Uproszczone systemy uprawy, czyli co możemy zyskać oprócz płatności do ekoschematu?

Wymóg pozostawienia na polu po zbiorze uprawy w plonie głównym całości resztek pożniwnych                             
w formie mulczu zostanie również spełniony w przypadku częściowego wymieszania resztek pożniwnych z powierzchniową warstwą gleby. W ramach  praktyki należy prowadzić rejestr zabiegów agrotechnicznych na formularzu opracowanym i udostępnionym przez  Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i na jej stronie internetowej. Punkty za ekoschemat  przyznawane są do powierzchni gruntów ornych, z wyjątkiem gruntów ornych, na których jest prowadzona uprawa zerowa lub na których są uprawiane trawy lub inne zielne rośliny pastewne.

Od kilku lat rośnie rzesza rolników udowadniających  przykładem własnego gospodarstwa, że pług można „bezboleśnie” zastąpić bezorkowym systemem uprawy. Słychać jednak również głosy, że nie wszystkim się to udaje. 

Jakie są zatem zalety i wady uprawy bezorkowej? 

Jest ona nazywana również uprawą uproszczoną lub zredukowaną, ponieważ ogranicza liczbę zabiegów uprawowych, a niekiedy część z nich eliminuje. W bezpłużnym systemie uprawy odwracanie gleby zastąpiono mieszaniem jej za pomocą: brony talerzowej, kultywatora ścierniskowego lub spulchniacza obrotowego. Ponadto pracę pługa w pewnym sensie zastępuje aktywność organizmów żywych, w tym szczególnie dżdżownic bytujących w warstwie ornej gleby. Tworząc korytarze w głębokich warstwach gleby, „uprawiają” i spulchniają  glebę, jak również poprawiają żyzność gleby, wspomagając jej wietrzenie i mieszając pozostałości po żniwach. 

Uprawa bezpłużna  polecana jest szczególnie w płodozmianach uproszczonych z przewagą zbóż, na terenach pagórkowatych, a także przy niskich i nierównomiernie rozłożonych opadach atmosferycznych. 

Do zalet systemu bezorkowego można zaliczyć: 

• zmniejszenie nakładów czasu pracy i usprawnienie prac polowych 
• zmniejszenie zużycia paliwa i mniejsze koszty utrzymywania maszyn (poprzez ograniczenie liczby zabiegów oraz liczby maszyn użytych do uprawy
• do atmosfery trafia mniej dwutlenku węgla oraz spalin, gdyż mniejsze siły tarcia występujące przy mieszaniu gleby, niż przy jej odwracaniu, skutkują mniejszym zużyciem paliwa
• polepszenie struktury i porowatości gleby oraz lepsze zatrzymywanie wody i zwiększenie zawartości substancji organicznej w wierzchniej warstwie gleby – przy braku odwracania gleby nie zachodzi zjawisko przesuszania, wietrzenia gleby, a lepszy jest podsiąk wód gruntowych do wierzchnich warstw. Co ważne, jak wynika z doniesień naukowych, największy wpływ uprawy bezpłużnej na plony odnotowujemy tam, gdzie są największe problemy z suszą
• częściowo zmieszane resztki pożniwne pozostawione są na powierzchni gleby, tworząc warstwę ochronną gleby
• ograniczenie erozji gleby; brak nadmiernego spulchniania ogranicza erozję powietrzną, a pozostawione resztki na powierzchni ograniczają erozję wodną;
• system ten jako mniej ingerujący w glebę zachowuje życie biologiczne i mikrobiologiczne na stosunkowo niezmienionym poziomie, co sprzyja rozkładowi substancji mineralnej i organicznej, pozwalając na zasymilowanie składników pokarmowych potrzebnych dla roślin. 

Poza zaletami należy również wspomnieć o wadach systemu bezorkowego, do których należą:

• potencjalne zmniejszenie plonu (najważniejsza wada wymieniana wśród naukowców).                        

Aby temu przeciwdziałać, przed „odstawieniem” pługa powinno się uregulować odczyn gleby, zaplanować dywersyfikację upraw i wprowadzić 
na pola międzyplony oraz w miarę możliwości  nawozy organiczne 

• zachwaszczenie łanu – związane z nagromadzeniem się nasion chwastów w wierzchniej warstwie gleby
• stosowanie większych ilości herbicydów jako oczywisty skutek zachwaszczenia, co zwiększa koszty uprawy i może powodować uodpornienie się chwastów na substancje aktywne herbicydów
• wzrost liczebności szkodników roślin, zwłaszcza ślimaków, chrząszczy i form przetrwalnych zimujących w glebie
• aspekt ekonomiczny, który wiąże się z koniecznością  zmiany części sprzętu w gospodarstwie, tak aby można przeprowadzić prawidłowo zabiegi spulchniające
• brak przykrycia resztek pożniwnych glebą,co ma miejsce w uprawie orkowej, może być przyczyną rozwoju chorób roślin uprawnych, 
  zwłaszcza przy monokulturze roślin zbożowych i kapustowatych. 
• nadmierne ubicie gleby może być powodem jej zakwaszenia, a co za tym idzie słabszego wzrostu i rozwoju roślin ; w systemach bez orkowych, należy zwrócić szczególną uwagę na dobór roślin w zmianowaniu, gdyż może to być decydujący czynnik, co do powodzenia uprawy i uzyskania zadowalających plonów.

Orkowa uprawa roli odchwaszcza glebę, głęboko spulchnia, stwarzając dobre warunki do wzrostu korzeni. Jednocześnie naraża glebę na przesuszenie, erozję wodną, wietrzną, a także na zaskorupienie. Uprawa bezorkowa spulchnia i miesza glebę, ale jej nie odwraca, a pozostawione na powierzchni resztki pożniwne chronią ją przed erozją. Jednak bezorkowy system uprawy ogranicza m.in. pobieranie wody oraz składników pokarmowych przez rośliny, mimo że pozwala na ich magazynowanie, a duża ilość resztek po zbiorze przedplonu może utrudnić precyzyjny siew nasion. 

Siew pasowy (strip-drill) to rodzaj siewu powiązany z uprawą pasową. Uważa się, że pasowa uprawa roli (strip-till) łączy w sobie pozytywne aspekty uprawy płużnej, bezorkowej oraz zerowej.

Jak widać, nie ma rozwiązań idealnych, a wybór systemu uprawy musi pozostać indywidualną decyzją rolnika.

Anita Maj-Kałdońska  Artykuł opublikowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj