Przeciwdziałanie wypadkom rolniczym - to warto wiedzieć!

BHP w rolnictwie

Kursy takie prowadzone są przez ośrodki doradztwa rolniczego, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i Państwową Inspekcję Pracy. Jeżeli interesują Cię zasady BHP w rolnictwie, ten artykuł dostarczy Ci najważniejszych informacji na ich temat.

Z jakimi zagrożeniami może mieć styczność rolnik?

W gospodarstwach rolnych można wyróżnić pięć rodzajów zagrożeń zdrowia. Pierwszy z nich, a zarazem najbardziej powszechny w pracy rolnika – to biologiczne czynniki szkodliwe. Mogą one wywoływać choroby zawodowe, szczególnie te, które dotyczą układu oddechowego i największego organu naszego organizmu, czyli skóry.

Rolnik styka się też z hałasem. Osoby, dla których rolnictwo to obce terytorium, nie mają świadomości, że na przykład podczas karmienia w chlewni może on sięgać nawet 100 decybeli! Oczywiście, nie tylko zwierzęta są jego źródłem. Powodują go także różnorodne maszyny, z których rolnicy korzystają na co dzień (m.in.: ciągniki, kombajny czy pilarki).

Ze względu na toksyczność pestycydów, jak i rosnące ich zużycie, chemiczne środki ochrony roślin zdają się być najpoważniejszym z wszystkich zagrożeń zdrowia (a nawet życia) w gospodarstwach. Wchłaniają się one przez układ oddechowy, pokarmowy, a także przez skórę. Dlatego używać ich może wyłącznie odpowiednio wyszkolona, kompetentna osoba, po uprzednim dokładnym przeczytaniu etykiety preparatu.

Wdychany pył rolniczy to niebezpieczna mieszanina cząsteczek organicznych pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, drobnoustrojów, nieorganicznych drobin mineralnych pochodzenia glebowego i środków chemicznych. Może on wywoływać poważne choroby alergiczne, m.in.: tak zwane płuco rolnika (alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych) czy alergiczne zapalenie spojówek i skóry.

Ostatnim rodzajem zagrożeń zdrowia w gospodarstwach rolnych są chemiczne środki do dezynfekcji i odkażania chlewni, kurników czy obór. One również wchłaniają się przez drogi oddechowe, skórę i przewód pokarmowy, wywołując poważne problemy ze zdrowiem. Według danych Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, aż 2/3 poszkodowanych podczas wypadków w pracy rolników doznaje trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu bądź ponosi wskutek ich oddziaływania śmierć! Dlatego tak ważne jest, aby zapewnić odpowiednie warunki w miejscu wykonywania czynności gospodarskich i tym samym zadbać o bezpieczeństwo rolnika i wszystkich innych pracowników na farmie.

Prewencja wypadkowa w rolnictwie indywidualnym

Generalnie rzecz ujmując, wypadkom można zapobiegać, stosując różne działania prewencyjne. Są to, m.in.: tworzenie przepisów, organizowanie technologii i zadań zgodnie z obowiązującymi przepisami, motywowanie pracowników, kształtowanie bezpiecznych zachowań, a także podwyższanie obowiązujących standardów bezpieczeństwa. Zapobieganiu wypadkom przy pracy w rolnictwie służą różne środki i metody postępowania, np. wykonanie maszyn, budynków i wyposażenia według projektu biorącego pod uwagę możliwości występowania zagrożeń, z uwzględnieniem osłon ruchomych części maszyn i napędu; dobór odpowiednich (tzn. wykwalifikowanych) osób do wykonywanego zadania; podnoszenie poziomu wiedzy i świadomości rolników w zakresie zagrożeń i bezpieczeństwa pracy.

Motywacja rolników

Statystyki wypadkowe wskazują, że większość wypadków w rolnictwie ma miejsce w małych gospodarstwach rolnych o powierzchni do 15 ha. Rolnicy o niskich dochodach nie mają środków na modernizację, co ma odzwierciedlenie w złym stanie technicznym budynków i maszyn używanych do pracy. Duże farmy lub rolnicze grupy producenckie najczęściej udoskonalają swoje gospodarstwa i inwestują w nowy sprzęt, dlatego praca w takim miejscu jest znacznie bezpieczniejsza. Problemem niektórych rolników może być brak umiejętności i doświadczenia w pozyskiwaniu
funduszy na modernizację gospodarstwa oraz załatwianie formalności.

Podnoszenie i przemieszczanie ciężkich przedmiotów

Wielu rolników wykonuje prace zgodnie z tradycją, tak jak robili to ich rodzice. Często nie stosują zalecanych bezpiecznych sposobów pracy, uważając, że tak jak oni działają, jest łatwiej, pewniej i tak musi być. Tymczasem nawet trywialne pozornie kwestie, jak sposób podnoszenia ciężkich przedmiotów, mają olbrzymi wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo pracy, jako że błędy w tych działaniach mogą skutkować rozwojem dolegliwości mięśniowo-szkieletowych. Ciężar przenoszonego przedmiotu powinien być zatem dostosowany do możliwości fizycznych danej osoby, dotyczących zarówno pracy mężczyzn, jak i kobiet oraz osób młodocianych. Podczas sporadycznego podnoszenia, nie częściej niż 4 razy na godzinę, dopuszczalne wartości masy wynoszą: dla kobiet 20 kg i dla mężczyzn 50 kg lub 42 kg na osobę, gdy podnoszenie wykonywane jest zespołowo. Przy pracy dorywczej limit masy dla dziewcząt wynosi 14 kg, a dla chłopców 20 kg.

Bezpieczne miejsce pracy

Miejsce pracy rolnika może się zmieniać wielokrotnie nawet w ciągu jednego dnia (obora, pole, pomieszczenie gospodarskie, silos itp.). Dlatego niezwykle ważne jest, aby każde stanowisko działania było bezpieczne. Statystyki wskazują, że najwięcej wypadków w rolnictwie było skutkiem upadku. Częste ich przyczyny to, na przykład.: poślizgnięcie się na mokrym podłożu lub pośpiech podczas wchodzenia na drabinę. Stąd postulat odpowiedniego zabezpieczenia barierką i/lub osłoną ochronną wszelkich otworów wrzutowych w stropach budynków gospodarskich, a także studzienek, kanałów, szamba, gnojowników i wykopów przed dostępem osób postronnych. Bardzo istotna jest dbałość o dobry stan techniczny budynków, maszyn, urządzeń i narzędzi używanych przy pracy.

Środki ochrony indywidualnej

Praca w rolnictwie wymaga stosowania odzieży ochronnej, jednak w przypadku używania środków ochrony roślin (opryskiwanie, zamgławianie, fumigowanie, podlewanie i wprowadzanie granulatów do gleby, zaprawianie materiału siewnego) konieczne jest wykorzystanie dodatkowo środków ochrony indywidualnej (rąk i nóg, układu oddechowego, oczu i twarzy). Rękawice powinny być odporne na działanie ciekłych środków ochrony roślin, a obuwie bezpieczne lub zawodowe. Sprzęt ochrony układu oddechowego stosowany w rolnictwie to: półmaski filtrujące, filtry, pochłaniacze i filtropochłaniacze, półmaski i maski. Do ochrony oczu i twarzy można zaliczyć gogle chroniące przed grubymi cząstkami pyłu lub gazami i drobnymi cząstkami pyłu.

Maszyny

Rolnik przed nabyciem używanego sprzętu do pracy w gospodarstwie powinien zwrócić szczególną uwagę na to, czy dana maszyna ma fabryczne osłony ruchomych części, a także, czy nie dokonano samowolnych przeróbek konstrukcyjnych oraz czy elementy dostępu do nich (schodki) są w dobrym stanie. Bardzo często się zdarza, że rolnik sam naprawia urządzenie i po naprawie nie zakłada ponownie osłon (np. wałka odbioru mocy), czy innych ruchomych części, np. pasków klinowych. W ten sposób naraża siebie i osoby przebywające w pobliżu (także przypadkowo) na duże niebezpieczeństwo. Rolnicy lekceważą konieczność zapoznania się z instrukcją obsługi maszyny i przestrzegania jej zapisów, a także nie zwracają uwagi na dbałość o oznakowanie sprzętu, napisy i ich czytelność.

Sposób schodzenia z maszyn

Sposób schodzenia z maszyny może wydawać się błahym zagadnieniem, jednak znaczna część rolników właśnie podczas tej czynności ulega wypadkom, doznając urazów kończyn, żeber czy głowy. Sprzęt rolniczy obsługiwany jest w różnych warunkach atmosferycznych i na różnym podłożu. Błoto na schodkach lub obuwiu bardzo często powoduje poślizgnięcie. Wchodząc lub schodząc z maszyny należy pamiętać, by przytrzymywać się rękami poręczy oraz schodzić przodem do schodków i urządzenia. Nie należy zeskakiwać z przyczep czy ze stopni.

Utrzymanie porządku

Jak już wspomniano, jedną z najczęściej występujących przyczyn wypadku jest poślizgnięcie czy upadek. Utrzymanie porządku w gospodarstwie – zarówno w budynkach gospodarskich, oborach, stodołach, jak i na podwórzu – ma kluczowe znaczenie. Zaleca się, aby przejścia były zachowane w stanie zapewniającym bezpieczeństwo, czyli przykładowo: podwórze musi być odśnieżone w zimie i utwardzone, aby nie tworzyła się błotnista nawierzchnia podczas deszczu, a przejścia w oborach powinny być suche i oczyszczone (z resztek paszy, obornika itp.).

Dzieci i młodociani

Dzieci nie powinny kierować ciągnikami rolniczymi, co, niestety, ciągle zdarza się w gospodarstwach rolnych, szczególnie w okresach dużego spiętrzenia prac polowych i braku personelu do pomocy. Rodzice odgrywają tu ogromną rolę, gdyż to oni dają przykład dzieciom, które je naśladują, a nieformalne przyzwolenie na obsługę maszyn rolniczych przez dzieci jest ogromnym zagrożeniem. Najmłodsi są angażowani do zajęć w rodzinnych gospodarstwach rolnych w Polsce w celu społecznego rozwoju dziecka, co jest elementem tradycji i kultury rodziny rolniczej. Powinny
być to jednak prace szczególnie starannie dobrane i wykonywane pod nadzorem dorosłych. Statystyki są nieubłagane, gdyż ponad 2/3 młodzieży w wieku 11-13 lat przynajmniej raz jeździło ciągnikiem, wyprowadzało zwierzęta na pastwisko i przyprowadzało je do zagrody lub przenosiło zbyt ciężkie przedmioty. Wypadki dzieci przy pracy w rolnictwie w większości powodują trwały uszczerbek na zdrowiu. Niestety, przyczyną angażowania ich do zajęć niebezpiecznych jest najczęściej brak wiedzy rodziców na temat zagrożeń związanych z wykonywaniem obowiązków gospodarskich i konsekwencji wynikających z podejmowania tych prac przez dzieci.

Podsumowanie

Bezpieczeństwo i higiena pracy mają w rolnictwie, czyli w jednym z najbardziej wypadkowych sektorów gospodarki, niezwykle istotne znaczenie. Dlatego tak ważne są ciągłe działania prewencyjne, m.in.: uczestnictwo w szkoleniach w tym zakresie, kształcenie nawyku stosowania prawidłowych technik podczas podnoszenia i przemieszczania ciężkich przedmiotów, utrzymywanie bezpiecznego miejsca pracy oraz stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej.

Robert Ziółkowski Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj