Wycena wydajności pastwiska

Aby prawidłowo zaplanować wypas konieczna jest znajomość wydajności pastwiska (Fot. A. Budzyńska)
Spadek powierzchni pastwisk związany jest ze zmianami w sposobie żywienia bydła oraz zmniejszeniem pogłowia krów mlecznych na korzyść bydła mięsnego. Pastwiska odgrywają ważną rolę w żywieniu zwierząt gospodarskich. Przebywanie zwierząt na pastwisku wpływa na nie bardzo korzystnie. Prawidłowo wykorzystane pastwisko powinno dostarczać w ciągu wegetacji paszę systematycznie. Duże znaczenie odgrywa wybór odpowiedniego systemu wypasu oraz jego organizacja. Można wyróżnić następujące systemy wypasu:

• wypas wolny,
• wypas strzeżony,
• wypas na uwięzi,
• sposób dawkowania paszy,
• sposób kwaterowy. 

Aby prawidłowo zaplanować wypas konieczna jest znajomość wydajności pastwiska. Wyrażamy ją w plonie zielonej masy, suchej masy lub w plonie białka. Ważny jest czas spasania jednej kwatery oraz czas odrostu na poszczególnych kwaterach.

Wydajność pastwiska w poszczególnych miesiącach okresu wegetacyjnego jest różna w stosunku do wydajności rocznej:

Na dobrych terenach wypasanych o średnich warunkach glebowych i klimatycznych, czas odrostu runi w poszczególnych rotacjach wynosi:
- I rotacja (kwiecień–maj) około 18–21 dni,
- II rotacja (czerwiec) około 20–24 dni,
- III rotacja (lipiec) około 22–30 dni,
- IV rotacja (sierpień) około 28–35 dni,
- V rotacja (wrzesień) około 35–42 dni.

Aby określić wydajność pastwiska stosuje się metody agrotechniczne i zootechniczne. Najczęściej stosowaną metodą agrotechniczną w Polsce jest metoda analityczna, zwana metodą Różyckiego. Wg tej metody przed rozpoczęciem wypasu na kwaterze za pomocą ramki o powierzchni 1 m2 losowo wybiera się miejsca, z których wycinamy i ważymy ruń pastwiska. Ilość pobranych prób zależy od powierzchni pastwiska.    

1 – średnią ilość zielonej masy wyliczamy ze wzoru:

gdzie:

m – średnia ilość zielonej masy na powierzchni 1 m²,

wz₁– wz_n – to waga poszczególnych wyciętych prób zielonki,

n – liczba losowo wybranych prób.

2 – wyliczamy następnie plon zielonej masy na powierzchni kwatery przed wypasem:

gdzie:

PZpW – plon zielonej masy na powierzchni kwatery,

m – średnia ilość zielonej masy na powierzchni 1 m² ,

pk – powierzchnia kwatery

3 – po zakończeniu wypasu oceniamy pozostawione niedojady, losowo pobieramy próby zielonki i ważymy je:

gdzie:

m₁– ilość pozostawionej po wypasie zielonki,

wn₁ – wn_n – to waga poszczególnych wyciętych prób niedojadów,

n – liczba losowo wybranych prób.

4 – wyliczamy następnie ilość pozostawionych niedojadów:

5 – Różnica między plonem zielonej masy na powierzchni kwatery przed wypasem (PZpW) a ilością niedojadów (PN) będzie plonem pobranym przez zwierzęta (PPpZ).

6 – wskaźnikiem określającym efektywność wykorzystania runi jest współczynnik wykorzystania pastwiska, który obliczmy ze wzoru:

Żeby było łatwiej, wyliczymy sobie to na przykładzie.

Przed wypasem z losowo wybranych miejsc o powierzchni 1 m² zostały pobrane 4 próby o wadze 1,0 + 1,1 + 1,3 + 1,4 kg, liczymy średnią masę zielonki z 1 m2. Wyniosła ona 1,2 kg. Przyjmując powierzchnię kwatery 1,0 ha liczymy plon zielonki z tej powierzchni.

PZpW = 1,2 kg x 10 000 m2 = 12 000 kg =12 t zielonej masy.

Po zakończeniu wypasu pobieramy niedojady, liczymy średnią wagę, która wyniosła 0,40 kg i korzystając ze wzoru:

PN = 0,40 kg x 10 000 m2 = 4 000 kg = 4,0 t zielonej masy.

Plon pobrany przez zwierzęta wynosi 12 000 kg – 4 000 kg = 8 000 kg.

Na koniec wyliczamy współczynnik wykorzystania pastwiska:

Wykonując obliczenia przed i po każdym wypasie i dodając wyniki otrzymujemy plon zielonej masy za cały sezon wegetacyjny. Można podzielić pastwiska w zależności od ilości uzyskanej zielonki z 1,0 ha:

- słabe – poniżej 20 t,

- średnie – 20–30 t,

- dobre – 35–45 t,

- b. dobre – powyżej 45 t.

Można posłużyć się inną metodą agrotechniczną wg prof. Kostucha. W metodzie zootechnicznej (skandynawskiej) wydajność pastwiska wyliczana jest w oparciu o wyniki produkcyjne zwierząt. Omówiona wyżej metoda Różyckiego, najczęściej stosowana, pozwoli wyliczyć wielkość plonu zielonki w kolejnych rotacjach spasania, wydajność pastwiska w całym sezonie, ilość zielonej masy pobranej przez zwierzęta oraz współczynnik wykorzystania pastwiska.