Lędźwian siewny - zapomniana roślina

Lędźwian siewny

Nasiona lędźwianu siewnego mogą być wykorzystywane do konsumpcji, na paszę, a także do produkcji kazeiny. O ich wartości żywieniowej decyduje duża zawartość białka (do 26%) o bardzo dobrym składzie aminokwasowym oraz obecność wielu cennych pierwiastków mineralnych, tj.: cynku, miedzi, sodu, magnezu i wapnia. Ziarna te można stosować w kuchni podobnie jak groch. Przyrządza się z nich zupy, farsze, sałatki itp. Białko lędźwianu służy także do wzbogacania niektórych produktów spożywczych. Ta zapomniana roślina zawiera też znaczące ilości tak zwanych substancji nieodżywczych o udowodnionym działaniu prozdrowotnym, dlatego też – podobnie jak w przypadku innych gatunków strączkowych – powierzchnia jej uprawy powinna być zwiększona, a spożycie rozpowszechnione.

Lędźwian siewny był uprawiany od dawnych czasów. Nazywano go potocznie soczewicą – podlaską lub białą albo też ruską. Do Polski dotarł przez teren Podlasia wraz z osadnictwem Tatarów w 2. połowie XVII wieku. Właściwa soczewica była gatunkiem pierwotnym, pochodzącym z Azji  Mniejszej, natomiast lędźwian siewny towarzyszył jej jako chwast, który – wskutek przesuwania się uprawy gatunku głównego na tereny mniej dla niego korzystne (z większym zakwaszeniem gleb), a także z powodu większej ilości opadów – ostatecznie zdominował populację krajową i stał się gatunkiem wiodącym.

Profesor Marian Milczak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie i jego współpracownicy w 1991 r. razem z Hodowlą Roślin Warzywnych „Spójnia” w Nochowie (Wielkopolska) wyprowadzili poprzez selekcję lokalnych populacji lędźwianu z Podlasia dwie odmiany oryginalne – Derek i Krab. Dziś w Polsce prowadzi się jedynie hodowlę zachowawczą tego gatunku. Obecnie spotkać go można głównie na Podlasiu i ziemiach przyległych, choć uprawiany może być w całym kraju.

Lędźwian siewny należy do roślin bobowatych (motylkowatych), jednorocznych jarych o silnym, głęboko sięgającym (do 1,5 m) systemie korzeniowym. Cechuje się wysoką, a największą spośród gatunków strączkowych, odpornością na suszę. Uprawiany na glebach kompleksu żytniego słabego może plonować na poziomie 3 ton z hektara. Do jego zalet należy również duża odporność na choroby. Predysponuje to oceniane
odmiany do ich upowszechnienia, zwłaszcza wśród gospodarstw ekologicznych i niskonakładowych, mających często słabe gleby V i VI klasy, a tych w Polsce jest prawie 35%.

Ta wysokobiałkowa roślina strączkowa ma niewielkie wymagania siedliskowe. Kiełkowanie zaczyna się już przy 2-3°C, a siewki znoszą temperatury do -8°C. Umożliwia to wczesny wysiew. Trzeba jednak wiedzieć, że opóźnienie terminu tego zabiegu istotnie obniża plon nasion. Uprawa roli jest taka sama jak innych strączkowych. Gatunek ten nie ma specjalnych wymagań co do przedplonu, choć doskonale sprawdzają się w tym przypadku zboża. Pozostawia po sobie stanowisko bardzo dobre dla zbóż jarych i roślin okopowych.

Jego uprawa wnosi do gleby ok. około 67 kg azotu pochodzącego z symbiotycznego wiązania. Lędźwian silnie się krzewi, dlatego nie powinno się przekraczać obsady 80 szt. na metrze kwadratowym. Zalecana ilość wysiewu dla drobnonasiennej odmiany Derek (przy MTN 100 g) wynosi 80-100 kg/ha, a dla odmiany Krab o grubszych nasionach można obsadę nieznacznie zwiększyć.

W warunkach gospodarki konwencjonalnej na plon korzystnie wpływa stosowanie zaprawy nasiennej i szczepionki bakteryjnej – powoduje to podniesienie zbiorów o 15-30%. Jeśli uprawa prowadzona jest na glebach mocniejszych, w latach mokrych może nastąpić znaczne wyleganie. Zalecany jest więc siew mieszany z rośliną podporową, np. gorczycą sarepską, a ze zbóż – z pszenżytem (owies jest zbyt konkurencyjny). Obydwie odmiany nie wymagają ochrony przed szkodnikami i chorobami, mają też małe wymagania nawozowe. Na glebach żyznych można je uprawiać nawet bez nawożenia.

W warunkach niskiej zasobności gleb zalecane dawki jesienne wynoszą: 60-80 kg P 2 O 5 , 80-120 kg K 2 O, a wiosną 15-30 kg N (dawka startowa). Okres wegetacji trwa ok. 110 dni. Zbiór należy przeprowadzić, gdy większość strąków stanie się brunatna. Odmiany Derek i Krab w latach niekorzystnych pod względem pogodowym wymagają uprzedniej desykacji. Osypywanie nasion nie stanowi problemu, gdyż strąki nie pękają.

Plony w warunkach krajowych wahają się w granicach 1-5 t/ha, ale w praktyce rolnicy zbierają od 1,0 do 2,5 t/h. Lędźwian łatwo adaptuje się do różnych warunków glebowo-klimatycznych. Wyjątkowa odporność na suszę oraz niskie wymagania glebowe i nawozowe sprawiają, że opisane dawne odmiany nadają się do szerszego propagowania w krajowym rolnictwie, szczególnie w gospodarstwach ekologicznych i niskonakładowych.

Andrzej Bartosik Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj