Zgnilec amerykański pszczół - to trzeba wiedzieć!

Zgnilec amerykański pszczół

Do 1907 roku była traktowana razem ze zgnilcem europejskim (EFB, wywoływanym przez Melissococcus plutonius) jako jedna jednostka chorobowa. Za pomocą postulatów Kocha udowodniono jednak, że AFB wywołuje bakteria Paenibacillus larvae. Od EFB różni się nie tylko zarazkiem chorobotwórczym, ale też dużo wyższą szkodliwością.

Bakteria tworzy formy przetrwalnikowe i z tego powodu jest niezwykle żywotna oraz odporna na niekorzystne warunki środowiskowe. W sprzyjających warunkach potrafi utrzymać się nawet kilkadziesiąt lat! Jest mało wrażliwa na wysokie temperatury oraz czynniki chemiczne. Wyraźny wzrost ilości zachorowań obserwuje się w drugiej połowie lata, kiedy występuje wysoka temperatura i dochodzi do przegrzania ula. Takie osłabione pszczoły zawsze są bardziej wrażliwe na wszelkiego rodzaju patogeny.

Objawy zgnilca amerykańskiego

Okres inkubacji choroby w rodzinie pszczelej wynosi ok 45 dni. Objawy są początkowo trudno zauważalne, ponieważ rozwijają się w zasklepionym czerwiu. Już po śmierci larwy wieczko ciemnieje, zapada się i dziurawi. Obserwujemy pojawianie się czerwia rozstrzelonego, natomiast pod zasklepieniem brązowe, obumarłe larwy. Po dotknięciu martwej larwy przy pomocy np. wykałaczki widoczna jest brunatnożółta, lepka maź, która wyciąga się w postać nitki. Jeśli od śmierci larwy minęło przynajmniej 4 tygodnie na dnie lub ściance komórki plastra można zobaczyć charakterystyczne strupki. Zgniłe larwy wydzielają też charakterystyczny zapach podobny do kleju stolarskiego i choć jest to bardzo specyficzna cecha ułatwiająca rozpoznanie choroby, świadczy ona o jej zaawansowanym stadium.

Drogi zakażenia 

Wektorami zgnilca amerykańskiego są pszczoły przenoszące formy przetrwalnikowe bakterii z komórki do komórki w trakcie czyszczenia ich po martwych czerwiach, tak stopniowo zakażany jest cały ul. Osłabiona rodzina jest narażona na ataki pszczół pochodzących z innego ula, które wraz ze zrabowanym miodem przenoszą zarazki zgnilca do kolejnych rodzin. Do zakażenia może także doprowadzić sam pszczelarz używając sprzętu
z niewiadomego źródła lub przenosząc go między ulami, a także karmiąc pszczoły zarażonym miodem. Chorobę tę przenoszą także niektóre pasożyty uli.

Leczenie zgnilca amerykańskiego pszczół

Ze względu na niezwykłą siłę zarodników bakterii Paenibacillus larvae, które mogą przeżyć w sprzyjających warunkach nawet kilkadziesiąt lat, walka ze zgnilcem amerykańskim pszczół jest niezwykle trudna. W przypadku wykrycia choroby powiatowy lekarz weterynarii podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu dostosowując ją do każdego przypadki biorąc pod uwagę szereg czynników, np. stan rodziny pszczelej, zaawansowanie choroby, stan i możliwości ewentualnego odkażenia sprzętu. Jeśli stan zdrowia pszczół na to pozwala, można zastosować w ich leczeniu różne olejki eteryczne mające właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne, przy czym najlepszy jest olejek cynamonowy, dopuszczone jest także użycie olejków żywokostowego, tymiankowego i cytrynowego.

Szczepionka

W styczniu 2023 roku Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej zatwierdził pierwszą szczepionkę dla pszczół. Nieaktywna wersja bakterii Paenibacillus larvae dodawana jest do mleczka pszczelego, które zjadają robotnice i którym karmiona jest królowa. Ta z kolei przekazuje odporność na kolejne pokolenia.

Choroba zwalczana z urzędu

Zgnilec amerykański pszczół ze względu na swoje duże znaczenie gospodarcze jest chorobą zwalczaną z urzędu. Każde podejrzenie wystąpienia tej choroby należy niezwłocznie zgłaszać powiatowemu lekarzowi weterynarii. W przypadku wystąpienia AFB wojewoda wydaje rozporządzenie wyznaczające obszar zapowietrzony oraz określa warunki dla posiadaczy pszczół z danego terenu. Obszar występowania choroby zwalczanej z urzędu jest także oznakowany odpowiednimi tabliczkami.