Warzywa korzeniowe w uprawie ekologicznej
Wymagania klimatyczno-glebowe
Uprawa warzyw korzeniowych udaje się na terenie całego kraju, ze względu na ich umiarkowane wymagania cieplne, glebowe i pokarmowe. Są one zróżnicowane w zależności od gatunku. Marchew ma małe potrzeby cieplne, bo rośnie w temp. 5-35°C, a za optimum uważa się 15-21°C. Siewki marchwi tolerują temperatury do -10°C, ale korzenie przemarzają przy temp. -2°C. Podobne wymagania cieplne ma seler, przy czym źle znosi długotrwałe spadki temperatur zaraz po wysadzeniu w grunt. Wyrośniętym roślinom o dobrze wykształconym korzeniu i bujnym ulistnieniu nie szkodzą krótkotrwałe spadki temperatur do -6°C. Najbardziej odporna na warunki cieplne jest pietruszka, która może nawet zimować w gruncie. Zarówno marchew, pietruszka, jak i seler lubią stanowiska dobrze nasłonecznione.
Korzeniowe wymagają gleb przepuszczalnych, najlepiej piaszczysto-gliniastych, zasobnych w próchnicę, o dobrej strukturze i stosownych warunkach wodno-powietrznych. Należy unikać ziem zbyt ciężkich, podmokłych, kwaśnych oraz zbyt lekkich i suchych. Warzywa korzeniowe (zwłaszcza seler) są wrażliwe na niedobór wody. Największe zapotrzebowanie na nią przypada w okresie grubienia korzeni, czyli od lipca do października. Szczególnie starannie należy przygotować pole pod zasiew. Powierzchnia gleby powinna być bardzo wyrównana, aby móc umieścić nasiona marchwi czy pietruszki na równej głębokości. Dobrymi przedplonami dla marchwi i pietruszki są: zboża, kapustne, cebulowe i pomidory. Dla selera dobrym przedplonem są natomiast: por, sałata, szpinak, rzodkiewka, pomidor, ogórek oraz strączkowe.
Nawożenie
Dobrze przefermentowany obornik, kompost lub nawozy zielone przyorane jesienią najlepiej poprawiają żyzność i strukturę gleby. Dzięki dostarczeniu materii organicznej zapewnimy stopniowe uwalnianie azotu oraz innych składników o najlepszej przyswajalności dla roślin. Należy jednak pamiętać, aby marchwi i pietruszki nie uprawiać w pierwszym roku po oborniku, ze względu na większe ryzyko porażenia przez połyśnicę marchwiankę oraz możliwą deformację korzeni.
Marchew ma średnie wymagania azotowe, ale wysokie – w przypadku zapotrzebowania na potas. Dobre zaopatrzenie gleby w ten pierwiastek sprzyja lepszemu wybarwieniu korzeni. Potas dostarczymy poprzez stosowanie nawozów organicznych, popiołu drzewnego lub różnego rodzaju soli kopalnianych. Z kolei zawartość fosforu może być uzupełniana w formie mączek fosforytowych lub kostnych. Pietruszka ma niższe wymagania pokarmowe od marchwi. W uprawie tych warzyw korzeniowych istotne znaczenie mają również mikroelementy. Marchew jest gatunkiem wrażliwym
na niedobór boru, miedzi i cynku, a seler na brak boru i molibdenu. Aby zapewnić podaż tych składników w glebie, można zastosować mączkę bazaltową, która cechuje się bogatym składem mikroelementowym. Wykaz pozostałych nawozów i środków, poprawiających właściwości gleby i dozwolonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym, dostępny jest na stronie Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB Puławy.
Metody uprawy i odmiany
Marchew oraz pietruszkę wysiewa się wprost do gruntu. Istnieje kilka metod uprawy: w redlinach, na podwyższonych zagonach lub na płasko. Wybór sposobu należy szczególnie rozważyć, mając na uwadze konieczność częstego odchwaszczania i możliwość zastosowania opielaczy czy pielników. Terminy siewu są uzależnione od odmiany, długości okresu wegetacyjnego oraz od przeznaczenia plonu – na rynek świeży czy do przetwórstwa. Seler, z racji długiego okresu wegetacyjnego, uprawia się wyłącznie z rozsady. Termin wysadzenia do gruntu powinien przypadać po ustąpieniu wiosennych przymrozków.
Szczególnie ważny jest dobór odpowiedniej odmiany, dostosowanej do warunków uprawy ekologicznej. Pożądane cechy to: małe wymagania wodne, glebowe i pokarmowe, odporność na porażenie przez choroby i szkodniki, tolerancyjność na stresy środowiskowe, wierność w plonowaniu oraz jakość uzyskanego produktu. Pierwszeństwo przy wyborze odmiany do uprawy powinna mieć ta, umieszczona w Wykazie materiału siewnego, nasion i wegetatywnego materiału nasadzeniowego wyprodukowanego metodami ekologicznymi (dostępny na stronie Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa). W tym zestawieniu (stan na 31.01.2022 r.) znajdowało się 12 odmian marchwi zwyczajnej, oferowanych przez 5 producentów nasion, 5 odmian pietruszki od 5 producentów nasion oraz 3 odmiany selera korzeniowego proponowane przez 2 producentów. Niestety, na polskim rynku wciąż nie ma dostępnej ekologicznej rozsady selera. Mimo to, możliwe jest zastosowanie materiału nasadzeniowego lub siewnego nieekologicznego, pod warunkiem uzyskania indywidualnej zgody od PIORiN.
Ochrona przed chorobami i szkodnikami
Na plantacjach warzyw korzeniowych najczęściej występują choroby pochodzenia bakteryjnego i grzybowego. W przypadku porażenia plantacji ekologicznej mamy bardzo ograniczone możliwości ochrony. Dlatego kluczową rolę powinny odgrywać metody zapobiegawcze, takie jak: stosowanie kilkuletniego płodozmianu, planowanie korzystnego sąsiedztwa dla uprawy (allelopatia), staranne przygotowanie stanowiska pod uprawę, dobór odmian dostosowanych do warunków lokalnych, zaprawianie nasion (np. popiołem drzewnym, mączką bazaltową, wyciągami roślinnymi), regularne odchwaszczanie czy stworzenie owadom pożytecznym sprzyjających warunków bytowania.
Zbiór
Termin zbioru w głównej mierze zależy od tego, czy plon będzie przeznaczony na rynek świeży, do przechowywania, czy na przetwórstwo. Wczesne odmiany marchwi można zbierać już na przełomie czerwca i lipca, a późne – nawet w październiku. Korzenie można zbierać ręcznie na małych plantacjach lub maszynowo – na dużych.
Podsumowanie
Dzięki zapewnieniu dogodnych warunków klimatyczno-glebowych, odpowiedniego nawożenia z uwzględnieniem potrzeb pokarmowych oraz właściwego zmianowania roślin, zwiększamy szanse na uzyskanie satysfakcjonującego plonu. Wysokiej jakości produkty rolnictwa
ekologicznego o podwyższonych walorach smakowych są poszukiwane i z pewnością znajdą odbiorców na rynku lokalnym.
Katarzyna Rolewska
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|