KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

WYSZUKIWARKA

Zmiany klimatu i ich wpływ na okres wegetacyjny roślin

Opublikowano 03.02.2018 r.
Rolnictwo jest pod silnym wpływem zmian pogody i klimatu zarówno lokalnego, jak globalnego Ziemi. Wielkie turbulencje okazują się jednak coraz bardziej problematyczne. Można się do tego spodziewać, że zmiany klimatu będą miały coraz większy wpływ na rolnictwo, zagrażając ustalonym systemom upraw i zmieniając dotychczasowy okres wegetacyjny roślin.

Okres wegetacyjny roślin to część roku, w którym lokalne warunki pogodowe (opady, temperatura, wiatry) umożliwiają ich normalny wzrost. Każda roślina ma swój typowy, określony sezon wegetacyjny, który zależy od jej adaptacji genetycznej. Warunki geograficzne mają wielki wpływ na okres wegetacyjny roślin dla danego obszaru. Opady, wysokość nad poziomem morza, odległość od róznika i temperatura regionu, to główne czynniki wpływające na sezon wegetacyjny. Przykładami poszerzania sezonu wegetacyjnego są: sztuczne nawadnianie, szklarnie, tunele foliowe itp.

Okres wegetacyjny roślin w Europie

W znacznej części Europy okres wegetacji roślin definiuje się, jako „średnią liczbę dni w roku przy średniej temperaturze 24-godzinnej wynoszącej co najmniej 5°C” (czasami stosuje się 6°C). Okres ten rozpoczyna się więc, gdy temperatura w ciągu 5 kolejnych dni przekracza +5°C, a kończący się po 5 kolejnych dniach z temperaturą poniżej 5°C. Zwykle trwa to od kwietnia do października lub listopada (zależnie od szerokości i wysokości n.p.m.). Okres wegetacyjny trwa niemal cały rok (np. w Portugalii i Hiszpanii) lub tylko krótko od czerwca do września (np. w północnej Finlandii i Alpach). W Europie przedłuża go też oceaniczny Prąd Zatokowy. Jego średnia długość w latach 1961-1990 wynosiła 252 dni.

Zmiany klimatu w Europie

Obecne i prognozowane zmiany klimatu na całym świecie są śledzone i szacowane od wielu lat. Na stronie European Environment Agency podano kluczowe wiadomości na temat takich zmian w Europie, stwierdzając:
    • wydłużanie okresu między ostatnim wiosennym a pierwszym jesiennym przymrozkiem. Najwyższe wskaźniki zmian (wydłużenie okresu bezmroźnego i bezśnieżnego o ponad 0,8 dnia rocznie) w latach 1985-2014 odnotowano we wsch. i płn. Europie. Niewielkie lub żadnych zmian nie zaobserwowano wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego, gdzie mróz był i jest jednak ogólnie rzadkim zjawiskiem.;
    • termiczny okres wegetacji upraw rolnych w Europie od 1992 r. wydłużył się średnio o ponad 10 dni. Pod koniec tego okresu jego opóźnienie jest przy tym bardziej wyraźne, niż przed jego początkiem;
    • badania zmian w sezonie wegetacyjnym w oparciu o teledetekcję, wykazują zróżnicowany wzorzec przestrzenny. W całej Europie opóźnienie końca sezonu wegetacji o 8,2 dnia w latach 1992-2008 było większe, niż szybsze o 3,2 dnia nadejście zaawansowanego początku sezonu;
    • długość sezonu wegetacyjnego wzrosła w płn. i wsch. Europie bardziej, niż w części zach. i płd. Przewiduje się dalsze wydłużanie sezonu wegetacyjnego w większej części Europy, ze względu na coraz bardziej wczesny początek wiosny i coraz późniejsze starzenie się roślin jesienią. Data ostatnich przymrozków na wiosnę ma w całej Europie wzrosnąć o ok. 5-10 dni do 2030 r. i o 10-15 dni do 2050 r. Ocieplenie klimatu spowoduje wcześniejsze rozpoczynanie wegetacji wiosną i dłuższy okres jesieni;
    • przydatność roślin do uprawy zależy też od całkowitej ilości ciepła uzyskanego w sezonie wegetacyjnym, wyrażonej jako suma temperatur. Prognozuje się, że największy absolutny wzrost sum temperatur będzie w płd. Europie, choć zmiany względne są i będą znacznie większe na północy Europy;
    • rosnące temperatury znacząco wpływają na czas trwania sezonu wegetacyjnego na dużych obszarach Europy, a prognozowane dalsze wydłużanie wzrostu termicznego pozwoli na ekspansję upraw sezonowych coraz dalej na północ. W niektórych częściach płd. Europy (np. w Hiszpanii), cieplejsze warunki umożliwią uprawy nawet całą zimę. Z kolei w Polsce na południu już można uprawiać hodowle winorośli do produkcji win gronowych;
    • dłuższy okres wegetacji pozwoli wprowadzić nowe gatunki roślin, które wcześniej były niekorzystne na danym terenie z powodu zbyt niskich temperatur lub za krótkich sezonów wegetacyjnych. Może o jednak zwiększyć też rozprzestrzenianie się chwastów, szkodników i pewnych chorób;
    • wzrost temperatur, spadek opadów i wydłużanie okresów wegetacyjnych roślin spowodują też często poprawę wydajności upraw (szczególnie zbóż, nasion oleistych, kukurydzy i buraków cukrowych) w takich krajach, jak Czechy, Węgry, Bułgaria i Rumunia, a także Polska;
    • w Europie, w tym w Polsce obserwowano też w ostatnich latach wzrost ilości ekstremalnych zdarzeń pogodowych. Są to takie zmiany klimatu, jak: długie susze, ciężkie opady i burze typu orkany z trąbami powietrznymi. Prowadzi to do zmniejszania produkcji rolnej na niektórych obszarach i niedoborów wody. Ograniczony dostęp do wody może po 2030 r. ograniczyć też rozwój rolnictwa. Niezbędna jest strategia zarządzania wodą w rolnictwie.

 

 

Bibliografia:
    1. ClimateChange Post – Poland, https://www.climatechangepost.com/poland/agriculture-and-horticulture/ (dostęp: 24.01.2018 r.)
    2. Gornall J., Betts R., Burke E., Clark R., Camp J., Willett K., Wiltshire A., Implications of climate change for agricultural productivity in the early twenty-first century, Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2010 Sep 27; 365(1554), s.: 2973-2989, też na stronie: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2935125/ (dostęp: 24.01.2018 r.)
    3. Growing season for agricultural crops. How is climate change affecting the growing season for agricultural crops? European Environment Agency, https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/growing-season-for-agricultural-crops-2/assessment (dostęp: 24.01.2018 r.)
    4. Growing season for agricultural crops. How is the growing seasonal of crops? European Environment Agency, https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/growing-season-for-agricultural-crops/growing-season-for-agricultural-crops (dostęp: 24.01.2018 r.)
    5. Growing season, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Growing_season (dostęp: 24.01.2018 r.)

  

kontakt1.jpg Redakcja KalendarzRolnikow.pl
 
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj