Stres - problem współczesnego świata

Stres to reakcja organizmu na jakieś wydarzenie lub emocję, często mobilizująca do działania. Nie zawsze jest jednoznacznie negatywny – może np. motywować nas do aktywności i ułatwiać pokonywanie wyzwań. Jeżeli jednak będziemy odczuwać go zbyt często lub zbyt intensywnie, może wpływać na nas destrukcyjnie. Istnieją dwa główne rodzaje stresu: eustres (stres korzystny) i dystres (stres szkodliwy). Eustres motywuje nas do wysiłku i osiągania życiowych celów. Dystres to paraliżujący stres, który niesie ze sobą dyskomfort psychiczny. To właśnie on powoduje niepokój i nierzadko problemy zdrowotne.

Stres może pojawić się w wyniku trudnych emocji, np. gdy:
• przeżywamy trudne lub nowe doświadczenie, np. rozwód, śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy, ale też zmiana pracy czy narodziny dziecka

• rywalizujemy, np. w szkole czy w pracy

• organizujemy duże wydarzenie lub wygłaszamy przemówienie i odczuwamy niepewność, czy wszystko się uda
• odczuwamy złość
• jesteśmy ofiarą przemocy lub mobbingu
• odczuwamy lęk

• czujemy, że mamy nadmiar obowiązków albo nadmierną odpowiedzialność w pracy czy rodzinie

• odczuwamy brak znaczących zadań lub wyzwań, np. na bezrobociu.

Reakcję stresową uruchamiają już nasze wyobrażenia, lęki i obawy, że coś złego się stanie, że z czymś sobie nie poradzimy. Mózg bowiem nie odróżnia prawdziwego zagrożenia od takiego, które sobie wyobrażamy. W naszym organizmie stres zaburza równowagę autonomicznego układu nerwowego, który kontroluje czynności niezależne od naszej woli. Układ ten dzieli się na dwie części: współczulny układ nerwowy – pobudzający i przywspółczulny układ nerwowy – hamujący.

Reakcje naszego organizmu na stres:

WALCZ LUB UCIEKAJ – aktywowany jest współczulny układ nerwowy. Wzrasta poziom cukru i hormonów stresu, takich jak adrenalina, noradrenalina i kortyzol. Szybciej bije serce, podnosi się ciśnienie krwi i przyśpiesza oddech, dzięki czemu do komórek trafi a więcej tlenu. Inne funkcje życiowe, np. trawienie, schodzą na dalszy plan, by nie przeszkadzać w walce z zagrożeniem. Podczas tej reakcji możemy odczuwać strach, irytację, złość lub wrogość.

UDAWAJ MARTWEGO – aktywowany jest przywspółczulny układ nerwowy. Mózg stwierdza, że niebezpieczeństwo jest zbyt duże i organizm zaczyna zachowywać się tak, jakby nie było szans na wyjście z sytuacji. Pojawia się uczucie omdlenia, zawroty głowy, osłabienie mięśni i kłopoty z żołądkiem. Możemy chcieć się pocieszyć, więc jemy więcej cukru, tłustych potraw i pijemy więcej alkoholu. Mamy też ochotę ograniczyć kontakty społeczne. Podczas tej reakcji możemy czuć smutek, rezygnację, być w depresyjnym nastroju.

Przewlekły stres może być przyczyną wielu chorób i przypadłości. Nie zawsze jednak od razu możemy rozpoznać, że dolegliwości, na które cierpimy, wywołuje właśnie stres. Objawy są różnorodne – początkowo łatwo je bagatelizować czy zrzucać winę za swój stan na inne czynniki. Objawia się on zarówno fizycznie, emocjonalnie oraz behawioralnie. Objawy mogą szybko narastać albo cały czas utrzymywać się na tym samym poziomie.

Fizyczne skutki stresu to: napięcia mięśniowe – zwłaszcza w szczęce, szyi lub barkach; napięcie twarzy – sprawiające, że usta zmieniają się w cienką kreskę; poczucie zmęczenia po przebudzeniu przez kilka nocy z rzędu, również po długim i niezakłóconym śnie; chroniczne wyczerpanie i zmęczenie; ból głowy, brzucha i pleców; częste infekcje; otyłość, a nawet cukrzyca typu 2; zaburzenia cyklu miesiączkowego; bezpłodność; choroby układu pokarmowego – wrzody, zespół jelita drażliwego; choroby układu krążenia – nadciśnienie, udar mózgu, zawał serca, choroba wieńcowa.

