Magnez w glebie – jak nawożenie obornikiem wpływa na jego poziom i jak radzić sobie z niedoborami?

Rola magnezu w glebie

Magnez w glebie występuje w postaci różnych frakcji: łatwo dostępnej (rozpuszczalnej w wodzie), wymiennej (związanej z kompleksem sorpcyjnym) oraz trudno dostępnej (w minerałach gleby). Frakcja wymienna jest najważniejsza dla roślin i zależy od odczynu gleby oraz zasobności tego pierwiastka. Wpływa on na poprawę struktury gleby, czyli na stabilizację kompleksu sorpcyjnego gleby. W glebach lekkich często występuje w niedoborze, ponieważ łatwo ulega wymywaniu, szczególnie w warunkach występowania wysokich opadów. Natomiast w glebach ciężkich nad
miar magnezu może prowadzić do ich zbijania i pogorszenia struktury.

Wpływa on również na przyswajalność innych składników. Odpowiedni  poziom magnezu w glebie wspiera prawidłowe pobieranie fosforu i potasu, natomiast nadmiar może ograniczyć dostępność wapnia, potasu i mikroelementów (np. boru).
 

Rola magnezu dla roślin

Magnez jest składnikiem chlorofilu – zielonego barwnika odpowiedzialnego za fotosyntezę. Bez tego pierwiastka rośliny nie mogą efektywnie przekształcać energii słonecznej w związki organiczne. Odpowiada on również za transport asymilatów (cukrów i innych produktów fotosyntezy) z liści do korzeni i innych organów rośliny. Transport składników odżywczych jest kluczowy dla wzrostu systemu korzeniowego oraz plonu. Magnez pełni również funkcję aktywatora wielu enzymów zaangażowanych w metabolizm roślin, m.in. w procesach syntezy białek, przemiany azotu czy syntezy tezy tłuszczów w nasionach. Wpływa on również na gospodarkę wodną roślin, reguluje równowagę jonową oraz wspiera prawidłową dystrybucję wapnia i potasu w komórkach roślinnych. 

Niedobór magnezu może prowadzić do poważnych zaburzeń we wzroście i plonowaniu roślin uprawnych. Charakterystyczne objawy niedoboru magnezu:

• chloroza międzyżyłkowa – pierwszym i najbardziej charakterystycznym symptomem jest żółknięcie liści między nerwami, podczas gdy same nerwy pozostają zielone; objawy zaczynają się od starszych liści, ponieważ magnez jest pierwiastkiem mobilnym i przemieszcza się do młodszych części roślin
• czerwono-fioletowe lub brunatne przebarwien i a – w zaawans o w a n y m s t a d i u m n i e d o b o r u  na liściach mogą pojawić się nekrotyczne plamy, a same liście mogą przybierać czerwonawe lub fioletowe odcienie
• osłabiony wzrost roślin – magnez bierze udziału w syntezie białek i transporcie asymilatów, więc jego niedobór powoduje zahamowanie wzrostu i zmniejszenie masy roślin, deformacje liści i słabszy rozwój systemu korzeniowego
• więdnięcie i przedwczesne opadanie liści – zwłaszcza w uprawach sadowniczych i roślinach wieloletnich, niedobór magnezu może powodować defoliację, co osłabia zimotrwałość roślin.

Rośliny z niedoborem magnezu są bardziej podatne na stresy środowiskowe, takie jak: susza, choroby czy szkodniki.

Kukurydza, buraki cukrowe, kapusta czy ziemniaki mają wyższe zapotrzebowanie na magnez niż zboża. Niedobór magnezu u różnych roślinobjawia się w odmienny sposób:

• zboża – umiarkowany poziom magnezu jest wystarczający, jednak jego niedobór może znacząco ograniczyć plon i jakość ziarna; liście stają się się jasnozielone z wyraźnymi przebarwieniami, szczególnie w okresie intensywnego wzrostu
• rzepak – liście żółkną, przy czym nerwy pozostają zielone, co prowadzi do obniżenia plonowania
• ziemniaki – występuje chloroza międzyżyłkowa, skarłowacenie roślin oraz zmniejszenie liczby bulw
• kukurydza – pojawiają się pręgi chlorozy między żyłkami, a wzrost roślin jest zahamowany
• drzewa owocowe – w przypadku jabłoni i wiśni liście mogą przybierać czerwonawe przebarwienia, a owoce stają się drobniejsze.                            

Jednym ze sposobów ograniczenia niedoboru magnezu w glebie jest nawożenie obornikiem. Jest to cenny nawóz organiczny, który dostarcza nie tylko azotu, fosforu i potasu, lecz także magnezu oraz innych mikro- i makroskładników. Jego stosowanie wpływa bezpośrednio na zwiększenie zawartości magnezu w glebie, a pośrednio na poprawę jej właściwości.

