Droga przez ekoschematy - poradnik dla rolnika

Ekoschematy

1. Obszary z roślinami miododajnymi

Ekoschemat ten polega na utworzeniu obszaru z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin: typowo miododajnych (np.: chaber, czarnuszka, kocimiętka, szałwia czy ogórecznik) oraz mających znaczenie rolnicze (m.in.: facelia błękitna, gryka zwyczajna, słonecznik zwyczajny, gorczyca jasna, nostrzyk biały i lucerna), określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dodatkowym obowiązkiem jest tutaj zakaz prowadzenia produkcji rolnej (w tym wypasu i koszenia) w terminie do 31 sierpnia oraz stosowania środków ochrony roślin. Na utworzonym obszarze z roślinami miododajnymi dozwolone będzie stawianie uli. Szacowana stawka płatności podstawowej wynosi ok. 269,21 EUR/ha.

Ważne! Płatność do obszaru z roślinami miododajnymi nie przysługuje do powierzchni wykazanej we wniosku o przyznanie płatności na potrzeby realizacji normy GAEC 8 (obowiązek przeznaczenia 4% powierzchni gruntów ornych na obszary nieprodukcyjne).

2. Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin

Działanie to opiera się na wspieraniu produkcji roślinnej prowadzonej zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin pod nadzorem  podmiotów certyfikujących. Konieczne jest więc posiadanie certyfikatu krajowego systemu jakości – Integrowana Produkcja Roślin – (IP), który funkcjonuje na podstawie przepisów Ustawy z 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz.U. z 2020, poz. 2097). Dodatkowym warunkiem dla rolnika będzie zachowanie wszystkich posiadanych w gospodarstwie trwałych użytków zielonych. Płatność zostanie przyznana do powierzchni upraw, z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem IP, a także do powierzchni trwałych użytków zielonych (TUZ) odpowiadającej równowartości areału upraw, z których pochodzą produkty roślinne opatrzone w danym roku certyfikatem IP (z wyłączeniem trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym, objętych normą GAEC 9). W celu przystąpienia do systemu IP i uzyskania certyfikatu rolnik zgłasza się do podmiotu certyfikującego nie później niż 30 dni przed siewem albo sadzeniem roślin, natomiast w przypadku roślin wieloletnich – do 1 marca.

Szacowana stawka płatności w 2023 r. wynosi ok. 306,74 EUR/ha.

3. Biologiczna ochrona upraw

W tym ekoschemacie płatności są przyznawane do powierzchni gruntów na obszarze, na którym przeprowadzony został zabieg ochrony uprawy w celu eliminacji danego agrofaga, wyłącznie przy użyciu biologicznego środka ochrony roślin (dopuszczonego do obrotu na podstawie wydanego zezwolenia), zgodnie z zawartymi w etykiecie wymaganiami. Jeśli eliminacja danego szkodnika za pomocą środka biologicznego okaże się nieskuteczna, dopuszcza się przeprowadzenie zabiegu chemicznym preparatem. Po dokonanych zabiegach w terminie do 31 sierpnia roku, w którym złożono wniosek, trzeba załączyć za pomocą systemu teleinformatycznego i przesłać do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa: fakturę potwierdzającą zakup biologicznego środka ochrony roślin oraz wykaz działań agrotechnicznych zawierający, m.in.: oznaczenie powierzchni, numer działki ewidencyjnej, wielkość powierzchni, datę wykonania zabiegu, nazwę uprawy, rodzaj wykonanej czynności, nazwę i ilość środka ochrony roślin/nawozu. Za realizację tego ekoschematu można otrzymać dopłatę w wysokości ok. 89,89 EUR/ha.

UWAGA! Dotyczy GO i upraw trwałych oraz drzew owocowych uprawianych na trwałych użytkach zielonych w systemie rolno-leśnym.

4. Retencjonowanie wody na TUZ

W ramach tego ekoschematu płatność przyznawana będzie rolnikom na cele związane z retencjonowaniem wody do TUZ, na których w okresie wegetacyjnym w danym roku faktycznie wystąpiły zalania czy podtopienia zdefiniowane jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%, w okresie między 1 maja a 30 września, przez co najmniej 12 następujących po sobie dni. Podtopienie lub zalanie potwierdza wykaz działek wraz z ich danymi przestrzennymi oraz zalanego lub podtopionego obszaru, sporządzany corocznie przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy. Wsparcie będzie dotyczyło TUZ, na których realizowane są równolegle: pakiety przyrodnicze w ramach działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014–2020, interwencji Rolnictwo ekologiczne i działania Rolnictwo ekologiczne w zakresie PROW 2014–2020, a także praktyki w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe: Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt. Szacowana stawka płatności podstawowej wynosi ok. 63,15 EUR/ha.

5. Ekoschemat – Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi

Intencją tego ekochematu jest wsparcie praktyk rolniczych, które zwiększają składowanie węgla w glebie, magazynują CO2 z atmosfery i zmniejszają jego emisję. Wsparcie oparte jest o system punktowy przypisany do poszczególnych praktyk. Mogą go realizować tylko te gospodarstwa, które spełnią warunek uzyskania minimalnej liczby punktów. Stanowi ona równowartość punktów, które rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji najwyżej punktowanej praktyki na co najmniej 25% powierzchni użytków rolnych. W tej chwili najwyżej notowany ekoschemat ma 5 pkt. Oznacza to, że gospodarstwo o powierzchni 15 ha musi zebrać co najmniej 18,75 pkt, a o powierzchni 50 ha co najmniej 62,5 pkt.

Co ważne, punkty te można zbierać w ramach różnych ekoschematów, przy czym na jednej działce rolnej dopuszczone jest łączenie ze sobą tylko wybranych działań. Wartość 1 pkt w przybliżeniu wynosi 100 zł. Poniżej przedstawiono poszczególne praktyki z przynależną liczbą punktów:

A. Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt – 5 pkt

Praktyka jest ukierunkowana na ochronę bioróżno- rodności przez właściwe gospodarowanie na trwałych użytkach zielonych o niskiej wartości produkcyjnej, prowadzenie racjonalnego wypasu zwierząt, przeciwdziałanie negatywnemu trendowi zaprzestawania utrzymywania zwierząt trawożernych w gospodarstwach posiadających TUZ. Płatność jest przyznawana do trwałych użytków zielonych położonych poza obszarami Natura 2000. Rolnicy, którzy będą realizować praktykę, muszą mieć obsadę zwierząt trawożernych w gospodarstwie na poziomie co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i maksymalnie 2 DJP/ha TUZ w okresie wegetacyjnym roślin. Dodatkowym obowiązkiem jest zakaz przeorywania TUZ w okresie realizacji ekoschematu.

B. Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe – 5 pkt

Rolnicy, którzy będą realizować tę praktykę, muszą wysiać wsiewkę roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem takich roślin w uprawę główną lub wysiać międzyplony ozime w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków roślin w terminie do 1 października i pozostawić na polu, co najmniej do 15 lutego następnego roku. W okresie utrzymania międzyplonu ozimego dopuszcza się jego mulczowanie, jednak nie wcześniej niż po 15 listopada. Warunkiem uzyskania płatności jest także niestosowanie środków ochrony roślin na międzyplonach ozimych – przez okres ich utrzymania, a także w przypadku wsiewek śródplonowych – od momentu zbioru uprawy głównej przez co najmniej 8 tygodni lub do czasu wysiewu kolejnej uprawy głównej.

C. Zróżnicowana struktura upraw – 3 pkt

Celem praktyki jest poprawa jakości gleby i potrzeba odbudowy materii organicznej poprzez wzbogacenie struktury upraw o gatunki roślin, które wpływają zarówno na dodatni bilans substancji organicznej, jak i na zwiększanie się różnorodności biologicznej. Realizacja tego działania będzie polegała na:

• uprawie co najmniej 3 różnych upraw na gruntach ornych w gospodarstwie, przy czym uprawa główna w strukturze zasiewów, a także powierzchnia zbóż nie może przekroczyć 65% i skład najmniejszej uprawy nie może być mniejszy niż 10%
• wysiewie co najmniej 20% w strukturze upraw gatunków mających pozytywny wpływ na bilans substancji organicznej (np. bobowate, trawy mieszanki traw z bobowatymi), a także nie więcej niż 30% upraw gatunków negatywnie wpływających na bilans materii organicznej (np. okopowe: ziemniaki, buraki, marchew, salsefia). Lista roślin mająca dodatni i ujemny wpływ na bilans substancji organicznej zostanie opublikowana w rozporządzeniu.

D. Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia (wariant podstawowy – 1 pkt i wariant z wapnowaniem – 3 pkt)

Wariant podstawowy obejmuje pobranie próbek i dostarczenie do autoryzowanego laboratorium analiz chemiczno-rolniczych, opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia opartego na chemicznej analizie gleby (pH, N, P, Ki Mg).

Wariant z wapnowaniem natomiast obejmuje opisany wyżej zakres podstawowy rozszerzony o zastosowanie wapnowania, którego potrzeba wynika z przeprowadzonych badań gleby. Wsparcie do wapnowania przysługuje do powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH niższym lub równym 5,5, na których wykonywany jest ten zabieg. Dofinansowanie w tym zakresie do poszczególnych działek rolnych przysługuje nie częściej niż raz na 4 lata.

E. Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji – 2 pkt

Intencją tej praktyki jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery, polegające na wymieszaniu obornika z glebą maksymalnie w ciągu 12 godzin od aplikacji na gruncie ornym. Potwierdzeniem jej zrealizowania będzie zrobienie tzw. zdjęcia geotagowanego przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR (Mobilna ARiMR). Rolnik z jednej lokalizacji musi zrobić dwie fotografie: pierwszą w momencie rozpoczęcia rozrzucania obornika i drugą po wymieszaniu go z glebą. Różnica czasu na tych dwóch obrazach nie może przekraczać 12 godzin. Na powierzchni 1ha trzeba zrobić zdjęcia w czterech lokalizacjach. Następnie należy przekazać je do ARiMR. Zdjęcia dostarczamy nie później niż 7 dni od dnia realizacji praktyki, jeżeli była ona wykona na po dniu złożenia wniosku o przyznanie płatności lub 7 dni od momentu złożenia takiego dokumentu,
jeżeli praktyka była wykonana w terminie przed złożeniem wniosku obszarowego (np. w czasie wiosennego stosowania obornika). Przy tej praktyce nie jest określona ilość obornika. Natomiast, zgodnie z wymogami, maksymalna dawka nawozów naturalnych nie może zawierać więcej niż 170 kg N w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych.

F. Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo – 3 pkt

Celem praktyki jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery. Polega ona na stosowaniu określonej ilości płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych. Potwierdzeniem wykonania tego zadania będzie zrobienie zdjęcia geotagowanego pokazującego urządzenia, którymi dokonuje się aplikacji nawozów płynnych, np. węże wleczone czy aplikatory – płozowe, redlicowe, talerzowe.

G. Uproszczone systemy upraw – 4 pkt

Intencją tej praktyki jest zachowanie naturalnych zasobów przyrody przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów. Realizacja będzie polegała na uprawie roślin w systemie bezorkowym lub uprawie pasowej (strip-till). Znaczy to, że zabiegi uprawowe muszą być wykonywane w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych z wyłączeniem uprawy płużnej, a ponadto całość resztek pożniwnych musi pozostać na polu w formie mulczu.

H. Wymieszanie słomy z glebą – 2 pkt

Rolą tej praktyki jest wykorzystanie słomy do utrzymywania lub zwiększania poziomu zawartości substancji organicznej i składników pokarmowych w glebach. Realizacja będzie polegała na rozdrobnieniu i wymieszaniu całej słomy z glebą lub jej przyoraniu po zbiorze plonu głównego na gruntach ornych. W celach dokumentacyjnych rolnik musi prowadzić wykaz zabiegów agrotechnicznych pozwalający potwierdzić wykonanie
tego wymogu na działkach, na których realizowana jest praktyka. Przygotowaną listę należy przekazać do ARiMR.

6. Dobrostan zwierząt

Ekoschemat ma zachęcić rolników do podwyższonych (ponad obowiązujące standardy) warunków dobrostanu zwierząt. Zainteresowani będą musieli spełnić następujące zasady: posiadać siedzibę stada zarejestrowaną zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, a w przypadku drobiu – numer zakładu drobiu oraz plan poprawy dobrostanu zwierząt (nie dotyczy wypasu krów mlecznych). Zwierzęta objęte wymogami muszą być oznakowanie i zarejestrowanie zgodnie z przepisami o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (jeśli dotyczy). Ponadto wnioskodawca musi jednorazowo odbyć szkolenie z zakresu metod ograniczających stosowanie antybiotyków (wymóg będzie obowiązywał od 2024 r.). Ekoschemat ten jest kontynuacją wsparcia dla gatunków/grup zwierząt objętych działaniem Dobrostan zwierząt PROW 2014–2020,
tj.: świń (lochy, tuczniki), bydła (krowy mleczne, krowy mamki) i owiec, z rozszerzeniem o kury nioski, kurczęta brojlery, indyki mięsne, konie, bydło opasowe oraz kozy.

Podstawowym warunkiem realizacji ekoschematu jest zapewnienie zwierzętom utrzymywanym bez uwięzi powierzchni bytowej zwiększonej o co najmniej 20% oraz spełnienie praktyk dodatkowych, takich jak:

• zwiększenie powierzchni bytowej o co najmniej 50%, utrzymanie na ściółce ze słomy lub podobnego materiału na powierzchni pozwalającej na jednoczesny odpoczynek (bydło, świnie), późniejsze odsadzenie młodych od matki (prosięta odsadza się nie wcześniej niż w 35. dniu od ich urodzenia, cielęta nie wcześniej niż w 5. dniu od ich urodzenia), utrzymanie świń w cyklu zamkniętym, zagwarantowanie wybiegu przez co najmniej 4 godz. dziennie przez cały rok (krowy mleczne, krowy mamki), umożliwienie min. 6 godz. wypasu bez uwięzi, przez co najmniej 120 dni w sezonie wegetacyjnym.

W odniesieniu do świń i bydła zastosowanie ma system punktowy, polegający na możliwości wyboru z katalogu przez rolnika poszczególnych praktyk podwyższających poziom dobrostanu zwierząt – realnych do realizacji w danym gospodarstwie. W przypadku pozostałych gatunków zwierząt (owce, kozy, drób i konie) zastosowanie ma system wariantowy, tzn. zestaw obowiązkowych praktyk dla danej grupy zwierząt.

Ewa Kłosińska Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj