Formy produkcji i sprzedaży żywności w gospodarstwie rolnym - sprzedaż bezpośrednia

Dzięki niej rolnik może w dogodny sposób sprzedawać np. jaja, miód, tuszki drobiowe wyprodukowane we własnym gospodarstwie. Sprzedaż bezpośrednia, zgodnie z przepisami prawa krajowego, odnosi się do nieprzetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego i dopuszcza się do niej wyłącznie produkty wyprodukowane z własnych surowców, przez podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego.

Rejestracja tego typu działalności następuje we właściwym, ze względu na miejsce prowadzenia produkcji, powiatowym inspektoracie weterynarii. Organy urzędowej kontroli żywności, w ramach sprawowanego nadzoru, mogą przeprowadzać kontrole przestrzegania zasad higieny oraz pobierać próbki żywności do badań laboratoryjnych.

Limity ilościowe

Sprzedaż bezpośrednia wiąże się z pewnymi ograniczeniami – są to limity ilościowe. W zależności od produktu wyrażone są w sztukach, kilogramach lub litrach, a limit dotyczy tygodnia lub określony jest w przedziale rocznym.

Wielkość, zakres i obszar produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej – czyli jakie produkty i w jakich ilościach dopuszcza się do sprzedaży bezpośredniej.

Powiatowy lekarz weterynarii właściwy ze względu na miejsce prowadzenia produkcji, na wniosek producenta, może wyrazić zgodę na przekroczenie w danym tygodniu wielkości produkcji tych produktów (z wyjątkiem tusz i podrobów zwierzyny łownej, żywych ślimaków lądowych, jaj pozyskanych od ptaków bezgrzebieniowych), pod warunkiem zachowania rocznego limitu wielkości tej produkcji, który wynosi:

1. 2 500 sztuk – w przypadku tusz indyków, wraz z podrobami pozyskanymi z tych indyków;
2. 10 000 sztuk – w przypadku tusz innych gatunków drobiu, wraz    z podrobami pozyskanymi z tego drobiu;
3. 5 000 sztuk – w przypadku tusz zajęczaków, wraz z podrobami pozyskanymi z tych zajęczaków;
4. 52 000 litrów – w przypadku mleka surowego albo mleka surowego i siary;
5. 10 400 litrów – w przypadku surowej śmietany;
6. 127 400 sztuk – w przypadku jaj pozyskanych od drobiu.

Dokumentowanie sprzedaży

Istnieje obowiązek prowadzenia i przechowywania dokumentacji, zawierającej informacje o ilości sprzedanych w danym tygodniu/miesiącu produktów i wynikach czynności sprawdzających oraz przeprowadzonych badaniach. Wynika on z potrzeby udokumentowania, że rolnik mieści się w ograniczeniach ilościowych wskazanych w rozporządzeniu. Rejestr ten nie musi zawierać żadnych danych finansowych. Dokumentację przechowuje się przez rok następujący po roku, w którym została sporządzona i udostępnia się na żądanie właściwego powiatowego lekarza weterynarii.

Obszar sprzedaży

Sprzedaż bezpośrednia może odbywać się do:

1. Konsumenta końcowego

- w miejscach, w których odbywa się produkcja tych produktów;
- na targowiskach;
- z obiektów lub urządzeń ruchomych lub tymczasowych, w tym ze specjalistycznych środków transportu, znajdujących się na terenie miejsc, w których odbywa się produkcja tych produktów, na terenie targowisk lub poza nimi.

1. Do zakładów prowadzących handel detaliczny bezpośrednio zaopatrujących konsumenta końcowego (np. restauracje, sklepy, stołówki).

W przypadku niektórych produktów, takich jak np. mleko, śmietana, jaja, sprzedaż może być prowadzona z urządzeń dystrybucyjnych przeznaczonych do sprzedaży żywności, znanych powszechnie pod nazwą „mlekomaty”, „jajomaty”, spotykanych często przy dużych miejskich targowiskach.

Wymagania weterynaryjne

Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 30 września 2015 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej określa wymagania weterynaryjne jakie powinny być spełnione przy produkcji i wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży – szczegółowo w odniesieniu do każdego rodzaju produktu, jaki jest dopuszczony do tej formy sprzedaży. Osobno dla tusz lub podrobów pozyskanych z drobiu, zajęczaków, produktów rybołówstwa itd. Producent, który decyduje się na podjęcie działalności w ramach sprzedaży bezpośredniej, powinien zapoznać się z tymi wymaganiami, aby móc je stosować w praktyce.

W ramach sprzedaży bezpośredniej bardzo popularna jest produkcja jaj. Poniżej wybrane wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy ich produkcji i w miejscach prowadzenia sprzedaży:

• jaja przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej: są czyste, suche, pozbawione obcych zapachów oraz skutecznie zabezpieczone przed wstrząsami i bezpośrednim działaniem promieni słonecznych; 
• dostarcza się konsumentom końcowym nie później niż w terminie do 21 dni od dnia ich zniesienia;
• do produkcji i sprzedaży bezpośredniej jaj oraz sprzedaży bezpośredniej z urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaży żywności, stosuje się odpowiednie wymagania weterynaryjne;
• podmiot prowadzący działalność  w zakresie produkcji jaj przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej prowadzi i przechowuje dokumentację, zawierającą informacje o: ilości sprzedanych produktów w danym: tygodniu – w przypadku jaj pozyskanych od drobiu, miesiącu – w przypadku jaj pozyskanych od ptaków bezgrzebieniowych.

Podatek dochodowy i VAT

Sprzedaż własnych produktów rolnych (poza działami specjalnymi produkcji rolnej) podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku VAT. Przysługuje też zwolnienie z obowiązku stosowania kasy fiskalnej bez względu na wartość przychodu.