Dobrostan świń - wprowadzenie i zagadnienia wybrane

Kontrola „dobrostanowa” prowadzona jest najczęściej przy pomocy specjalnie do tego celu przygotowanej Listy Kontrolnej, tzw. SPIWET-u. Podczas wizyty w gospodarstwie kontroler bądź inspektor weterynaryjny punkt po punkcie oceniał będzie spełnianie wymagań ustanowionych przepisami prawa.

Spośród 11 obszarów podlegających kontroli, w niniejszym artykule, postanowiłem przybliżyć Państwu cztery. Mianowicie: 1) system utrzymania zwierząt, 2) wymagania weterynaryjne dla gospodarstw, 3) sposób sprawowania opieki i kontroli przez właściciela oraz 4) sposób postępowania ze zwierzętami przez osoby obsługujące zwierzęta podczas przemieszczania na terenie gospodarstwa.

Pierwszy z nich to system utrzymania zwierząt. Zadaniem powiatowego lekarza weterynarii (PLW), za pośrednictwem upoważnionej przez niego osoby, jest sprawdzić, czy zwierzęta utrzymywane są w systemie dopuszczonym przepisami prawnymi, tj. w systemie otwartym lub w pomieszczeniach inwentarskich (w kojcach na ściółce, bez ściółki, pojedynczo lub grupowo). W przypadku grupowego utrzymywania świń oceniane jest, czy umieszczone w jednym kojcu zwierzęta są w podobnym wieku, czy podjęto działania minimalizujące agresję oraz czy gospodarstwo dysponuje specjalnym pomieszczeniem, tzw. izolatką, do czasowego przetrzymywania w nim zwierzęcia (w przypadku gdy jest ono chore, zranione, wykazuje agresję lub samo jest atakowane). Jednym z ogólnych wymogów jest nakaz grupowego utrzymywania loch i loszek, od 4 tygodnia po pokryciu, aż do 1 tygodnia przed planowanym terminem porodu (w przypadku gdy stado podstawowe liczy 10 i więcej loch). W praktyce wymóg ten weryfikowany jest poprzez określenie terminu pokrycia danej sztuki. Jeśli, np. do 21. dnia po pokryciu locha nie powtórzy rui, a wykonane w 23. dniu badanie USG potwierdzi ciążę, to w 29. dniu po pokryciu powinna ona zostać przeniesiona do kojca grupowego i przebywać tam do 107. dnia ciąży, a następnie w 108. znaleźć się w kojcu porodowym. W Instrukcji odnajdujemy zapis, który wyjaśnia, iż: „do utrzymania grupowego loch i loszek mogą być zastosowane kojce, w których znajdują się stanowiska umożliwiające czasowe zamknięcie lochy, np. na czas sprzątania, karmienia itp.; warunkiem jest, aby w ww. stanowiskach lochy były zamykane jedynie na czas przeprowadzenia ww. czynności, natomiast przez resztę czasu mogły dowolnie korzystać z tych stanowisk, tj. mogą do nich wchodzić oraz je opuszczać; ponadto, pozostałą cześć kojca musi stanowić legowisko, o powierzchni pozwalającej zwierzętom na wspólny odpoczynek”. 

Kolejny obszar kontroli określamy mianem wymagań weterynaryjnych. Osoba działająca w imieniu PLW sprawdza na wstępie czy gospodarstwo ma rozpoznany status w odniesieniu do choroby Aujeszky’ego. Następnie weryfikuje czy w gospodarstwie znajduje się wydzielone miejsce do składowania weterynaryjnych produktów leczniczych, środków dezynfekcyjnych oraz same preparaty w ilości niezbędnej do przeprowadzenia doraźnej dezynfekcji (w tym maty!). Ferma powinna dysponować odzieżą i obuwiem do użycia wyłącznie w danym gospodarstwie. Budynki, w których utrzymywane są zwierzęta, muszą być zabezpieczone przed dostępem zwierząt innych niż te, dla których dany budynek (pomieszczenie) jest dedykowany. W obejściu i pomieszczeniach musi panować ogólny ład i porządek, a ich stan higieniczny nie może rodzić zastrzeżeń. Nie należy zapominać, iż przy wejściach do pomieszczeń, w których utrzymywane są zwierzęta, muszą znajdować się tablice z napisem „Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony”. Zwracam uwagę, iż w gospodarstwie nie wolno przechowywać weterynaryjnych produktów leczniczych zawierających określone substancje (o działaniu beta-agonistycznym, które mogą być stosowane w celu przyspieszenia porodu) oraz podawać zwierzętom gospodarskim substancji o działaniu tyreostatycznym, stilbenów, pochodnych stilbenów, ich soli i estrów, substancji o działaniu beta-agonistycznym, oestradiolu 17ß i jego pochodnych estropodobnych, substancji o działaniu estrogennym innych niż oestradiol 17ß i jego pochodne estropodobne oraz o działaniu androgennym lub gestagennym. Oględzinom podlega również miejsce oraz sposób tymczasowego przechowywania nawozów naturalnych (obornik, gnojówka, gnojowica).

Kojce do grupowego utrzymywania loch, w których znajdują się stanowiska umożliwiające czasowe zamknięcie lochy (na czas sprzątania, karmienia)

W trakcie kontroli zbierane są informacje, które pozwolą zweryfikować kolejny obszar podlegający ocenie, mianowicie sposób sprawowania opieki i kontroli przez właściciela. Kontrolujący musi upewnić się, że osoba utrzymująca zwierzęta dogląda ich co najmniej raz dziennie, a z rozmowy musi wynikać, iż czyniąc to zwraca uwagę na stan zdrowia świń (problemy z oddychaniem, kulawizny, biegunki, osowiałość, odstawanie od stada, niepobieranie paszy). Pamiętajmy – pomieszczenia inwentarskie muszą być wyposażone w stałe lub przenośne oświetlenie umożliwiające przeprowadzenie kontroli o każdej porze, niezależnie od światła naturalnego.

Osobnym elementem kontroli jest weryfikacja sposobu postępowania ze zwierzętami przez osoby je obsługujące podczas przemieszczania na terenie gospodarstwa. Musimy pamiętać, iż do popędzania świń nie wolno nam stosować przedmiotów lub narzędzi, które mogą spowodować okaleczenie zwierzęcia, a ich stosowanie ograniczone jest do niezbędnego minimum i sytuacji, gdy przed zwierzętami jest wolna droga, którą mogą się poruszać.

Podsumowując. Dobrostan zwierząt, w naszym przypadku świń, jest tematem, o którym będziemy Państwu często przypominać. Sektor produkcji zwierzęcej, a szczególnie właśnie obszar związany z warunkami, w których utrzymywane są zwierzęta gospodarskie i sposób ich traktowania, jest obecnie szeroko dyskutowany zarówno na poziomie medialnym, jak i instytucji stanowiących prawo. Ścierają się argumenty związane z ochroną zwierząt, ekonomią i oczywiście bezpieczeństwem żywności (np. w kontekście rosnącej antybiotykooporności). Wydaje się, że o optymalne rozwiązania (zadowalające wszystkie zaangażowane w dyskusję strony) będzie coraz trudniej. Niemniej jednak miejmy nadzieję, że zwycięży zdrowy rozsądek i nasze bezpieczeństwo żywnościowe nie będzie zagrożone.