Behawioralnymi skutkami stresu są: kłopoty z zasypianiem, bezsenność, budzenie się wcześnie rano, zbyt długi sen; nieumiejętność relaksu i odprężenia; unikanie kontaktów towarzyskich; rezygnacja z odpoczynku, rozrywki i kontaktu z rodziną i przyjaciółmi z powodu braku czasu; objadanie się, nadmierne spożycie tłuszczu i cukru; nadużywanie alkoholu, narkotyków lub tabletek nasennych; skłonność do impulsywnych, nieprzemyślanych działań; częste zmiany pracy; zachowania nerwowe np. obgryzanie paznokci; tiki nerwowe.

Emocjonalne skutki stresu: poczucie rozdrażnienia i irytacji, zły humor, niestabilność emocjonalna; obojętność na to, co dzieje się wokół, przygnębienie, depresja; trudności z koncentracją i pamięcią; upośledzenie funkcji poznawczych; zaburzenia nerwicowe; negatywne myśli; trudności z podejmowaniem decyzji; niska samoocena; niepokój i lęk, a nawet ataki paniki; poczucie samotności i izolacji; choroby autoimmunologiczne; zespół stresu pourazowego.

JAK MOŻEMY RADZIĆ SOBIE ZE STRESEM?

• uspokoić i spowolnić oddech
• wykonać proste ćwiczenie pomagające uwolnić napięcie – zaciskać pięści obu dłoni, a następnie je otwierać
• przyjąć antystresową postawę – przeciągnąć się, ziewnąć, potrząsnąć ciałem, podskoczyć, stanąć z wyprostowanymi plecami, ramionami do tyłu,
głową zadartą ku górze, na lekko rozstawionych nogach, z symetryczną postawą ciała, poruszać twarzą
• zmienić miejsce, w którym przebywamy
• włączyć relaksującą muzykę

• skierować uwagę w inną stronę – nie koncentrować się na stresie

• popatrzyć na relaksujący obraz
• pomyśleć o czymś miłym, np. z przeszłości.

CO MOŻEMY ZROBIĆ, ABY LEPIEJ ZARZĄDZAĆ STRESEM W PRZYSZŁOŚCI?
• dowiedzieć się więcej o działaniu i objawach stresu, by lepiej go rozpoznawać

• nauczyć się technik medytacyjnych i oddechowych

• wykonywać ćwiczenia relaksujące i rozciągające, np. jogę czy pilates, które pomagają zlikwidować napięcia w ciele

• uprawiać sport, najlepiej codziennie, np. ćwiczenia aerobowe, które poprawiają wydolność organizmu oraz wzmacniają układ krążenia;  spacer, jazda na rowerze, pływanie, fitness, jazda na rolkach, jogging
• zadbać o odpowiednią ilość i jakość snu
• nauczyć się mówić „nie”; dzięki temu unikniemy wzięcia na siebie zbyt wielu obowiązków, którym nie będziemy w stanie sprostać

• zrobić listę tego, co nas stresuje, dzięki temu zyskamy szansę na unikanie stresujących sytuacji lub przygotujemy się do nich, co może zmniejszyć stres

• zadbać o równowagę działania i odpoczywania, nie brać na siebie zbyt wielu obowiązków, nauczyć się wyłączać komputer i odkładać telefon

• nauczyć się zarządzać czasem; nie damy rady zrobić wszystkiego, trzeba więc wybierać między rzeczami ważnymi i mniej istotnymi
• dbać o pozytywne nastawienie, np. oglądając komedie zamiast dramatów – to, na czym skupiamy uwagę, ma duże znaczenie dla naszego samopoczucia
• dbać o dobre relacje z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi
• unikać toksycznych relacji
• praktykować uważność w podejściu do życia i zdarzeń

• zinterpretować na nowo swoje doznania – patrzeć na wyzwania przez pryzmat tego, czego dzięki nim się uczymy; konfrontować się z problemami, zamiast od nich uciekać

• zmienić dietę – jeść regularnie, różnorodnie i zdrowo.

Ze stresem można sobie poradzić. Trzeba tylko nauczyć się nim zarządzać i osłabiać jego negatywne działanie. Istnieje wiele metod radzenia sobie w sytuacji stresowej, ale nie ma jednej najskuteczniejszej.

Dlatego warto znać ich jak najwięcej i umieć skorzystać z tej, która najbardziej nam pomoże w danym momencie.

Halina Abramowicz Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj