pochłaniania CO2, produkcji tlenu, nawilżania powietrza, ograniczenia pyłów należy wskazać na obniżanie temperatury powietrza. W terenie miejskim jest to ważny czynnik. Przeprowadzono badania tzw. para-eksperyment, gdzie wykazano, że różnica temperatur w połowie czerwca na betonowym parkingu, krótko przystrzyżonym trawniku i bujnej miejskiej łące była znacząca (40oC – betonowy parking, 25oC – łąka miejska). 

Warto wskazać jeszcze na sprawę alergii i kleszczy oraz ich związek z koszeniem. Żelaznym argumentem za regularnym koszeniem traw jest ochrona alergików. Kosząc trawę nie dopuszczamy do jej zakwitnięcia, co ma chronić alergików przed pyłkami traw. Uczulenie na trawy jest jednym z najczęściej występujących czynników alergicznych. W praktyce bywa różnie, a koszący nie zawsze dadzą radę zdążyć z terminami koszenia przed zakwitnięciem. Może to wręcz zwiększyć zagrożenie alergiczne, gdyż trawa kwitnie wtedy kilkakrotnie. Koszenie traw kilkakrotnie może powodować przedłużenie sezonu alergii. A jak wygląda sprawa z kleszczami?

Badania wykazały, że dłuższa trawa nie przyciąga kleszczy, a przyciąga pszczoły oraz ptaki, które zjadają między innymi kleszcze i komary. Można więc stwierdzić, że zalety jakie, posiadają  użytki zielone wskazują, że warto utrzymywać TUZ-y.