Architekt polskiego Kościoła

Gdy zmarł kard. Edmund Dalbor (1896 – 1926) , metropolita gnieźnieński i poznański, August Hlond został mianowany jego następcą - prymasem Polski. Miał wówczas czterdzieści sześć lat. Zapoczątkował w ten sposób tradycję „młodych, polskich prymasów”. Rok później papież Pius XI wyniósł abp. Augusta Hlonda do godności kardynalskiej. 

Pod koniec stycznia 1927 r. prymas rozmawiał z Marszałkiem Piłsudskim na Zamku Królewskim w Warszawie. Niedługo potem, w lutym witał Prezydenta RP Ignacego Mościckiego (1867 – 1946) w katedrze poznańskiej. Podkreślił wówczas, że w każdą niedzielę w świątyniach katolickich trwa modlitwa za prezydenta i pomyślność Rzeczypospolitej. 

Zgodnie z dawną tradycją, król z papieskiego upoważnienia, nakładał biret kardynalski polskim kardynałom. 29.06.1927 r. na Zamku Królewskim w Warszawie prezydent Ignacy Mościcki (1867 – 1947) nałożył biret na głowę ks. Augusta Hlonda. W Kaplicy Sykstyńskiej, w grudniu tego samego roku, otrzymał wraz z innymi nowo nominowanymi kardynałami z rąk Piusa XI kapelusz kardynalski. Ingres do katedry gnieźnieńskiej odbył się 10.10.1926 r., a do katedry poznańskiej tydzień później.

Stanowisko prymasa Polski August Hlond objął osiem lat po odzyskaniu niepodległości. Kraj był wyniszczony i rozbity. Zadanie, które stanęło przed nowym prymasem nie było łatwe. Wymagało intensywnej i zorganizowanej pracy. Jego działania były spokojne i przemyślane.

Żeby jego urząd lepiej funkcjonował powołał Kancelarię Prymasa Polski. Zaczął od reorganizacji struktur administracyjnych w swoich diecezjach. Konsystorze zamienił na kurie. Usprawnił sądownictwo kościelne. Krytycznie oceniał negatywne strony polskiego duchowieństwa. Widział je w słabym wykształceniu, w braku przygotowania do prowadzenia nowoczesnego duszpasterstwa, w niedostatecznej gorliwości kapłańskiej. Zreformował studia seminaryjne. Wprowadził do seminarium poznańskiego wykłady z misjologii. Chciał, by na uczelniach katolickich nauczali wybitni profesorowie. Zdolnych alumnów wysyłał na studia zagraniczne a kapłanów, chcących się dalej kształcić na studia specjalistyczne. Ustanowił Sekretariat Rekolekcyjny, który miał propagować ideę rekolekcji zamkniętych. Sam wielokrotnie prowadził nauki rekolekcyjne dla biskupów i księży. Powołał w Poznaniu, w 1927 r. Katolicką Szkołę Społeczną, a w 1930 r. , Ligę Antyalkoholową. Z początkiem 1927 r. zrodziła się w z jego inspiracji Akcja Katolicka. Powstał też jej organ prasowy, czasopismo -  „Ruch Katolicki”. Kardynał Hlond erygował Wyższy Instytut Wychowawczy, Katolicką Szkołę Pielęgniarek oraz Instytut Wyższej Kultury Religijnej. Pragnął powołać Akademię Teologiczną, ale nie zdążył gdyż wybuchła wojna. 

Jako salezjanin doskonale zdawał sobie sprawę, jaką rolę odgrywa praca z dziećmi i młodzieżą, dlatego kładł nacisk na ich duszpasterstwo. Doceniał rolę harcerstwa w kształtowaniu postawy religijnej i patriotycznej młodych ludzi. Zalecał instruktorom szerzenie chrześcijańskich zasad. Przyczynił się do rozwoju kultu maryjnego w Polsce. Koronował cudowne wizerunki Matki Bożej na Świętej Górze w Gostyniu (1928), w Zdzieżu (1931 r.), w Jazłowcu (1939 r.) i brał udział w koronacji obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej. 

Znana była także jego troska materialna i moralna o środowisko akademickie a szczególnie o rozwój Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Powoływał do życia ośrodki studiów, organizował kongresy religijne. Aby zunifikować prawnie życie kościelne w ojczyźnie, zwołał na Jasną Górę I Synod Plenarny Episkopatu Polski, który obradował w dniach 25-26 sierpnia 1936 r. pod przewodnictwem legata papieskiego, Kard. F. Jego działalność prymasowska charakteryzowała się wielką dynamiką.

W arcybiskupie gnieźnieńskim dokonał wielu zmian, by usprawnić duszpasterstwo. Przeprowadził reorganizację kurii i sądu biskupiego. Erygował Kapitułę kolegiacką św. Jerzego w Gnieźnie, a kruszwickiej nadał nowy statut. Popierał działalność bractw kościelnych i znowelizował statut towarzystw dobroczynnych. 

Dzięki jego staraniom papież Pius XI w 1931 r. nadał archikatedrze gnieźnieńskiej honorowy tytuł bazyliki mniejszej. Z inicjatywy prymasa Hlonda powstał w tej bazylice cykl szesnastu płaskorzeźb, przedstawiających sceny z życia św. Wojciecha na tle dziejów Polski. Ich twórcą był cieszący się międzynarodowym uznaniem kapucyn o. Efrem Maria z Kcynii, czyli Stanisław Klawitter. 
 

Fot. 1