Perspektywy dla rolnictwa ekologicznego w Polsce

Rolnictwo ekologiczne

Zasady biodynamiki leżące u podstawy ekologicznego sposobu gospodarowania zostały opracowane przez austriackiego filozofa Rudolfa
Steinera. Jego myślą przewodnią było promowanie całościowego podejścia do natury opartego na obserwacji i zrozumieniu jej praw. Jednak to hrabia Karłowski, właściciel majątku Szelejewo, stworzył tam pierwsze polskie gospodarstwo ekologiczne wprowadzając metody pozwalające na ochronę przyrody i właściwe wykorzystywanie środowiska naturalnego. 

CZYM JEST PRODUKCJA EKOLOGICZNA

Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 „produkcja ekologiczna jest ogólnym systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym praktyki najkorzystniejsze dla środowiska i klimatu, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych oraz stosowanie wysokich norm dotyczących dobrostanu zwierząt i produkcji”. Jest to również system, który przyczynia się do włączenia wymogów ochrony środowiska w ramy WPR oraz propaguje zrównoważoną produkcję rolną.

Zgodnie z danymi źródłowymi w Polsce w 2021 roku zanotowano prawie 20 tysięcy gospodarstw ekologicznych (19 986 gospodarstw)  prowadzących produkcję rolniczą na 549 442,93 ha.

WPŁYW STRATEGII UNIJNYCH NA ROLNICTWO EKOLOGICZNE

Obecnie na kształt i formę, jaką przybierze rolnictwo ekologiczne, wpływ mają strategie unijne takie jak: Europejski Zielony Ład, Strategia od Pola do Stołu, Strategia na rzecz Bioróżnorodności, a także Plan Działań dla Produkcji Ekologicznej Komisji Europejskiej (COM 2021)141, zgodnie z którym głównym celem Zielonego Ładu jest „osiągnięcie zrównoważonego rozwoju i neutralności klimatycznej w Europie do 2050 r., co ma  posłużyć do przyciągnięcia inwestycji i stanowić czynnik wzrostu gospodarczego”. Poprzez wprowadzenie w/w strategii unijnych dąży się do realizacji m.in. celów takich jak: ograniczenie stosowania nawozów o co najmniej 20%, a także ograniczenie stosowania pestycydów o 50% i ryzyka związanego z ich stosowaniem. Ponadto zaplanowano zwiększenie obszarów, na których prowadzona byłaby produkcja ekologiczna dąży się do tego, aby na co najmniej 25% powierzchni wszystkich użytków rolnych w UE była prowadzona produkcja zgodna z naturą. Dodatkowo za cel stawiane są również ograniczenie sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w hodowli zwierząt gospodarskich i akwakulturze o 50%, a także znaczny wzrost ekologicznej produkcji organizmów wodnych.

EKOLOGICZNE WYTYCZNE, CZYLI PLAN DZIAŁAŃ DLA PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ

Natomiast zgodnie z Planem Działań dla Produkcji Ekologicznej Komisji Europejskiej wyznaczono trzy osie, do których zmierzamy. Oś pierwsza dotyczy zagadnienia związanego z żywnością i produktami ekologicznymi. Chodzi przede wszystkim o pobudzanie popytu i zwiększenie zaufania konsumentów. W tym obszarze planowane jest wzmożenie działań informacyjno-komunikacyjnych. Aktualnie Komisja Europejska realizuje aktywne działania promujące produkty ekologiczne.

Dotyczy to m.in. promowania rolnictwa ekologicznego i unijnego logo, a także stołówek ekologicznych i zwiększania zastosowania zielonych zamówień publicznych. W planach jest także rozszerzenie programów żywienia ekologicznego dla szkół, a także zapobieganie fałszowaniu żywności i wzmacnianie zaufania konsumentów, jak również poprawienie identyfikowalności produktów. W ramach drugiej osi przewidywana
jest stymulacja konwersji i wzmacnianie łańcucha wartości. Rolnicy, którzy zdecydowali się przejść na gospodarowanie metodami ekologicznymi otrzymali wsparcie finansowe na konwersję swoich gospodarstw i na jej utrzymanie.

Planowane jest też rozwijanie analizy sektorowej w celu zwiększenia przejrzystości rynku, wspieranie organizacji łańcucha żywnościowego, a także wzmocnienie lokalnych i małych przetwórców oraz wspieranie krótkiego obiegu handlowego. Kluczowe jest również lepsze żywienie zwierząt i wzmocnienie sektora akwakultury ekologicznej.

W trzeciej osi zaplanowano działania dotyczące zwiększenia wkładu rolnictwa ekologicznego w zrównoważony rozwój. Zgodnie z zapisem ujętym w Planie Działań dla Produkcji Ekologicznej dla osiągnięcia wspomnianych celów kluczową rolę będą miały badania, a podejmowane aktywności będą miały na celu przede wszystkim: zmniejszenie śladu klimatycznego i środowiskowego, zwiększanie bioróżnorodności genetycznej i plonów, wprowadzenie alternatywnych rozwiązań dla spornych środków i innych środków ochrony roślin, poprawę dobrostanu zwierząt, a także efektywniejsze wykorzystanie zasobów.

ZALECENIA DLA ROZWOJU GOSPODAROWANIA METODAMI EKOLOGICZNYMI

W Polsce za cel strategiczny przyjęto, iż w ramach Strategii Od Pola do Stołu do 2030 roku 7% użytków rolnych, czyli około 1 miliona hektarów, powinny stanowić użytki, na których prowadzona będzie produkcja ekologiczna. Aby wzrosło zainteresowanie produkcją ekologiczną potrzebne jest wdrożenie m.in. działań takich jak: wsparcie producentów ekologicznych na poszczególnych etapach ekologicznego łańcucha żywnościowego od pola do stołu czy wsparcie w obszarze produkcji rolnej i przetwórstwa. Ponadto niezbędne są działania wspierające inwestycje i potencjał rynkowy (w tym małych i średnich gospodarstw), skracanie łańcuchów dostaw, a także działania kształtujące popyt i zaufanie konsumentów czy też wsparcie integracji branży oraz krajowego doradztwa rolniczego. Natomiast w „Ramowym Planie Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2021 2030” przewidziano m.in. realizację transferu wiedzy i umiejętności – dotyczy to działań doradczych, szkoleniowych i informacyjnych, jak również promowanie produkcji ekologicznej poprzez działania informacyjno-promocyjne i edukacyjne.

Niezależnie od wprowadzanych strategii istotne pozostanie ich wdrażanie, a także kontynuacja działania podjętego w latach 30. XX wieku polegającego na gospodarowaniu zgodnym z naturą. Uwzględnia ono systemy i cykle przyrody, utrzymuje i poprawia zdrowotność gleby, wody, roślin i zwierząt oraz zapewnia równowagę między nimi.