Zawartość magnezu w oborniku zależy od jego rodzaju:

• Obornik bydlęcy jest najbardziej uniwersalnymi i często stosowanym rodzajem obornika. Charakteryzuje się dużą zawartością magnezu w porównaniu z innymi rodzajami tego nawozu. Średnio zawiera od 2 do 5 kg MgO na tonę świeżego obornika. Jednak zależy to od diety bydła – im bardziej zróżnicowana i bogata w minerały, tym wyższa zawartość magnezu. Obornik ten jest szczególnie polecany na gleby lekkie i piaszczyste, gdzie magnez łatwo ulega wymywaniu. Dzięki swojej strukturze poprawia zdolność gleby do magazynowania składników pokarmowych.
• Obornik świński charakteryzuje się nieco niższą zawartością magnezu, ale nadal stanowi istotne źródło tego składnika. Ma większą koncentrację azotu i fosforu. Jest bardziej płynny i mniej włóknisty, co sprawia, że szybciej się rozkłada w glebie. Średnia zawartość tego pierwiastka wynosi od 1 do 3 kg MgO na tonę świeżego obornika. Magnez w tym oborniku jest łatwiej wymywany, szczególnie jeśli nawóz ten nie jest właściwie przechowywany (np. w pryzmach na nieutwardzonym podłożu). Polecany jest na gleby cięższe, gdzie wymywanie składników jest mniej intensywne. Jednak na stanowiskach o bardzo niskiej zawartości magnezu obornik świński może wymagać uzupełnienia nawozami mineralnymi.
• Obornik koński jest bogaty w włóknistą ściółkę (np. słomę), co czyni go idealnym dla poprawy struktury gleby. Zawartość magnezu jest jednak umiarkowana, dlatego na glebach ubogich w ten składnik powinien być stosowany w połączeniu z nawozami magnezowymi. Zawiera średnio od 1,50 do 3,5 kg MgO na tonę świeżego obornika. Ze względu niską wilgotność i dużą ilość materii organicznej 
  jest szczególnie przydatny do poprawy struktury gleb ciężkich.  
• Obornik drobiowy – pomiot ptasi, choć zawiera dużo azotu i fosforu, jest stosunkowo ubogi w magnez. Jego sucha forma i szybka mineralizacja sprawia, że bywa efektywnym nawozem, jednak na glebach ubogich wymaga uzupełnienia 
  tego pierwiastka. Zawiera od 1 do 2,5 kg MgO na tonę świeżego obornika. Jest on polecany jako szybkie źródło azotu i fosforu. Na glebach o niskiej zawartości magnezu lepiej łączyć go z nawozami magnezowymi, np. kizerytem.   

Regularne stosowanie obornika zwiększa zawartość wymiennego magnezu w glebie, co bezpośrednio przekłada się na jego dostępność dla roślin. Magnez jest uwalniany stopniowo, pozwala to na równomierne zaopatrzenie roślin przez cały sezon wegetacyjny. Zwiększa on zawartość materii organicznej w glebie, co poprawia jej strukturę i zdolność do zatrzymywania składników odżywczych, w tym magnezu. Na glebach lekkich i piaszczystych, gdzie magnez jest łatwo wymywany, obornik pomaga zatrzymać ten pierwiastek w glebie. Działa również buforująco na odczyn gleby, co może zwiększać przyswajalność magnezu, szczególnie w glebach kwaśnych. Warto jednak pamiętać, że na glebach o bardzo niskim pH wapnowanie jest niezbędne, aby magnez z obornika był efektywnie dostępny dla roślin. 

W porównaniu do „specjalistycznych” nawozów magnezowych (np. siarczan magnezu, dolomit) obornik zawiera stosunkowo małe ilość tego składnika. Dlatego na glebach ubogich w magnez może być niewystarczającym źródłem tego pierwiastka i konieczne jest stosowanie dodatkowego nawożenia. Nadmierne nawożenie obornikiem często prowadzi do nierównowagi składników pokarmowych w glebie, np. nadmiaru potasu, który konkuruje z magnezem o pobieranie przez rośliny. 

Podsumowując, zawartość magnezu w oborniku zależy od jego rodzaju, diety zwierząt i sposobu przechowywania. Regularne stosowanie obornika zwiększa zasobność gleby w magnez, szczególnie na glebach lekkich. Jednak w przypadku stanowisk o niskiej zawartości magnezu warto łączyć obornik z mineralnymi nawozami magnezowymi, aby zapewnić roślinom optymalne warunki do wzrostu. Niedobór magnezu 
jest poważnym problemem w rolnictwie, szczególnie na glebach lekkich i kwaśnych. Wczesne rozpoznanie objawów pozwala na skuteczną interwencję, zapobiegając tym samym spadkom plonów i pogorszeniu jakości upraw. Regularna analiza gleby oraz odpowiednie nawożenie to klucz do utrzymania zdrowych i wydajnych roślin.

Magdalena Ślipek-Jankowska Artykuł opublikowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj