Skuteczna walka z chwościkiem buraka cukrowego

Chwościk buraka

Chwościk buraka jest chorobą o największym znaczeniu w uprawie buraków cukrowych. Niedostatecznie zwalczony powoduje znaczne straty plonów korzeni i cukru. W sytuacji obniżających się cen buraków, a tym samym spadku opłacalności ich uprawy, plantatorzy nie mogą sobie pozwolić na straty wynikające ze szkodliwości chorób grzybowych, które można skutecznie zwalczać.
W przypadku chwościka buraka i mączniaka buraka najważniejszą rzeczą jest staranne przeoranie wszelkich resztek po zbiorze buraków. Porażone liście są głównym źródłem infekcji w kolejnym roku. Oprócz tego należy zachować co najmniej czteroletni płodozmian, gdyż wzrasta niebezpieczeństwo wcześniejszego i bardziej agresywnego wystąpienia choroby. W miarę możliwości należy unikać uprawy buraka cukrowego po sobie, a także siewu buraków na polu, gdzie jesienią była pryzma, uprawiać odmiany wykazujące tolerancję, na których choroba pojawia się później i jej rozwój przebiega wolniej. Poza tym należy zapewnić optymalne warunki do wzrostu i rozwoju przez stosowanie zbilansowanego nawożenia. Ważnym elementem zapobiegania i ochrony jest zwalczanie chwastów (komosa biała, szarłat szorstki), a także usuwanie pośpiechów i burakochwastów, które mogą być pierwotnymi źródłami zakażenia roślin.

W miesiącach letnich – czerwcu i lipcu na plantacjach buraka można zaobserwować trzy podstawowe choroby porażające liście. Są to: 

• bakteryjna plamistość liści buraka,
• brunatna plamistość liści buraka,
• chwościk buraka.

Najgroźniejszą z nich jest chwościk powodujący największe straty plonu. W ostatnich latach na plantacjach buraka w czerwcu, po wystąpieniu opadów i przy niskiej temperaturze pojawiała się bakteryjna plamistość liści. Często była mylona z chwościkiem. Jest to choroba bakteryjna, nie grzybowa, w związku z czym wykonywano zabiegi niepotrzebnie, zwiększając dodatkowo koszty ochrony roślin buraka.

W Polsce w zależności od przebiegu pogody chwościk występuje od trzeciej dekady czerwca do końca września. Jego rozwojowi sprzyja wysoka wilgotność z temperaturą 15°C w nocy do 25°C w dzień. W związku z tym obserwacja warunków wilgotnościowych i temperaturowych jest ważnym elementem zwiększonej czujności. Kolejnym krokiem w monitoringu choroby jest określenie występowania pojedynczych plamek charakterystycznych dla chwościka (plamki z obwódką z widocznymi ciemnymi punkcikami będącymi zarodnikami grzyba). Plantatorzy buraków otrzymują informację z cukrowni o zagrożeniu chorobą, jednakże nie wszystkie plantacje istniejące w obrębie działania danej cukrowni wykazują jednakowe zaawansowanie choroby. Z doświadczenia mogę podzielić się spostrzeżeniami, że wcześniej chwościk pojawia się na buraczkach ćwikłowych (około 2 tygodni), w związku z tym należy czynić wcześniejsze obserwacje na tych zasiewach, później kontrolować intensywnie plantacje buraków cukrowych. Decyzję o wykonaniu zabiegu fungicydowego na plantacji buraków powinno się podejmować również na podstawie przeprowadzonego monitoringu plantacji. Służby surowcowe cukrowni w Polsce od wielu lat prowadzą stały monitoring stanu zdrowotności roślin buraka na plantacji, informują plantatorów o zagrożeniu w danym regionie za pomocą sms.

Ustalenie zabiegów fungicydowych jest następujące:

1. Pierwszy zabieg – zastosowanie fungicydu wykonać po stwierdzeniu pierwszych objawów – pojedyncze plamki na liściach. Jedna plamka na 100 zebranych liściach odpowiada 1% porażenia. Jeśli w tym momencie wykonamy pierwszy zabieg, zabezpieczamy rośliny na trzy tygodnie.
2. Drugi zabieg – kolejna aplikacja fungicydów po 3–4 tygodniach od pierwszego zabiegu. Przy porażeniu rozwijającym się w tempie 1% na dobę, należy wykonać drugi zabieg.
3. Trzeci zabieg – we wrześniu, gdy porażenie roślin jest niewielkie (20–30%), rozwój choroby nie jest szybki, a zbiór odbędzie się za 40 dni, można przeprowadzić trzeci zabieg. W przypadku szybszego tempa rozwoju porażenia plantacji (50–60%) wykonanie trzeciego zabiegu jest mało skuteczne, może zwiększać ryzyko pozostałości substancji aktywnych w wysłodkach lub innych produktach.

Ważnym elementem ochrony jest prawidłowy dobór środków chemicznych. W Polsce do zwalczania chwościka są zarejestrowane liczne preparaty o działaniu kontaktowym i systemicznym. Największą skuteczność wykazują środki systemiczne zawierające w swoim składzie dwie substancje aktywne. Do pierwszego zabiegu najlepiej jest zastosować strobilurynę i triazol – dają one dłuższy okres ochrony i nie są zmywane przez deszcz z powierzchni liści. W przypadku drugiego zabiegu należy pamiętać o zasadzie zamiany chociaż jednej substancji aktywnej w stosunku do użytych za pierwszym razem. W ten sposób ograniczamy ryzyko obniżenia skuteczności działania preparatu i możliwości wystąpienia odporności. Ponad 70% populacji sprawcy chwościka jest w pełni uodpornionych na tiofanat metylu. Drugim powodem jest unieszkodliwienie tej części populacji grzyba, która być może oparła się działaniu fungicydu użytego w pierwszym zabiegu.

Ważnym elementem wykonywania zabiegów jest dawka fungicydu. Zalecana górna granica dawki jest najbardziej skuteczna w tej trudnej walce. Niewątpliwie najbardziej skuteczny jest dobór odmian mniej podatnych na chwościka oraz zabiegi agrotechniczne i zachowanie odpowiedniego płodozmianu.