Marnowanie żywności – problem ekonomiczny, etyczny i gospodarczy

Marnowanie żywności

Największym źródłem marnowania żywości w Polsce są gospodarstwa domowe. To z naszych domów pochodzi aż 60% wyrzucanych produktów. W znacznie mniejszym stopniu żywność jest marnowana w transporcie (0,65%), gastronomii (1,17%), handlu (6,96%), produkcji rolniczej (15,50%) oraz przetwórstwie (15,60%). 

Marnowanie jedzenia jest poważnym problemem współczesnego świata

Produktem najczęściej wyrzucanym przez Polaków jest niestety chleb. Jeszcze do niedawna szanowano każdy okruszek, całowano przed pokrojeniem i dziękowano za każdy bochen, dziś stał się niejako symbolem braku szacunku do produktów żywnościowych. Obok chleba najczęściej marnujemy owoce i warzywa, wędliny oraz napoje mleczne. 
Głównymi powodami wyrzucania żywności są:

• zepsucie pokarmów – 65%,
• przeoczenie daty ważności – 42%,
• przygotowanie zbyt dużej ilości jedzenia – 26%,
• zakup zbyt dużej ilości jedzenia – 22%,
• nieprzemyślane zakupy – 20%,
• zbyt duże opakowanie – 17%,
• niewłaściwe przechowywanie – 12%,
• zakupy niskiej jakości – 11%,
• brak pomysłów na wykorzystanie produktów – 10%.

Źródło: Opracowanie własne, na podstawie danych Eurostatu

Powodem takich strat jest nieumiejętne robienie zakupów, brak planowania posiłków oraz brak kontroli dat do spożycia. Jesteśmy przyzwyczajeni do możliwości częstych zakupów zarówno w dzień, jak i coraz częściej w nocy.

Ile żywności marnują Europejczycy?

Według danych Eurostatu marnujemy średnio 127 kg żywności, ale dane są zróżnicowane w zależności od kraju. Powyżej na wykresie przedstawiono dane na temat ilości wyrzuconego jedzenia w niektórych krajach Europy.

Znaczącym problemem marnowania żywności jest chociażby moda. Przykładem może być Wielka Brytania, gdzie według szacunków uprawia się co roku 10 milionów dyń, z których 95% przeznacza się na lampiony z okazji Halloween. Miąższ wraz z nasionami jest wyrzucany, zamiast zostać przetworzony na wartościowy posiłek lub oddany na paszę dla zwierząt.  

Planuj, przechowuj, przetwarzaj, podziel się

Te cztery czasowniki powinny stać się mottem każdego    z nas. Dlaczego? Bo wyrzucanie jedzenia to nie tylko wyrzucanie pieniędzy z domowego budżetu, ale także niszczenie środowiska naturalnego. Jak to możliwe?

W skali globalnej zmarnowana żywność odpowiada za 8–10% emisji gazów cieplarnianych i kosztuje świat ponad 1 bilion dolarów rocznie. Gdyby zmarnowana żywność była państwem, to byłaby trzecim w kolejności emiterem gazów cieplarnianych.

• Powierzchnia potrzebna do wyprodukowania zmarnowanej żywności zajmuje obszar Indii i Kanady łącznie.
• Wyrzucając jedzenie tracimy zasoby potrzebne do jego wyprodukowania: nawozy, woda do nawadniania oraz pasze dla zwierząt.
• Wg danych FAO ilość wody zużyta do produkcji żywności utraconej lub zmarnowanej wynosi 250 km3, czyli równowartość rocznego przepływu wody w Wołdze.
• Powiększa ślad węglowy – zmarnowana żywność doprowadza do emisji 3,3 Gt CO2, czyli 1 kg wyrzuconego jedzenia to 2,54 kg ekwiwalentu CO2.
• Wyrzucone jedzenie staje się odpadem, a to przyczynia się do degradacji środowiska. Wraz z wyrzucanymi produktami, wyrzucamy także opakowania, które nie zawsze zostają posegregowane, a bardzo często trafiają na wysypiska.

Dążymy do zmian

Zminimalizowanie strat związanych z marnotrawieniem jedzenia stanowi obecnie jeden z kluczowych problemów, z jakimi mierzy się współczesny świat. Naukowcy podkreślają, że gdyby udało się zmniejszyć o połowę ilość wyrzucanego jedzenia, to pomogłoby to zażegnać kryzys głodu na Ziemi. 

Banki żywności, które od 1993 roku powstają w Polsce wyliczyły, że jeśli przeciętna 4-osobowa rodzina zmieniłaby nawyki związane z marnowaniem jedzenia, to za zaoszczędzone pieniądze po roku mogłaby sfinansować rodzinny wyjazd na kilka dni. Ukazuje to problem uciekających pieniędzy, na który mamy znaczący wpływ. 

Co możemy zrobić?

1. Odpowiednio przechowujmy żywność.
2. Planujmy posiłki pod względem ilościowym i jakościowym.
3. Róbmy przemyślane i odpowiedzialne zakupy.
4. Na bieżąco twórzmy listę zakupów.
5. Mroźmy produkty, aby dłużej zachowały świeżość.
6. Nie kupujmy wyłącznie „idealnych produktów” – krzywa marchewka jest tak samo dobra.
7. „Przynieś – jeśli masz za dużo i weź – jeżeli potrzebujesz” – znajdź koło siebie jadłodzielnię.
8. Korzystaj z aplikacji mobilnych, aby znaleźć potrzebujących.
9. Ekominimalizm – świadomie ograniczaj produkowanie odpadów – zero waste.
10. Oddziel żywność wytwarzającą etylen (pomidory, gruszki, awokado) od pozostałej. 
11. Świadomość rozumienia określeń „należy spożyć do…” i „najlepiej spożyć przed…”.
12. Kontrolujmy produkty w lodówce i zapasy w spiżarni.
13. Kupujmy produkty dobrej jakości.
14. Stosujmy zamienniki kuchenne, które akurat mamy pod ręką, np. cebulę zamieńmy na pora.
15. Przetwarzajmy samodzielnie produkty: suszmy, marynujmy, kiśmy.

Od 2019 roku 29 września obchodzimy ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych Międzynarodowy Dzień Świadomości o Stratach i Marnowaniu Żywności. Codziennie jednak pamiętajmy, że  przyszłość naszej planety planujemy sami we własnej kuchni.