KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych

WYSZUKIWARKA

Czas na siew rzepaku ozimego

Opublikowano 15.07.2022 r.
Rzepak ozimy jest najważniejszą rośliną oleistą uprawianą w Polsce. Nasiona stanowią surowiec do produkcji oleju z przeznaczeniem na cele spożywcze i biopaliwo. 

siew rzepaku ozimego

Siew rzepaku ozimego

Produkty uboczne uzyskiwane z tłoczenia oleju, tj.: makuchy i śruta poekstrakcyjna, są wartościowymi komponentami wysokobiałkowymi, wykorzystywanymi do produkcji pasz treściwych dla zwierząt.

Rzepak pełni ważną funkcję w zmianowaniu. Dobrze komponuje się w płodozmianie ze zbożami – jest dla nich jednym z najlepszych przedplonów, który m.in. ogranicza nasilenie chorób. Jest najczęściej uprawiany zwłaszcza po jęczmieniu i pszenicy.

Ze względu na duże znaczenie gospodarcze, rzepak jest przedmiotem intensywnych prac hodowlanych, czego efektem jest znaczny postęp w jego udoskonalaniu. Badania dotyczą głównie plenności i jakości nasion, w tym, na przykład: zawartości tłuszczu, białka i włókna, a także takich cech użytkowych, jak: odporność na choroby, wytrzymałość na warunki stresowe (np. okresy suszy, niskie temperatury) oraz odporność na pękanie łuszczyn i osypywanie nasion. Prace hodowlane obejmują również poprawę niektórych cech morfologicznych, np.: zmianę pokroju rośliny, zwiększenie liczby łuszczyn, powiększenie systemu korzeniowego. 

W selekcji materiałów hodowlanych uwzględnia się też wymagania glebowe i potrzeby nawozowe. Postęp hodowlany dotyczy przede wszystkim zwiększenia poziomu plonowania, w głównej mierze dzięki tworzeniu nowych odmian mieszańcowych.

Hodowla takich odmian odznacza się dużym postępem ze względu na wykorzystywanie efektu heterozji. Występuje on tylko w pokoleniu F1 i nie powtarza się w dalszych rozmnożeniach. Przejawia się zwiększonym wigorem roślin, a także szybszym i bujniejszym rozwojem. Ponadto wytwarzają one silniejszy, bardziej rozrośnięty system korzeniowy, przez co mogą lepiej pobierać wodę i składniki pokarmowe. Ogólnie, odmiany mieszańcowe cechują się przede wszystkim większym potencjałem plonowania. Z tego względu nastąpiło ostatnio wyraźne zwiększenie udziału odmian mieszańcowych w uprawie. Ich nasiona nie mogą być wykorzystywane do zasiewów w kolejnym sezonie wegetacyjnym, ponieważ nie powtarzają cech w dalszych rozmnożeniach.


W ostatnich latach w badaniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) rzepaku ozimego, realizowanych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU), odmiany mieszańcowe plonowały średnio o 14% lepiej od odmian populacyjnych (zwykle od 10-20%). W sezonach wegetacyjnych, kiedy w większym nasileniu wystąpiły niekorzystne zjawiska atmosferyczne, reagowały przeważnie mniejszym spadkiem plonowania. Lepiej sprawdzają się natomiast w przypadku opóźnionych siewów, ze względu na szybszy rozwój początkowy.

Mimo wielu zalet odmian mieszańcowych, te populacyjne również są dość często uprawiane i przeważnie wysiewane w mniejszych gospodarstwach i na małych powierzchniach. Z reguły są mniej wymagające pod względem stanowiska. Ich podstawową zaletą jest stosunkowo łatwy zbiór, ze względu na mniejszą masę roślin. Potencjał plonowania najlepszych odmian populacyjnych dorównuje wielkością zbioru wielu odmianom mieszańcowym. Niestety, ich dobór będzie w najbliższych latach coraz mniej liczny i mniej konkurencyjny wobec odmian mieszańcowych, gdyż wiele firm zrezygnowało z ich hodowli. 

Wartość gospodarcza odmian rzepaku określana jest przez wiele cech i właściwości, wśród których zasadnicze znaczenie ma wielkość oraz jakość plonu. Odmiany rzepaku przeważnie niejednakowo reagują na zróżnicowane warunki siedliskowe i agrotechniczne. Niektóre plonują na podobnym poziomie w całym kraju, inne z kolei mają plony zróżnicowane w poszczególnych rejonach. Reakcja rejonowa w dużym stopniu podyktowana jest warunkami pogodowymi.

Przy wyborze odmiany do uprawy warto, oprócz plonu, uwzględnić także inne cechy, m.in.: zimotrwałość, zdrowotność oraz odporność na pękanie i osypywanie nasion, a także wyleganie. Spośród ocenianych innych właściwości dużą uwagę zwraca się na zawartość tłuszczu w nasionach, co ma szczególne znaczenie dla zakładów tłuszczowych i coraz częściej jest uwzględniane w cenie skupu surowca.

Obecnie czynnikiem dalszego wzrostu plonów rzepaku może być przede wszystkim zwiększanie powierzchni uprawy wysokoproduktywnych odmian mieszańcowych. Na znaczeniu zyskują również precyzyjnie wykonywane zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne, umożliwiające szybkie i równomierne wschody roślin oraz zapewniające ich dobry wzrost i rozwój przed zimą, a w konsekwencji lepsze przezimowanie i większe plonowanie. Warto także optymalizować obsadę roślin. Jeśli jest ona równomierna i umiarkowana (przeważnie 30-40 szt./m2), umożliwia wytworzenie silnych łodyg oraz odpowiedni rozwój pędów bocznych. Innym ważnym czynnikiem jest termin siewu rzepaku ozimego, który w dużym stopniu warunkuje wzrost i rozwój rozety liściowej przed zimą. Chcąc uzyskać właściwy rozwój roś należy dążyć do zachowania odpowiedniego dla danego rejonu terminu siewu.

Przedstawione wyniki porejestrowych i rejestrowych doświadczeń polowych pochodzą z lat 2019–2021. 

W przypadku odmian nowo zarejestrowanych, wyniki dotyczą tylko doświadczeń rejestrowych, a dla odmian wpisanych do Krajowego Rejestru przed rokiem lub dwoma laty – stanowią kompilację ocen z obu doświadczeń. Wyniki głównych cech użytkowych odmian (plon nasion, zawartość tłuszczu i zawartość glukozynolanów – rzepak ozimy) podano z poszczególnych lat badań, a dla pozostałych cech – w postaci uśrednionej. W tabeli uwzględnione są odmiany, które zostały wpisane na listę odmian zalecanych (LOZ) do uprawy w województwie łódzkim, ze względu na najlepsze wyniki w doświadczeniach naszego regionu.

Ambassador

Plon nasion bardzo duży; zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach średnia; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej; masa 1000 nasion średnia; zimotrwałość roślin dość duża; rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni; odporność na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej, a na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia; według deklaracji hodowcy, odmiana jest odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).

Architect

Plon nasion bardzo duży; zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej przeciętna; masa 1000 nasion średnia; zimotrwałość roślin duża; rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni; odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia, na choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej; odmiana odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV) – deklaracja hodowcy.

Artemis

Plon nasion bardzo duży; zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach średnia; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia; masa 1000 nasion większa od średniej; zimotrwałość roślin dość duża; rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni; odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia, na choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej; według deklaracji hodowcy, odmiana jest odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).

DK Excited

Plon nasion bardzo duży; zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów powyżej średniej; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej; masa 1000 nasion mniejsza od średniej; zimotrwałość roślin dość duża; rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni; odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia, na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej; według deklaracji hodowcy, odmiana jest odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).

Dominator

Plon nasion bardzo duży; zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów dość mała; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia; masa 1000 nasion dość mała; zimotrwałość roślin dość duża; rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego; odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia; według deklaracji hodowcy, odmiana jest odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).

Duke

Plon nasion bardzo duży; zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów powyżej średniej; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia; masa 1000 nasion mniejsza od średniej; zimotrwałość roślin średnia; rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia nieco wcześniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni; odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia, na choroby podstawy łodygi większa od średniej; według deklaracji hodowcy, odmiana jest odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).

Dynamic

Plon nasion duży do bardzo dużego; zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów powyżej średniej; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość duża; masa 1000 nasion mniejsza od średniej; zimotrwałość roślin średnia; rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia nieco wcześniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni; odporność na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodygi większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia; według deklaracji hodowcy, odmiana jest odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).LG Areti – plon nasion bardzo duży; zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach średnia; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej; masa 1000 nasion średnia; zimotrwałość roślin dość duża; rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni; odporność na czerń krzyżowych większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej; według deklaracji hodowcy, odmiana jest odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV).

Derrick

Plon nasion dość duży; zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza od średniej, glukozynolanów średnia; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej; masa 1000 nasion dość duża; zimotrwałość roślin mniejsza od przeciętnej; rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego; odporność na zgniliznę twardzikową i choroby podstawy łodygi większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych średnia.

Gemini

Plon nasion dość duży; zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza od średniej, glukozynolanów mała; zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża; masa 1000 nasion dość duża; zimotrwałość roślin dość duża; rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie; termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni; odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych większa od średniej.

 

Charakterystyka odmian na podstawie Listy Opisowej Odmian Rolniczych COBORU

 
Ireneusz Sadowski
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO