Choroby przechowalnicze kapusty

Uprawa kapusty

Spośród warzyw kapustnych w Polsce najwięcej uprawia się kapusty głowiastej białej. Aby uzyskać kapustę przydatną do przechowywania, trzeba zatroszczyć się o zapewnienie jej optymalnych warunków wzrostu. Odpowiednie zmianowanie minimalizuje ryzyko wystąpienia chorób glebowych. Ważny jest także przedplon, ponieważ wegetacji kapusty sprzyja wcześniejsza uprawa zbóż, a pozostawiona słoma zwiększa zasobność gleby w substancję organiczną, tym samym poprawiając jej sorpcję wodną. Narażenie rośliny na stres wodny może skutkować zaburzeniem jej wzrostu, co w efekcie prowadzi do obniżenia przydatności do przechowywania.

Bardzo ważna jest ochrona przed szkodnikami i chorobami. Uszkodzone przez nie warzywa nie będą się tak dobrze przechowywać jak zdrowe.
Niezmiernie ważny jest też wybór odpowiedniej odmiany. Do długotrwałego przechowywania nadają się tylko odmiany późne o zbitych, twardych główkach. Dzięki obniżonej intensywności oddychania i transpiracji, kapusta taka nawet w gorszych warunkach długo zachowuje korzystny wygląd i dobrą jakość. Ważne jest także jak najszybsze schłodzenie główek do 0 st.C oraz utrzymanie temperatury i wilgotności na optymalnym
poziomie. Podwyższona temperatura powoduje szybsze gnicie, natomiast jej spadek poniżej 0 st. C skutkuje powolnym i stopniowym przemarzaniem główek od zewnątrz, w wyniku czego przerwany zostaje dopływ tlenu do środka główki. Następuje wtedy rozpad tkanki, czyli liści środkowych.

Choroby przechowalnicze kapusty

Kapustę należy przechowywać w oddzielnych pomieszczeniach, gdyż składowanie jej razem z owocami lub warzywami wydzielającymi etylen wpływa negatywnie na jej jakość, powodując wzrost intensywności oddychania i innych procesów przyspieszających gnicie i starzenie się. Ponadto występują odbarwienia i odpadanie liści od głąba.

Największe straty w okresie przechowywania kapusty powodują patogeny grzybowe i bakteryjne. Porażają one rośliny głównie w czasie ich wegetacji, a objawy widać dopiero w przechowalni.

Choroby grzybowe najczęściej występujące w przechowalniach

Szara pleśń (Botrytis cinerea)

To najgroźniejsza choroba przechowalnicza, która często rozwija się dopiero po zbiorach, atakując kapustę przetrzymywaną w przechowalni. Patogen wnika do rośliny przez osłabione, uszkodzone mechaniczne tkanki. Początkowo na liściach powstają wodniste, szybko rozrastające się plamy, które następnie pokrywają się szarym, pylistym nalotem pleśni. Na porażonych liściach widać czarne skupiska owocników grzyba. Infekcja szybko dociera do głębiej położonych liści, powodując całkowitą nieprzydatność główek do spożycia. Chore części warzywa stanowią kolejne źródło patogenu w przechowalniach. Do infekcji może dojść poprzez bezpośredni kontakt chorych i zdrowych główek oraz poprzez rozprzestrzenianie się zarodników w powietrzu. Patogen ma zdolność wytwarzania etylenu przyspieszającego dojrzewanie. Obecność gazu
sprzyja masowym infekcjom i dużym stratom. Choroba atakuje kapustę przetrzymywaną w przechowalni, gdyż rozwojowi patogenu sprzyjają dość niskie temperatury w połączeniu z wysoką wilgotnością powietrza.

Fuzaryjne gnicie główek kapusty (Fusarium avenaceum)

To stosunkowo nowa, obserwowana w naszym kraju choroba. Objawia się ona charakterystycznym pomarańczowym gniciem główki. Symptomy występują pod koniec okresu wegetacji oraz w czasie długiego przechowywania. Widać wówczas żółknięcie i opadanie dolnych liści oraz wyraźnie ściemniałe wiązki przewodzące na przekroju łodygi. Rośliny, zanim zaczną więdnąć, ulegają skarłowaceniu. Choroba rozwija się przy ciepłej, suchej pogodzie, a grzyb przechowuje się w resztkach roślinnych lub w glebie.

Choroby bakteryjne najczęściej występujące w przechowalni

Mokra zgnilizna

Jest pospolitą chorobą wszystkich warzyw. Wywołują ją bakterie należące do rodzajów Pseudomonas i Erwinia. Występuje najczęściej w okresach długotrwałej wilgotnej pogody z temperaturą 25-30 st. C. Bakterie powodujące mokrą zgniliznę zalegają w glebie wraz z resztkami gnijących roślin. Infekcja następuje zwykle w miejscach uszkodzeń mechanicznych tkanki, spowodowanych przez inne choroby, szkodniki lub powstałych w trakcie różnych zabiegów uprawowych. Bakterie roznoszone są także przez różne gatunki owadów, w tym najczęściej śmietki. Przywabia je zapach
rozkładających się chorych tkanek. Na zdrowe rośliny lub glebę przenoszą patogeny na swoich odnóżach.

Pierwsze objawy choroby są najczęściej widoczne w okresie tworzenia się główek. Na obrzeżach liści pojawiają się wówczas żółknące plamy w kształcie litery V. Zwężają się one w kierunku środka liścia. Następnie zmiany postępują w głąb rośliny. Liście na przekroju mają czarne przebarwienia – jednym z objawów jest zmiana koloru wiązek przewodzących. Unerwienie liści w miejscach porażenia również jest czarne (stąd
nazwa). Przy dużym nasileniu dochodzi do zasychania zewnętrznych liści. Mają wtedy fakturę przypominającą pergamin. W rezultacie u kapusty pozostaje tylko pęczek liści środkowych. Wzrost jest zahamowany, a warzywo słabiej zawiązuje główki. Kapusty porażone mokrą zgnilizną kapustnych nie nadają się do przechowywania i kwaszenia. W niższych temperaturach zainfekowane rośliny mogą przez pewien czas nie wykazywać żadnych objawów.

Czarna zgnilizna

Wywoływana jest przez bakterie Xanthomonas campestris pv. campestris. W początkowej fazie choroby na brzegach liści pojawiają się żółknące obszary w kształcie litery V. Na tle plam widoczne są czerniejące nerwy biegnące wzdłuż głównego nerwu liści aż do głąba. Tkanki czernieją stopniowo w całej roślinie, powodując szybkie gnicie liści. Choroba może rozwijać się w okresie przechowywania, dyskwalifikując całą partię kapusty do handlu.

Sprawca zakażenia zimuje w resztkach pożniwnych w glebie. Źródłem bakteriozy mogą być porażone nasiona i gatunki chwastów kapustowatych. W okresie wegetacji bakterie wnikają biernie wraz z wodą, w miejscu uszkodzeń roślin oraz przez aparaty wodne znajdujące się na obrzeżach liści. Rośliny są najczęściej porażone od drugiej dekady lipca, podczas wysokiej temperatury i przy dużej wilgotności powietrza.

Bakteriozy najczęściej pojawiają się jako czynnik wtórny po zaburzeniach fizjologicznych, spowodowanych deficytem wapnia. Podstawą ochrony plantacji przed czarną zgnilizną kapustnych (a także innymi chorobami) są przerwy w uprawie na tym samym polu.

W przypadku odnotowania infekcji powinny wynosić przynajmniej 3-4 lata. Należy unikać lokalizowania rozsad w pobliżu upraw kapustnych zimujących w polu.

Do produkcji sadzonek powinno się używać zdrowego, zdezynfekowanego podłoża. Trzeba też używać dobrej jakości materiału siewnego. Nasiona warto zaprawiać.

Bardzo ważna jest ochrona roślin przed szkodnikami (uszkodzenia mechaniczne przyczyniają się do rozprzestrzeniania choroby) oraz chwastami (zwłaszcza należącymi do roślin kapustnych, które mogą być źródłem występowania patogenów). Przy występowaniu choroby sprzęt rolniczy i narzędzia powinno się dezynfekować (parą lub preparatami bakteriobójczymi).

Magdalena Ślipek-Jankowska Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj