KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • ODR Bratoszewice
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Uprawa słonecznika na ziarno

Opublikowano 25.01.2021 r.
Zmienność genetyczna roślin uprawnych nie jest jedyną przyczyną różnej jakości zawartego w nich białka. Wynik końcowy odnośnie do ziaren słonecznika, podobnie jak w przypadku innych upraw, zależy od wielu cech i jest bardzo różny zależnie od środowiska. Jakie więc powinny być warunki uprawy słonecznika, w celu uzyskania jak najlepszego jakościowo ziarna? Oto wyniki badań agrotechnicznych.

Na kondycję upraw i jakość uzyskiwanego ziarna słonecznika wpływa np. rodzaj i nawożenie gleby, stres wodny, promieniowanie słoneczne, choroby lub czas siewu. Czynniki takie rzutują m.in. na wzrost, plon, skład i jakość nasion. Zmiany w ilości białka i składzie nasion słonecznika są często powodowane raczej warunkami wzrostu, niż zmiennością genetyczną. Oto wyniki najnowszych badań na ten temat.

Uprawa słonecznika – czynniki środowiskowe

Zasoby wodne są jedną z głównych niekontrolowanych zmiennych środowiskowych, ograniczających wzrost i rozwój słonecznika oraz plon jego nasion. Uważa się, że słonecznik jest jednak dobrze przystosowany do ewentualnej suszy. Badania wykazały, że jego odporność na stres wodny jest ograniczona przez genotyp. Analizy z 2008 r. dwóch genotypów słonecznika, wykazujących różne poziomy tolerancji na suszę (dobrze podlewane i przesuszane), ujawniły pewne jakościowe i ilościowe zmiany w poziomach białek, w tym ogólny spadek liczby białek odpowiedzialnych za enzymy fotosyntezy i metabolizm węglowodanów. Zaobserwowano to jedynie w genotypie roślin mniej odpornych na suszę, co sugeruje hamowanie u nich metabolizmu energetycznego. Dużo wcześniej w latach 70 XX w. wykazano, że słonecznik pod wpływem suszy zwiększa frakcję globulinową, modyfikuje skład aminokwasowy i obniża jakość białka w wytwarzanym ziarnie. W 2002 r. opisano dramatyczny wpływ niedoboru wody na różnych etapach wzrostu słonecznika, na całkowitą biomasę, plon nasion oraz stężenie rozpuszczalnego białka w nasionach i liściach tych roślin. Wcześniej już w latach 90 XX w. zgłaszano redukcję stężenia białka w ziarnie słonecznika, w związku ze stresem wodnym. Efekt ten jest szczególnie istotny dla zawartości oleju i białka w okresie dojrzewania nasion. Niektórzy autorzy stwierdzali też większą liczbę pustych nasion (bez ziarna w łupinie) po krótkich ekspozycjach na suszę lub brak słońca w fazie kwitnienia.

Uprawa słonecznika – choroby

Inne zmienne środowiskowe wpływające na wzrost, rozwój, plon i skład nasion, to również choroby słonecznika. Ta roślina uprawna jest m.in. gospodarzem kilkudziesięciu patogenów grzybowych, bakteryjnych i wirusowych. Wiele roślin w odpowiedzi na zakażenie danym patogenem może tworzyć zmiany w aminokwasach i nowe białka. To z kolei wywołuje liczne, zwykle niezdrowe i niekorzystne zmiany metaboliczne. W badaniach odnotowano m.in. zmniejszone o 70% stężenie glutaminy i argininy, oraz zmniejszone odpowiednio o 50% i 40% stężenie glutaminianu i asparaginy, w ciągu 48 godz. po zakażeniu.

Uprawa słonecznika – praktyki agrotechniczne

Końcowa wydajność na poziomie białka jest też kształtowana przez praktyki agrotechniczne, jak np.: stosowanie nawozów, obornika lub kompostu, datę i głębokość siewu, kontrolę i usuwanie chwastów, opryski przeciw szkodnikom itp. Wśród praktyk gospodarowania glebami, intensywnie badano zwłaszcza nawożenie. Azot (N) to makroskładnik odżywczy w największej ilości wymagany przez rośliny, do produkcji aminokwasów i białek. Naukowo wykazano, że jego niedobór pogarsza rozwój i wzrost liści, kwiatów i nasion słonecznika. Ziarno zawiera wtedy mniej białka i oleju, gorsza jest też całkowita jego biomasa. W latach 70-80 XX w. wykazano, że mniejsza podaż N wpływa negatywnie na zawartość białka w nasionach słonecznika i to we wszystkich fazach rozwoju, w tym szczególnie mocno w okresie dojrzewania nasion. Obecnie wiadomo też, że pogarsza się wtedy nie tylko ilość, ale też jakość białka nasion. Stężenie wszystkich aminokwasów wzrasta natomiast wraz ze wzrostem stężenia N w nasionach. Fosfor (P) jest wymagany w mniejszych ilościach, niż potas (K) i azot (N). Połączone stosowanie N i P znacznie zwiększa jednak wydajność białka i oleju w ziarnach. Ostatnio wykazano też, że P zwiększa efektywność wykorzystania N przez rośliny, a niedobór P ogranicza fotosyntezę oraz zmniejsza zawartość białka i chlorofilu w liściach słonecznika.

Uprawa słonecznika – podsumowanie

Genotyp, czynniki środowiskowe i praktyki agronomiczne upraw słonecznika – w znacznym stopniu wpływają na zawartość i jakość białka w roślinach i nasionach. Parametry te są ważne nie tylko wszystkie razem, ale też każdy osobno, indywidualnie. Nieodzowne jest zarządzanie wiedzą o ich interakcji, bo każdy czynnik może odegrać nawet decydującą rolę w ekonomice opłacalności upraw słonecznika. Niektóre badania wykazały np. znaczne różnice w białkach nasion, tylko w oparciu o miejsce uprawy, mimo ścisłej kontroli wielu innych warunków. Wzrostowi zawartości białka w nasionach, w odpowiedzi na lepsze czynniki środowiskowe lub praktyki agronomiczne, często towarzyszy też zmniejszenie zawartości oleju w nasionach, choć istnieje znaczna zmienność tego trendu zależnie od genotypu.

 

Bibliografia:
    1. Artyszak A., Rośliny oleiste – słońce na polu, Farmer.pl, 21.01.2008 r., http://www.farmer.pl/produkcja-roslinna/rosliny-oleiste/slonce-na-polu,7342.html (dostęp: 29.01.2018 r.)
    2. Dr. Billy E. Warrick (Extension Agronomist, Retired), Sunflower Production Guide, https://sanangelo.tamu.edu/extension/agronomy/agronomy-publications/sunflower-production-guide/ (dostęp: 29.01.2018 r.)
    3. González-Pérez S., Johan M Vereijken, Sunflower proteins: Overview of their physicochemical, structural and functional properties, Journal of the Science of Food and Agriculture 87(12), 2007, https://www.researchgate.net/publication/40104788_Sunflower_proteins_Overview_of_their_physicochemical_structural_and_functional_properties (dostęp: 29.01.2018 r.)
    4. González-Pérez S., Sunflower proteins, Sunflower 2015, s. 331-393, https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/soil-fertilization (dostęp: 29.01.2018 r.)
    5. Sunflower production guidelines for the northern grains region, Northern NSW and Southern QLD, 2008, https://www.dpi.nsw.gov.au/__data/assets/pdf_file/0011/249779/Sunflower-production-guidelines-for-the-northern-grains-region.pdf (dostęp: 29.01.2018 r.)

 

kontakt1.jpg Redakcja KalendarzRolnikow.pl
 
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

POWIĄZANE TEMATY:uprawa słonecznika
Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO