Jak chronić plantacje przed stonką ziemniaczaną?

Stonka ziemniaczana

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata)  jest jednym z najgroźniejszych szkodników ziemniaka. Preferuje rośliny należące do rodziny psiankowatych, czyli oprócz ziemniaka atakuje również pomidory, paprykę, bakłażany oraz chwasty, np. psiankę czarną. Do Polski trafiła z żywnością niemiecką pod koniec drugiej wojny światowej. Świetnie zaklimatyzowała się w całej Europie, gdzie ma zawsze pod dostatkiem pożywienia. 

Chrząszcz stonki ma około 10 mm długości, ciało barwy oliwkowożółtej, 10 czarnych podłużnych pasków na pokrywach skrzydeł oraz czarne plamki na przedpleczu. Jaja są pomarańczowe, podłużne, składane w złożach po 20-30 sztuk. Larwy barwy czerwonej mają natomiast czarną głowę i odnóża, dorastające do 15 mm. Chrząszcze  zimują w glebie. Wiosną opuszczają zimowisko, przelatują na plantacje ziemniaka i rozpoczynają żerowanie. Ich naloty odbywają się, gdy temperatura podłoża przekroczy 15 st. C. Obserwuje się je wiosną, kiedy kwitnie lilak pospolity, żarnowiec miotlasty i jarzębina pospolita. Natomiast masowy ich napływ zbiega się najczęściej z kwitnieniem bzu czarnego i jaśminu. Po kilku dniach samice składają po 400-600, a nawet 3000 jaj. Wylęgłe larwy żerują, po czym schodzą do gleby. Po przepoczwarzeniu następuje wylot chrząszczy, które żerują i składają jaja. To pokolenie zwykle nie kończy rozwoju w naszych warunkach klimatycznych. Najistotniejszy wpływ na ograniczenie  plonowania mają szkody spowodowane żerowaniem larw. Odmiany wczesne i średnio wczesne ziemniaka, opanowane przez stonkę, najsilniej reagują w postaci strat plonu. 

W momencie, kiedy zauważymy na liściach objawy żerowania, powinniśmy niezwłocznie przystąpić do wykonania zabiegu. Pamiętajmy jednak o określonych progach szkodliwości. Dla stonki ziemniaczanej zostały one wyznaczone na poziomie 10 złóż jaj/10 roślin lub 15 larw/roślinę. W czerwcu szkodnik ten jest na tyle groźny, że aby przystąpić do zabiegu, wystarczy jeden chrząszcz zaobserwowany na roślinie. Nie zwlekajmy więc z tą decyzją, ponieważ straty powodowane przez stonkę mogą być naprawdę spore. Na niechronionych chemicznie plantacjach plon bulw może się zmniejszyć o 20-30%, a w skrajnych przypadkach nawet o 70%  i więcej. Zniszczenie powyżej 15% powierzchni asymilacyjnej roślin może spowodować straty plonu przekraczające 7 ton z hektara. Ziemniaki silnie zaatakowane dają  zarówno niższy, jak i gorszej jakości zbiór (duży udział bulw drobnych).

Szkodliwość stonki wynika głównie z jej dużej żarłoczności, wysokiego współczynnika rozmnażania (1:400), odporności na stresy i skłonności do uodparniania się  na insektycydy. Uszkodzenia roślin ziemniaka powodowane są nie tylko przez chrząszcze, lecz także przez larwy. Zjadają one przede wszystkim blaszkę liściową, przy czym młode larwy wygryzają małe otwory w liściu, natomiast starsze oraz chrząszcze obgryzają także ich brzegi. 

W przypadku braku liści, wspomniane larwy i chrząszcze stonki obgryzają pędy boczne i łodygi, a gdy i ich nie ma – uszkadzają bulwy. Larwy są zazwyczaj najgroźniejsze od połowy czerwca aż do końca lipca. Szkodnik zawsze rozpoczyna wędrówkę od roślin rosnących na obrzeżach 
(efekt brzeżny), a potem najczęściej występuje placowo. 

Wietrzne pogody sprzyjają rozprzestrzenianiu się stonki ziemniaczanej, która do przemieszczania się wykorzystuje swoje skrzydła i ruchy powietrza. Może przebyć nawet 100 kilometrów w celu znalezienia odpowiedniej rośliny do żerowania. Najlepsze warunki do rozwoju tego 
szkodnika to temperatura powyżej 25°C oraz małe opady. 

Chłodne i deszczowe lato nie sprzyja jego rozwojowi. Podstawowym terminem zwalczania stonki ziemniaczanej jest okres, gdy na plantacji większość larw znajduje się w stadiach L2 – L3. Do ich zwalczania zaleca się insektycydy z różnych grup chemicznych; wyższe ich dawki stosuje się w przypadku występowania bujnej naci oraz do zwalczania chrząszczy i starszych stadiów larwalnych, jak również w przypadku dużego nasilenia występowania tego szkodnika. Konieczne jest ponadto przemienne stosowanie insektycydów z różnych grup chemicznych, aby zapobiec wystąpieniu odporności. Pamiętajmy także, że jeden zabieg skierowany przeciw stonce ziemniaczanej może okazać się niewystarczający. Powinniśmy obserwować ziemniaki pod kątem obecności tego szkodnika także po wykonaniu aplikacji insektycydowej. W razie dalszego żerowania oprysk należy powtórzyć. Na polskim rynku dostępnych jest sporo substancji aktywnych, które zostały dopuszczone do zwalczania chemicznego stonki ziemniaczanej. Są to m.in.: środki ochrony roślin oparte o takie substancje aktywne, jak: acetamipryd, azadyrachtyna A, beta-cyfl utryna, cyjanotraniliprol, cypermetryna, chlorantraniliprol, deltametryna, lambda – cyhalotryna, spinosad, zeta-ceprmetryna.

Aleksandra Strumińska Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj