KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • ODR Bratoszewice
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

WYSZUKIWARKA

Rasy zachowawcze koni w Polsce

Opublikowano 25.06.2022 r.
Polska dysponuje bardzo bogatymi i zróżnicowanymi zasobami genetycznymi zwierząt hodowlanych. Gwałtowne zmiany zachodzące w gospodarce naszego kraju grożą jednak ograniczeniem bioróżnorodności rodzimych ras, a nawet ich wyginięciem. W celu zachowania różnorodności genetycznej ochroną objęte zostały dość liczne, polskie rodzime rasy koni, takie jak: huculski, małopolski, wielkopolski, śląski, sokólski, sztumski oraz konik polski.

konik polski

Rasy zachowawcze koni w Polsce

Charakteryzują się one bardzo cennymi cechami, tj.: wysoką płodnością i plennością, odpornością na choroby, długowiecznością, imponującą zdolnością adaptacyjną do trudnych warunków środowiskowych oraz dobrym wykorzystaniem paszy niskiej jakości. Jedyną rodzimą i prymitywną rasą, wywodzącą się od dzikich tarpanów, jest konik polski. Jego przodkowie mieli niebagatelny wpływ na wykształcenie się specyficznych walorów użytkowych tych zwierząt. Koniki polskie mają cechy, które trudno znaleźć u innych ras koni. Wyróżnia je mianowicie niespotykana wytrzymałość, małe wymagania paszowe, zdrowotność, odporność na trudne warunki bytowania oraz duża siła pociągowa w stosunku do masy ciała. Genotypowo i fenotypowo najbardziej zbliżone są one do dzikiego przodka koni – tarpana. Zostały wyhodowane przez Polaków i uznawane są dziś za unikatowy relikt przyrodniczo-hodowlany. Użytkowane w rekreacji jeździeckiej, hipoterapii, agroturystyce oraz jako kosiarki w warunkach rezerwatowych zasługują na szczególną troskę. Zachowanie tej rasy jest koniecznością i powinnością narodową.

Jedną z najstarszych polskich ras koni są hucuły – nieduże, prymitywne konie górskie wytworzone w rejonie Bukowiny i Karpat.

koń huculski

Pochodzą od mieszanki różnych ras, ukształtowanych pod wpływem ostrego górskiego klimatu, ubogiej paszy oraz bardzo prymitywnych warunków bytowania. Hodowla tych zwierząt prowadzona była raczej w bardzo niewymyślny sposób. To właśnie taki rodzaj ich utrzymywania przez całe pokolenia oraz cię praca w trudnych, górskich terenach wykształciły w nich niesamowitą wytrzymałość, zdrowie, odporność na choroby, żywotność, niewybredność oraz doskonały charakter. Spokojna natura i niewysoki wzrost wpływają na szerokie użytkowanie tej rasy – od zaprzęgowego i jucznego do wierzchowego czy rodzinnego. Koń huculski, jako jedna z najstarszych ras opisanych w Polsce i charakteryzująca się unikalnym genotypem, niepodważalnie zasługuje na objęcie programem ochrony.

Koń śląski – rasa ta ukształtowała się na Śląsku w powojennej Polsce, ze względu na zapotrzebowanie w rolnictwie i przemyśle na konie cięższe. Wywodzi się ona od szlachetnych klaczy i ogierów oldenburskich i wschodnio-fryzyjskich. Niesamowita wszechstronność tego typu zwierząt pozwalała na ich szerokie użytkowanie. Dawniej był to koń pracujący w rolnictwie, wyróżniający się dużą siłą uciągu, ale i doskonały wierzchowiec. Rasa ta cieszy się dobrym zdrowiem, brakiem kontuzji, szybką regeneracją po ciężkich pracach oraz utrzymaniem dobrej kondycji mimo małej dostępności pasz treściwych i objętościowych. Dodatkowo zdaje użytkowy egzamin nie tylko w letnie, upalne dni, lecz także w zimowych i mroźnych okresach. Wielkość populacji tej rasy jest mała, dlatego też została ona objęta programem ochrony.

Rasa koni małopolskich pojawiła się w Polsce w latach sześćdziesiątych, a określała pogłowie koni na terenach Małopolski, które wyraźnie odznaczały się na tle koni szlachetnych z innych rejonów Polski. Decydujący wpływ na tę rasę miało użycie orientalnych reproduktorów, co w rezultacie dało zwierzęta o charakterze orientalnej półkrwi. W ich przypadku mocno zaznaczył się także wpływ koni pełnej krwi angielskiej. Przenikanie się ras nie było równomierne, toteż nie ustalił się jednolity typ konia małopolskiego, a różnorodność materiału genetycznego była duża. Koń małopolski powinien odznaczać się dobrą płodnością, długowiecznością, bardzo dobrym wykorzystaniem paszy, odpornością na choroby i złe warunki bytowe. Wzorzec rasy zakłada, że konie te powinny być wierzchowcami z alternatywnym wykorzystaniem zaprzęgowym. Bardzo dobrze sprawują się w rekreacji i agroturystyce, podczas wielodniowych rajdów w trudnych warunkach, a także w dziedzinach sportowych, szczególnie zaprzęgowej oraz we Wszechstronnych Konkursach Konia Wierzchowego (WKKW); mogą służyć również do nauki jazdy konnej. Pogłowie konia małopolskiego spada w alarmującym tempie. Program ochrony ma na celu zachowanie populacji o określonym fenotypie i genotypie, podkreślającym specyfikę konia małopolskiego, jako polskiego angloaraba. 

Konie wielkopolskie są jedną z najbardziej znanych w Polsce ras koni gorącokrwistych.

koń wielkopolski

Zostały uznane w 1965 roku wraz z utworzeniem Księgi Stadnej. Ogromny wpływ na ich pokrój miał dolew pełnej krwi angielskiej. Materiałem uszlachetniającym były ogiery trakeńskie, które wpłynęły na powiększenie budowy ciała, natomiast kalibru oraz nieco ordynarności dodały ogiery hanowerskie i oldenburskie. Konie wielkopolskie użytkowane są na wielu obszarach. Doskonale sprawdzają się w pracy pod siodłem – w rekreacji i różnych dyscyplinach sportowych, zaprzęgach, a także w lekkich pracach polowych. Ich spokojny, posłuszny, ale energiczny temperament sprawia, że są skoczne, zwinne, szybkie i charakteryzują się wysoką wytrzymałością oraz sprawnością fizyczną. Liczebność osobników o pożądanym genotypie drastycznie spada, co jest alarmujące. Utrzymanie tej populacji jest wyrazem szacunku dla wieloletniej tradycji hodowli tej rasy w Polsce.

Rasa koni sokólskich została uznana za regionalny typ konia zimnokrwistego w połowie XX wieku. Na jej ukształtowanie ogromny wpływ miały surowe warunki środowiska, słabsze gleby i krótki okres wegetacji w rejonie północno-wschodniej Polski. Materiałem wyjściowym do wytworzenia tej rasy były prymitywne konie, zwane mierzynami – niewielkiego wzrostu i o niedużej masie, ale zarazem bardzo silne. Znaczący wpływ na rozwój typu koni sokólskich miały także ogiery importowane rasy bretońskiej, ardeńskiej i belgijskiej. Dzięki nim zwierzęta charakteryzowały się długowiecznością, płodnością, szybkim wzrostem i rozwojem oraz zrównoważonym i spokojnym temperamentem. Łatwość we współpracy z człowiekiem sprawia, że konie te są wykorzystywane zaprzęgowo w pracach polowych i leśnictwie, ale także wierzchowo w rekreacji i turystyce konnej. Rasa koni sokólskich jest kulturowym dziedzictwem Podlasia, a celem programu jest ochrona rezerwy genetycznej pożądanego typu. 

W rejonie Powiśla oraz Warmii i Mazur w XX wieku ukształtowane zostały konie sztumskie. Ciężkie i trudne do uprawy gleby w tej części Polski wymuszały utrzymanie szczególnie mocnych koni roboczych. Na pogłowie tej rasy wpływ miały reproduktory importowane z Belgii, Holandii i Nadrenii. Zwierzęta te są najcięższym regionalnym typem koni zimnokrwistych w Polsce. Są one kalibrowe, ciężkie i zdecydowanie bardziej limfatyczne niż pozostałe zimnokrwiste sztumy. Cechuje je dobre zdrowie, płodność oraz długowieczność. Dzięki zrównoważonemu i spokojnemu temperamentowi są one bardzo łagodne. Rasa ta wykorzystywana jest głównie do ciężkich prac polowych, robót w leśnictwie oraz w zaprzęgach. Celem ochrony jest zachowanie specyficznego genotypu tych ciężkich koni, przystosowanych do wydajnej pracy z dużymi obciążeniami.
Rasy zachowawcze koni w Polsce objęte są programem ochrony z pakietu Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych w rolnictwie, w ramach działania rolno-środowiskowo-klimatycznego. 

 

 
Emilia Marciniec
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO