Warzywa dyniowate w uprawie ekologicznej
Warzywa dyniowate
Do warzyw dyniowatych zaliczamy wiele roślin: ogórka, dynię, cukinię, kabaczka, patisona, arbuza i melona. Ogórek to bardzo popularne
warzywo w naszym kraju, przeznaczone do spożycia na surowo, bardzo też smaczne, jako konserwowe, kiszone lub w postaci pikli. Dużą popularnością cieszy się także królowa jesieni – dynia pomarańczowa. Najrzadziej spotykane w uprawie są arbuz i melon, ponieważ w naszych warunkach klimatycznych gatunki te z powodzeniem można uprawiać jedynie pod osłonami.
Warunki cieplne i glebowe
Dyniowate są zaliczane do roślin o bardzo dużych wymaganiach cieplnych. Są wrażliwe na przymrozki, a młode rośliny giną po długotrwałym ochłodzeniu do kilku stopni. Dlatego też siew ogórków należy wykonać, gdy temperatura gleby osiągnie około 18°C. Niskie temperatury i brak wilgoci znacząco opóźniają wschody. Cukinia i dynia mają pod tym względem mniejsze wymagania niż ogórek, jednak zalecany termin siewu to połowa maja. Dyniowate preferują stanowiska nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Najlepiej udają się na glebach łatwo nagrzewających się, próchnicznych i przepuszczalnych, o pH obojętnym lub lekko kwaśnym. Są wrażliwe na niedobór wody oraz niedostateczne zaopatrzenie w składniki pokarmowe.
W jednym i drugim przypadku tych deficytów mamy do czynienia ze znaczącą obniżką plonowania. W rolnictwie ekologicznym niezmiernie ważny jest płodozmian, czyli następstwo roślin. Należy unikać uprawy dyniowatych po sobie, ponieważ zwiększa się wtedy ryzyko zaatakowania plantacji przez patogeny.
Dobrym przedplonem są zboża, a z roślin warzywnych: burak, groch, pomidor, por i rzodkiewka. Jako że dyniowate są bardzo wymagające pod względem zapotrzebowania na składniki pokarmowe, to szczególnie zalecana jest ich uprawa bezpośrednio po roślinach bobowatych, tj. lucernie, koniczynie czerwonej lub po międzyplonach z dużym udziałem bobowatych. Taki przedplon wzbogaci glebę w azot, co jest bardzo istotne w rolnictwie ekologicznym, w którym nawozy sztuczne są niedozwolone. Innym sposobem dostarczenia azotu do gleby jest ściółkowanie roślinami bobowatymi.
Świeża koniczyna, zastosowana jako ściółka, chroni uprawę przed zachwaszczeniem, a rozkładająca się zielona masa dostarcza roślinom składników pokarmowych. Jest to jednak metoda pracochłonna, dodatkowo nie zawsze gospodarstwo ma możliwość pozyskania
zielonej masy do ściółkowania.
W celu ochrony dyniowatych przed chwastami coraz częściej plantatorzy stosują uprawę na foliach biodegradowalnych. Ich zastosowanie nie tylko ogranicza zachwaszczenie, ale również utrzymuje wilgoć i zapewnia lepsze ogrzanie gleby, czyli stwarza idealne warunki dla wzrostu dyniowatych. Takie folie produkowane są z naturalnych surowców, które po rozdrobnieniu i wymieszaniu z glebą (np. talerzówką), ulegają rozpadowi przy udziale mikroorganizmów glebowych.
Wybór odmiany
Dobór odmiany ma kluczowe znaczenie w uprawie. Rolnik, stojąc przed wyborem odpowiedniej odmiany, powinien wziąć pod uwagę kilka wyznaczników. Po pierwsze: przeznaczenie plonu. W przypadku ogórka należy zdecydować, czy będzie produkowany na świeży rynek, czy do przetwórstwa.
Inne odmiany są polecane do kiszenia, a inne do konserwowania. Po drugie: trzeba wziąć pod uwagę zdrowotność odmiany, zwłaszcza wysoką
tolerancję na mączniaka rzekomego oraz kompleksową odporność na inne choroby (parch dyniowatych, antraknoza, choroby wirusowe)
i szkodniki. Niemniej ważne są takie cechy, jak plenność, kolor owocu czy barwa miąższu. Ta ostatnia szczególnie ważna jest u dyni. W wykazie
ekologicznego materiału siewnego znajduje się 8 odmian ogórka oferowanych przez 6 producentów, 8 odmian dyni zwyczajnej, 3 odmiany dyni piżmowej oraz 5 odmian dyni olbrzymiej, 3 odmiany cukinii oraz 1 odmiana arbuza.
Brak odmiany w wykazie nie wyklucza możliwości jej uprawy w gospodarstwie ekologicznym. Należy tylko przed siewem wystąpić z wnioskiem do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa o możliwość zastosowania konwencjonalnego materiału siewnego. Po otrzymaniu zgody z WIORiN można taki materiał zastosować. Warunkiem jest, aby nie był on zaprawiany.
Dopuszczalna jest uprawa zarówno z siewu, jak i z rozsady. Ta druga ma szczególne uzasadnienie w uprawie ekologicznej. Uprawa z rozsady umożliwia dobrą ochronę roślin w młodych fazach rozwojowych, zapewnia właściwą obsadę w polu, ponieważ niweluje problemy z zachwaszczeniem oraz ryzyko porażenia siewek przez śmietki. Minusem takiej metody jest koszt produkcji rozsady, który musi uwzględniać zakup
podłoża oraz palet rozsadowych.
Ochrona i pielęgnacja
O ochronie roślin przed chorobami należy pomyśleć już przy zaprawianiu nasion. Do tego celu wolno użyć środków zarejestrowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Mogą to być również ekstrakty roślinne lub zaprawy ziołowe, wykonane we własnym zakresie. W wykazie środków ochrony roślin dozwolonych do wykorzystania w rolnictwie ekologicznym jest wiele preparatów do stosowania w uprawach dyniowatych, zwłaszcza fungicydów zwalczających mączniaka prawdziwego i mączniaka rzekomego dyniowatych, bakteryjną kanciastą plamistość, alternariozę,
antraknozę oraz fytoftorozę. Środki te są sporządzone na bazie miedzi, wodorowęglanu potasu lub grzybów pasożytniczych.
Tabela 1. Wybrane środki ochrony roślin dyniowatych dozwolone do stosowania w rolnictwie ekologicznym (wykaz IOR-PIB, stan na dzień 14.10.2021)
Podsumowanie
Uprawa warzyw dyniowatych systemem ekologicznym składa się z szeregu ważnych zabiegów profilaktycznych, pielęgnacyjnych oraz interwencyjnych. Zaniedbanie choćby jednego z nich, zwłaszcza w początkowej fazie uprawy, może skutkować uzyskaniem niskiego plonu,
zarówno ilościowego jak i jakościowego. Zwiększone nakłady z tym związane są rekompensowane jednak przez wyższe ceny uzyskiwane za dobry, ekologiczny produkt. Ponieważ świadomość konsumentów w zakresie wartości odżywczej i zdrowotnej warzyw pochodzących z rolnictwa ekologicznego wzrasta, są one pożądane i poszukiwane. Zadbajmy o zdrowe i obfite plony!
Katarzyna Rolewska
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|