Jak zwiększyć ilość materii organicznej w glebie uprawnej?
Dlaczego materia organiczna w glebie jest ważna?
Materia organiczna to siła napędowa żyznej, produktywnej gleby. Bez niej produkcja rolna nie byłaby zrównoważona. Materia organiczna w glebie to żywy lub martwy materiał roślinny i zwierzęcy, taki jak: żywe korzenie i podziemne pędy roślin oraz zwierzęta glebowe (dżdżownice, larwy owadów i owady glebowe). Martwe szczątki roślin i zwierząt oraz mikroorganizmy rozkładają te materiały (grzyby i pleśnie, bakterie i pierwotniaki, próchnojady, ślimaki) oraz ich wydaliny.
W gospodarstwach rolnych źródłem materii organicznej w glebie uprawnej są też przeorane celowo poplony i pozostałości po uprawach (np. ściernisko) oraz nawozy zwierzęce (obornik, gnojowica). Proces rozkładu materii organicznej uwalnia zawarte w niej składniki odżywcze, które ponownie mogą być zajęte przez korzenie roślin, a potem jedzące te rośliny zwierzęta – i tak cykl obiegu materii w przyrodzie zamyka się i powtarza. Produktem końcowym rozkładu jest czarny i kruchy humus, który przechowuje w sobie składniki odżywcze dla roślin, zatrzymuje wilgoć i poprawia strukturę gleby.
Rozkład materii organicznej w glebie
Szybkość rozkładu materii organicznej zależy od temperatury gleby, wilgotności, napowietrzenia, pH i poziomu składników odżywczych. Im cieplejszy i bardziej wilgotny klimat, tym rozkład jest szybszy. Obszary chłodniejsze mają wyższy poziom humusu w glebie, bo nie rozpada się on tak szybko w niskich temperaturach. Podmokła materia organiczna też rozkłada się bardzo powoli, bo mikroorganizmy niezbędne do jej rozkładu nie mogą istnieć bez dostępu do tlenu. Gleby powstałe z podmokłego humusu zawierają więc wysoki procent materii organicznej i nazywa się je torfami. Gleby kwaśne o niskim pH też zwykle zawierają większe ilości humusu, bo wzrost kwasowości zubaża je z drobnoustrojów.
Korzyści z obecności materii organicznej w glebie:
- poprawa struktury i drenażu gleby,
- lepsze zatrzymywanie wilgoci,
- efektywniejsze i obfitsze dostarczanie składników odżywczych (wapń, magnez, potas),
- poprawa zdolności wymiany kationów w glebie. Cząstki humusu zwane koloidami są naładowane ujemnie i strukturalnie mają dużą powierzchnię.
Jak zwiększyć, poprawić lub utrzymać poziom materii organicznej w glebie?
Budowanie materii organicznej w glebie to proces długotrwały, ale bardzo korzystny dla upraw. Oto jak należy to robić:
- stosowanie pastwisk – warto prowadzić wieloletnie trawiaste pastwiska, bo to skutecznie zwiększa materię organiczną w glebach rolniczych (korzystne są nawet krótkie okresy 1-2 lata);
- zmniejszanie lub likwidacja wybranych upraw – uprawy poprawiają napowietrzanie gleby i przyspieszają rozkład materii organicznej, jednak często mogą też zwiększać erozję gleb;
- uprawa roślin zbożowych – po zbożach zostaje duża ilość materii organicznej w ściernisku do przeorania;
- uprawa roślin na zielone nawozy naturalne – pewne rośliny są idealne jako nawóz zielony do przeorania, zapewniają duży wzrost poziomu materii organicznej (choć szybko się rozkładającej) i osłonę ochronną gleby, dopóki nie zostaną przeorane;
- rozprowadzanie obornika na pola – nawozy zwierzęce mocno zwiększają ilość humusu, choć trzeba je stosować często i obficie. Obornik najlepiej wprowadzać do wilgotnej gleby, bo zamyka to dostęp tlenu i hamuje jego rozkład przez mikroorganizmy, co zwiększa podaż azotu i wzrost plonów;
- używanie też innych nawozów organicznych (np. zielone poplony, komposty, słoma) – ale w dużych ilościach są jednak ogólnie mniej opłacalne od nawozów nieorganicznych, bo szybko się rozkładają i zapewniają niewielki wzrost materii organicznej w glebie;
- redukcja erozji gleb – większość humusu jest w wierzchnich warstwach gleby, wiec w razie ich erozji on też niszczy się i zanika, dlatego trzeba oszczędzać gleby;
- koncentracja materii organicznej – alternatywą dla zwiększania nakładów na uprawę, jest bardziej skuteczne wykorzystanie i zachowanie blisko powierzchni tego, co już w glebie jest, czyli wszystkich organicznych dodatków, jak korzenie, ściernisko, obornik. Poprawia to stabilność struktury gleby i jej zasobność, które są związane ze stężeniem materii organicznej na powierzchni, a nie z całkowitą jej ilością występującą w glebie.
- rekultywacja gleb na minimalnym poziomie – orka i inne działania przyspieszają rozkład próchnicy i rozbijają stabilne agregaty humusu, dlatego najlepsze są bezpośrednie techniki wciskania nasion w glebę przy siewie, bo pozostawia to nienaruszone agregaty i resztki pożniwne na powierzchni lub w wierzchnich warstwach gleby.
- uprawy roślin okrywających – rośliny okrywowe zapobiegają erozji oraz pomagają w budowie i utrzymaniu humusu w glebie.
Redakcja KalendarzRolnikow.pl
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|