Proso - siew, uprawa, nawożenie

Mniejsze plantacje występują głównie na południu Polski, a większe (kilkudziesięciohektarowe) można spotkać w różnych rejonach. Dość częstą praktyką jest również uprawa prosa w plonie wtórnym.

Dziś powoli zaczynamy wracać do wysiewów tego zdrowego zboża. Z jego ziarna wytwarza się kaszę jaglaną, która ma dużo łatwo przyswajalnego białka, wysoką zawartość witamin z grupy B i mikroelementów. Ponadto nie zawiera glutenu i dlatego też może być wykorzystywana w diecie bezglutenowej. Ze względu na swoje cechy zalecana jest chorym na celiakię.

Właściwości zdrowotne kaszy jaglanej są doceniane przez coraz większą grupę osób, dla których ważny jest zdrowy styl życia i prawidłowe odżywianie. Jest również istotnym elementem w menu wegetarian i wegan. Z ziarna prosa produkuje się też mąkę. Wykorzystuje się ją do wyrobu kleików i niektórych rodzajów pieczywa. Z gniecionych nasion otrzymuje się płatki jaglane, które mogą być używane jako dodatek do zup mlecznych lub jogurtów. Są one także stosowane jako zdrowsza forma panierki.

Uprawa roli pod proso rozpoczyna się orką zimową na jesieni, czyli podobnie jak w przypadku innych zbóż jarych. Wiosenne zabiegi polegają na włókowaniu i kolejnych bronowaniach, a ich liczba zależy od stanu zachwaszczenia pola.

Jakie wymagania?

Roślina ta ma duże potrzeby termiczne i świetlne, a małe – wilgotnościowe. Jej dosyć krótki okres wegetacji wynosi zaledwie 14-16 tygodni. Potrafi kiełkować już w temperaturze 8-10 st. C, a optymalna temperatura do jej wschodów to 20-30 st. C. Nie jest również odporna na mrozy. Nawet najmniejsze przymrozki mogą tej roślinie zaszkodzić. Znacznie lepiej znosi natomiast upały i susze.

Proso wyróżnia się oszczędną gospodarką wodną. Jednak warunkiem dobrego plonowania jest odpowiednie nawodnienie w okresie strzelania w źdźbło i wyrzucania wiech. Najlepsze zbiory uzyskuje się na glebach pulchnych i lekkich, zasobnych w próchnicę, czyli kompleksach pszennych. Dość dobrze radzi sobie również na kompleksach żytnich będących w dobrej kulturze. Odczyn podłoża powinien być zbliżony do obojętnego (pH 6-6,5). Ziemie o pH niższym niż 6,0 należy wapnować jesienią po zbiorze przedplonu. Do uprawy tego zboża nie nadają się gleby ciężkie, mokre, bogate w wapno i bardzo zachwaszczone.

Proso nie jest rośliną wymagającą względem przedplonu, ale stanowisko przeznaczone pod jego uprawę powinno odznaczać się wysoką zawartością łatwo dostępnych składników pokarmowych. Najkorzystniejsze będą w tym przypadku motylkowe, strączkowe i okopowe na oborniku. Dobrymi przedplonami są również zboża ozime i jare, ale uprawiane nie później niż w 3. roku po oborniku oraz poplony ozime.

Kiedy wysiać proso?

Warunkiem uzyskania wysokich plonów jest dobry materiał siewny. Obecnie w Polsce wybór krajowych odmian jest ograniczony (tylko 2 odmiany: Gierczyckie i Jagna).

Proso należy siać, gdy minie okres przymrozków. Termin ten wypada w okolicach połowy maja (20-25 maja). Zbyt wczesny wysiew naraża rośliny na niekorzystne dla nich działanie niskich temperatur, natomiast zbytnie jego odwlekanie obniża plon i opóźnia dojrzewanie roślin.

Drobne nasiona prosa siejemy płytko i na jednakową głębokość: 1-2 cm na glebach lepszych i 3-4 cm na słabszych. Norma wysiewu równa się 25-30 kg/ha i zależy od terminu siewu, gleby i nawożenia. Rozstawa między rzędami powinna wynosić 25-30 cm. Ziarno musi mieć dobrą zdolność kiełkowania (90-95%). Przy ciepłej pogodzie proso wschodzi już po 6-8 dniach.

Jakie nawożenie?

Wymagania pokarmowe i nawozowe prosa są stosunkowo duże. Wielkość dawki nawozów mineralnych zależy od zasobności gleby, przedplonu i warunków klimatycznych. Zboże powinno się zasilać wiosną. Należy pamiętać, że nawozy fosforowe i potasowe stosuje się przed siewem, natomiast azotowe trzeba wprowadzić w dwóch dawkach: 50-60% przed siewem i 40-50% w fazie krzewienia.

Czym zwalczać chwasty?

Proso jest bardzo wrażliwe na stosowanie herbicydów, szczególnie na ich pozostałość w glebie. Walkę z chwastami należy prowadzić od wschodów do krzewienia zboża – bronami: lekką lub chwastownikiem.

Jeśli zabiegi te nie wystarczą, musimy użyć herbicydów. W Polsce zarejestrowane są one obecnie tylko w uprawach małoobszarowych. Należą do nich:
− Amstaf 800 EC, Baset 800 EC, Boxer 800 EC, Krum 800 – należy zastosować po siewie rośliny uprawnej, do fazy 3 liści (BBCH 00-13)

− Activus 400 SC, Pendigan Strong 400 SC – doglebowo, do 3 dni po siewie, ale przed wschodami prosa (BBCH 00-05), ewentualnie po wschodach rośliny uprawnej w fazie 1-3 liści (BBCH 11-13), gdy chwasty mają 1-2 liście właściwe (BBCH 11-12).

Wcześniejsze, względnie późniejsze stosowanie środków chwastobójczych powoduje uszkodzenie i opóźnienie rozwoju roślin.

Czym zwalczać insekty?

Zagrożenie szkodnikami jest stosunkowo niewielkie. Najgroźniejsza jest jednak omacnica prosowianka. Można ją zwalczać tylko jednym zarejestrowanym środkiem Lamdex Extra 2,5 WG. Zabieg ten należy wykonać w okresie wiechowania po wystąpieniu szkodnika (faza BBCH 32-69).

Środkami owadobójczymi i gryzoniobójczymi przeznaczonymi do fumigacji/dezynsekcji ziarna zbóż są preparaty gazowe. Należą do nich: APS tabletki, Fumiphos, Greenphos, Greenphos Pellets 73 GE, Greenphos Pellets Expert 100 GE, Greenphos Pellets Proffesional 99 GE, Quickphos Pellets 56 GE, Quickphos Tablets 56 GE, Sobieski 56 T, Sobieski 56 P. UWAGA! Są one przeznaczone do stosowania przez użytkowników profesjonalnych, którzy ukończyli szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin metodą fumigacji.

Kiedy zbiór tego zboża?

Dojrzewanie prosa rozpoczyna się w II połowie sierpnia i trwa nawet do II połowy września. Przebiega ono nierównomiernie, co może powodować straty z powodu obsypywania się ziaren. Zbiór przeprowadza się, gdy nasiona znajdujące się w górnej części wiech są w pełni dojrzałe, a środkowa ich część osiąga dojrzałość woskową (słoma ma wtedy jeszcze kolor zielony). Dokonuje się go w fazie całkowitej dojrzałości ziarniaków i przy sprzyjającej pogodzie, aby straty były jak najmniejsze. Ziarno wymaga dosuszenia, aby jego wilgotność nie przekraczała 15%.

Proso uprawiane jest głównie w gospodarstwach ekologicznych. Najlepiej jest wykorzystać plon we własnym zakresie lub znaleźć podmiot kontraktujący. Słoma i plewy mają jakość dorównującą średniej jakości siana, a wartość paszowa prosa jest wyższa od innych zbóż.

Agnieszka Laszczyk Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj